Özel Vergi Hukuku 2 Dersi 6. Ünite Sorularla Öğrenelim

Damga Vergisi Kanunu vergi alacağını güvence altına almak için çeşitli özel sorumluluk hükümlerine yer vermiştir. Bu hükümlere örnek veriniz.

1. Damga vergisine tabi olan ve tahakkuk zamanaşımı süreleri dolan kâğıtların hükmünden zaman aşımı süresi sona erdikten sonra da yararlanıldığı takdirde bu kâğıda ait vergi alacağı yeniden doğar ve kâğıdın hükmünden yararlanan kişilerden kâğıda ilişkin damga vergisi tahsil edilir. 2. Damga vergisinin tahsil usullerinden birisi istihkaktan kesinti yapılmasıdır. İstihkaktan kesinti suretiyle damga vergisinin ödenmesinde istihkaktan kesinti yapacak gerçek veya tüzel kişi damga vergisi borcunun ödenmesi bakımından vergi dairesine muhatap olan vergi sorumlusu konumundadır. İstihkaktan kesinti yapanlar yaptığı ödemeler üzerinden gerekli damga vergisini kesip ödemediklerinde kendileri hakkında cezalı vergi tarhiyatı uygulaması yapılır. 3. Damga vergisinden muaf kuruluşlar kendileri ile kişiler arasındaki işlemlere ait kâğıtlar için damga vergisi ödemezler ancak kişilerce ödenecek damga vergisi ödenmediğinde vergiden muaf kuruluşlar ödenmemiş vergiden ve cezadan sorumlu tutulurlar. 4. Damga Vergisi Kanunu vergiye tabi kâğıtların damga vergisinin ödenmemesinden veya noksan ödenmesinden dolayı alınması gereken vergi aslı ve cezasından kâğıtları ibraz edenlerin sorumlu olacağını ancak bunların mükelleflere rücu hakkı bulunduğunu hükme bağlamıştır.

Aynı hukuki işlem için ilave kâğıt düzenlenmesi halinde vergilendirme nasıl yapılmaktadır?

Hukuki işlem için düzenlenen kâğıt dolayısıyla vergileme yapıldıktan sonra aynı işlem için ilave kâğıt düzenlenmesi yeni bir vergilemeyi gerektirmez.

Damga vergisinin nitelikleri kısaca nedir? 

Damga vergisi, harcamalar üzerinden alınan, genel, gayrişahsi, dolaylı nitelikte ve merkezi yönetim tarafından alınan bir vergidir. 

Yabancı memleketler ile Türkiye’deki yabancı elçilik ve konsolosluklarda düzenlenmiş kâğıtların damga vergisine tabi tutulmasının şartları nelerdir?

Yabancı memleketler ile Türkiye’deki yabancı elçilik ve konsolosluklarda düzenlenmiş kâğıtlar, Türkiye’de resmî dairelere ibraz edildiği, üzerine devir veya ciro işlemleri yürütüldüğü veya herhangi bir suretle hükümlerinden faydalanıldığı takdirde damga vergisine tabi tutulabilir. Çünkü belirtilen durumlarda bu kâğıtların fiziki düzenleme yeri Türkiye dışında olsa dahi bunlar Türkiye’de bulunmakta ve Türk Hukuk Sistemi içinde değerlendirilip hükümlerinden yararlanılmakta bu yüzden de Türkiye’de damga vergisine tabi tutulmaktadırlar.

Damga vergisinin pul yapıştırmak suretiyle ödenmesi usulü ne zaman kaldırılmıştır? 

5281 sayılı Kanun ile yapılan yasa değişikliği ile öteden beridir uygulanmakta olan
damga vergisinin pul yapıştırılması suretiyle ödenmesi usulü 31.12.2004 tarihi itibarıyla kaldırılmıştır.

Damga Vergisi Kanunu’na ekli (1) sayılı tabloda yer almayan bir kâğıttan damga vergisinin alınamamasının hukuki gerekçesi nedir?

Damga Vergisi Kanunu’na ekli (1) sayılı tabloda yer almayan bir kâğıttan damga vergisi alınamaması Anayasa’nın 73. maddesinde yer alan vergilerin yasallığı ilkesinin bir sonucudur.

Damga vergisinde hangi tür matrah uygulaması vardır?

Damga vergisinde değer esaslı (ad valorem) ve miktar esaslı (spesifik) matrah türleri bir arada uygulanmaktadır. Maktu vergiye tabi kâğıtlar açısından miktar esaslı (spesifik) matrah söz konusu iken nispi vergiye tabi kâğıtlar açısından ise değer esaslı (ad valorem) matrahtan söz edilir.

Damga vergisinde vergi kolaylıkları nelerdir? 

Damga vergisine dair vergi kolaylıkları esas itibarıyla 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’ nda düzenlenmiştir. Gerçekten de Yasa’ ya ekli (2) sayılı cetvelde damga vergisinden istisna edilmiş kâğıtlar ayrıntılı biçimde düzenlenmiştir.
Yasa’ nın “istisnalar” başlıklı 9. maddesinde Kanu’ na ekli (2) sayılı tabloda yazılı
kâğıtların damga vergisinden müstesna tutulduğu belirtilmiştir. Bu düzenlemeye paralel olarak Kanu’ na ekli (2) sayılı tabloda ise damga vergisine tabi olmayan, bir başka deyişle damga vergisinden istisna edilmiş kâğıtlar beş grup halinde düzenlenmiştir. Bu bağlamda resmî işlerle ilgili kâğıtlar, öğrenciler ve askerlerle ilgili kâğıtlar, işçiler, çiftçiler ve göçmenlerle ilgili kâğıtlar, ticari ve medeni işlerle ilgili kâğıtlar ile kurumlarla ilgili kâğıtlar damga vergisinden müstesnadır.
Yine Yasa’ da resmî daireler ile kişiler arasındaki işlemler için düzenlenen kâğıtların
vergisini kişilerin ödeyeceği, resmî dairelerin damga vergisine tabi olmadığı belirtilerek bu nitelikteki kuruluşlara yönelik bir vergi muafiyeti getirilmiş, resmî daireler damga vergisinden muaf tutulmuşlardır. Yasa’ da resmî daire, genel ve özel bütçeli daire ve idarelerle il özel idareleri, belediyeler ve köyler olarak ifade edilmiştir. Bu dairelere bağlı olup ayrı bir tüzel kişiliği bulunan iktisadi işletmeler ise resmî daire addedilmemiştir. Buna karşılık resmî dairelere bağlı ancak ayrı bir tüzel kişiliği bulunmayan birimler resmî daire sayılır. Bu konuda kural bağlı olunan kurum veya kuruluştan ayrı bir tüzel kişiliğe sahip olmak ve ayrı bir iktisadi işletme
oluşturmaktır. 488 sayılı Yasa’ nın yanında ayrıca özel bazı yasalar ile de vergi muafiyeti veya istisnası biçiminde damga vergisi kolaylıklarına yer verilmektedir. Özel yasalarla getirilmiş damga vergisi kolaylıklarına örnek olarak özelleştirme işlemleri, finansal kiralama işlemleri, yapişlet-devret modeli kapsamındaki işlemler, ihracat işlemleri ve döviz kazandırıcı nitelikte diğer işlem ve faaliyetler ile ilgili kâğıtların damga vergisinden istisna edilmesi ile Türkiye Kızılay Derneği, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü ile Darüşşafaka Cemiyeti gibi bazı kuruluşlara damga vergisi muafiyeti tanınması gösterilebilir

Damga vergisinde bir kâğıdın tabi olacağı verginin tayini nasıl yapılmaktadır?

Bir kâğıdın tabi olacağı verginin tayini için o kâğıdın niteliğine bakılır ve buna göre (1) sayılı tabloda yazılı vergisi bulunur. Kâğıtların nitelikleri tayin edilirken şekli kanunlarda belirtilmiş olan kâğıtlar açısından kâğıdın ilgili kanundaki adına, belirtilmemiş olanlar açısından ise kâğıt üzerindeki yazının içerdiği hüküm ve anlama bakılır.

Vergi sorumlusu kavramı ne ifade etmektedir?

Vergi sorumlusu, verginin ödenmesi bakımından alacaklı vergi dairesine muhatap olan kimsedir. Vergi sorumluları, vergiyi doğuran olayla ilişkisi olmamasına rağmen yasalar ile başkasına ait bir vergi borcuna dair maddi ve şekli ödevleri yerine getirmek açısından vergi dairesine muhatap tutulan ve bazı durumlarda asıl vergi borçlusu ile birlikte veya onun yerine geçerek vergiyi kendi varlığından ödemek zorunda kalan kişilerdir. Vergi sorumlusu yükümlü ile devlet arasında vergi borcu ilişkisinde üçüncü kişi konumundadır. Gerçek kişiler ve tüzel kişilerin yanı sıra istisnai bazı durumlarda tüzel kişiliğe sahip olmayan kuruluşlar da vergi sorumlusu yapılabilir. Resmi daireler, noterler, bankalar, kamu iktisadi teşebbüsleri ve iştirakleri gibi kurum ve kuruluşlar damga vergisinin ödenmesin vergi sorumlusu durumundadırlar.

Damga vergisi ödeme biçimleri nelerdir? 

Damga vergisi günümüzde üç temel şekilden biri vasıtası ile ödenir. Bunlar aşağıdaki gibidir:
• Makbuz karşılığında ödeme
• Basılı damga konulması suretiyle ödeme
• İstihkaktan kesinti yapılması suretiyle ödeme

Resim nedir?

Resim, belli bir iş yapma izni verilmesi yahut ruhsat gibi belli bir ayrıcalık sağlanması karşılığında kamu idarelerine ödenmek zorunda kalınan paralardır. Ülkemizde hâlihazırda resim uygulaması bulunmamaktadır. Başka bir deyişle günümüzde Türk Vergi Sistemi içinde resim adı altında düzenlenmiş bir kamu geliri mevcut değildir, resim niteliğindeki cebri kamu gelirleri artık harç veya vergi adı altında düzenlenmiştir. Örneğin damga resmi yerine damga vergisi getirilmiştir. Cebri bir kamu geliri olsa da resimler, sahip oldukları karşılıklılık niteliği nedeniyle vergilerden nitelik açısından farklıdır.

Vergilerin karşılıksız olması ne anlama gelmektedir?

Vergiler karşılıksız kamu gelirleridir. Yani ödenen vergilerin somut bir karşılığı bulunmaz. Vergi ödeyen vatandaşlar ödedikleri vergiler karşılığında devletten belli ve somut bir hizmet talep edemezler, sadece ülke genelinde sunulan kamu hizmetlerinin nitelik ve nicelik itibariyle artması beklentisine sahip olurlar. Bu nedenle vergi, yükümlülere somut bir karşılık isteme hakkı sağlamaz. Vergiler tüm ülke düzeyinde kamu hizmetlerinin sunulmasını finanse etmek için kullanılır. Vatandaşların ülke düzeyinde kamu hizmetlerinin nitelik ve nicelik açısından gelişmesi yönündeki beklentileri karşılanmadığında başvurabilecekleri idari veya adli bir yol bulunmaz.

Vergi nedir?

Vergi, devletin ya da devredilmiş vergilendirme yetkisine sahip diğer kamu tüzel kişilerinin kamu hizmetlerinin finansmanını gerçekleştirmek üzere bireylerden ve topluluklarından hukuki cebir altında aldıkları karşılıksız parasal değerlerdir. Dolayısıyla vergi karşılık esasına dayanmayan bir cebri kamu geliridir.

Akitler ile ilgili kâğıtlar nelerdir? Örnek veriniz.

Sözleşme-akit biçimindeki hukuki işlemler ile ilgili olarak düzenlenen belli bir parayı içeren veya içermeyen tek veya iki taraflı işlemlere dair muhtelif kâğıtlardır. Bu kâğıtlar ise şunlardır: • Mukavelename • Taahhütname • Temlikname • Kira mukavelenamesi • Kefalet, teminat ve rehin senetleri • Tahkimname • Sulhname • Fesihname

Vergilendirmede konu unsuru ne ifade etmektedir?

Verginin konusu ya da mevzuu üzerine vergi konulan ve verginin kaynağı olan ekonomik nitelik taşıyan öğe olarak tanımlanır. Verginin konusu, neyi vergilendireceğiz? sorusunun yanıtını vermektedir.

Damga vergisi nasıl bir mali yükümlülüktür?

Damga vergisi, bireyler ve topluluklarının kendi aralarında veya devletle yaptıkları hukuki işlemler dolayısıyla düzenlenen, bir hususu ispat ve belli etme niteliğini taşıyan kâğıt ya da elektronik belgeler üzerinden alınan bir mali yükümlülüktür. Damga vergisi vergi adı altında düzenlenmiş olsa da aslında resim niteliğinde bir mali yükümlülüktür.

Damga vergisinin nitelikleri nelerdir?

Damga vergisi, harcamalar üzerinden alınan, genel, gayrişahsi, dolaylı nitelikte ve merkezi yönetim tarafından alınan bir vergidir.

Bir kâğıttan damga vergisi alınabilmesi için gerekli şartlar nelerdir?

Damga vergisine tabi tutulmak için öncelikle kâğıdın düzenlenmiş olması gerekir. Ayrıca damga vergisine tabi bir kâğıdın vergilendirilebilmesi için bu kâğıdın kural olarak Türkiye’de düzenlenmiş olması gerekir. Damga Vergisi Kanunu kapsamında vergilendirilecek olan kâğıtlar kural olarak Türkiye’deki işlemlerle ilgili olarak Türkiye’de düzenlenmiş kâğıtlardır.

Damga vergisi, kâğıt kavramı üzerine bina edilmiş bir mali yükümlülüktür. Yasada yer alan kâğıt kavramı ne ifade etmektedir?

Damga Vergisi Kanunu’nun 1. maddesinde kâğıt terimi, yazılıp imzalamak veya imza yerine geçen bir işaret konmak suretiyle düzenlenen ve herhangi bir hususu ispat veya belli etmek için ibraz edilebilecek olan belgeler olarak tanımlanmıştır. Bu bağlamda elektronik imza kullanılmak suretiyle manyetik ortamda ve elektronik veri şeklinde oluşturulan belgeler de kâğıt olarak değerlendirilmektedir.

Yabancı ülkelerde veya uluslararası hukukta yabancı ülke kabul edilen elçilik ve konsolosluklarda düzenlenen kâğıtlar kural olarak Türkiye’de damga vergisine tabi tutulamamasının nedeni nedir?

Damga Vergisi Kanunu da dâhil olmak üzere mali yükümlülüklere dair yasalar ülkenin mali egemenliğinin geçerli olduğu alanda uygulanabilir. Başka bir deyişle damga vergisi Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin egemenlik hakkının (mali egemenlik) geçerli olduğu saha içinde düzenlenmiş kâğıtlardan alınabilir. Bu durumun sebebi damga vergisi açısından vergilendirmede mülkilik ilkesinin uygulanmasıdır. Bu ilke uyarınca bir devlet ancak kendi ülkesi içinde bulunan vergi konuları ile kendi ülkesinde gerçekleşen vergiyi doğuran olayları vergilendirebilir.

Kararlar ve mazbatalar nelerdir? Nelerden oluşur?

Kararlar ve mazbatalar, belli parayı içeren veya içermeyen çeşitli meclislerden, resmî heyetlerden ve idari davalarla ilgili olmayarak Danıştay’dan verilen mazbata, ilam ve kararlar ile hakem kararları ve ihale kanunlarına tabi olan veya olmayan resmî daire ve kamu tüzel kişiliğini haiz kurumların her türlü ihale kararlarından oluşur. Bu kapsamdaki kâğıtlar aşağıda belirtilenlerden ibarettir. • Kararlar • Mazbatalar • İlamlar • Hakem Kararları • İhale Kararları

Damga vergisinin objektif bir vergi olması ne ifade etmektedir?

Damga vergisi objektif (gayrişahsi) nitelikte bir vergidir, damga vergisinin objektif nitelikte olması vergilendirme yapılırken vergi yükümlüsünün ekonomik, hukuki ve kişisel (medeni, ailevi, sıhhi vb.) durumlarının dikkate alınmamasını ifade eder.

Aynı kâğıtta birden fazla işlemin toplanması halinde vergilendirme nasıl yapılmaktadır?

Aynı kâğıtta birden fazla işlemin toplanması durumunda bu işlemler birbirine bağlı ve bir asıldan doğmamış iseler aynı kâğıtta toplanmış olmalarına rağmen bunların her biri ayrı ayrı damga vergisi ile yükümlendirilir. Bununla birlikte bir asıldan doğan ve birbirine bağlı işlemler aynı kâğıtta toplanmışsa bu durumda bu işlemlerden sadece en yüksek vergi alınmasını gerektireni vergilendirilir.

Serbest bölgelerde gerçekleştirilen ekonomik faaliyetler ile ilgili olarak bu bölgeler içinde düzenlenip hükmünden yararlanılan kâğıtların damga vergisine tabi tutulmamasının nedeni nedir?

Serbest bölgeler Türkiye’nin siyasi sınırları içinde yer alsa da gümrük-mali sınırları dışında yer alan yerlerdir. Serbest bölgelerde gerçekleştirilen ekonomik faaliyetler ile ilgili olarak bu bölgeler içinde düzenlenip hükmünden yararlanılan kâğıtlar damga vergisine tabi olmaz. Ancak bu kâğıtların hükmünden serbest bölge dışında da yararlanılmak istenirse damga vergisi yükümlülüğü şüphesiz gündeme gelecektir.

Bir kâğıdın damga vergisine tabi tutulabilmesi için bu kâğıda bağlanmış olan işlemin hukuken tekemmül etmiş olması ne ifade etmektedir?

İşlemin hukuken tekemmül etmiş olması için tüm unsurları açısından eksiksiz olması, hukuken hüküm ifade eder hâle gelmiş olması gerekir. Hukuk âleminde vücut bulmamış hüküm kazanmamış, yok hükmünde veya mutlak butlanla batıl veya hukuken geçersiz sayılan işlemler için düzenlenen kâğıtlardan damga vergisi alınamaz. Damga vergisinin konusunu oluşturan kâğıdın varlığı tespit edilmeden vergileme yapılması mümkün değildir.

Damga vergisinin makbuz karşılığında ödenmesi usulü ne şekildedir? 

Bugün için pek çok kişi ve kuruluş makbuz karşılığı ödeme kapsamında bulunmaktadırlar. Bunlar bir damga vergisi defteri tutarlar ve bir ay zarfında yaptıkları damga vergisine tabi işlemlerin makbuz karşılığı ödenecek vergileri ile istihkaktan kesinti suretiyle ödenecek damga vergilerini bu deftere yazarlar. Makbuz karşılığı ödenecek vergilerin izleyen ayın 23. günü akşamına kadar bağlı olunan vergi dairesine damga vergisi beyannamesi ile bildirilip aynı ayın 26. günü akşamına kadar ödenmesi gerekir. Hazine ve Maliye Bakanlığınca belirlenen mükellefler, kurum ve kuruluşlarca bir ay içinde düzenlenen kağıtların vergisinin, ertesi ayın yirminci günü akşamına kadar vergi dairesine bir beyanname ile bildirilmesi ve yirmialtıncı günü akşamına kadar ödenmesi dışındaki hallerde ise kâğıdın düzenlendiği tarihi izleyen onbeş gün içinde damga vergisinin vergi dairesine bir beyanname ile bildirilmesi ve aynı süre içinde ödenmesi gerekir. 

Vergi yükümlüsü (mükellef) kavramını açıklayarak damga vergisinin yükümlüsünün kim olduğunu belirtiniz.

Vergi yükümlüsü (mükellef), vergi yasalarına göre üzerine vergi borcu düşen, vergiyi doğuran olayı kendi kişiliğinde gerçekleştirmiş olan ve vergi borcunu da kendi mal varlığından ödeyecek olan gerçek veya tüzel kişi ya da tüzel kişiliği olmayan ekonomik oluşumdur. Damga Vergisi Kanunu’nun 3. maddesinde damga vergisinin yükümlüsünün kâğıtları imza edenler olduğu hükme bağlanmıştır. İmza sahibi damga vergisi yükümlüsü, kâğıdın ilgili olduğu hukuki işlemin tekemmülü için imzası gereken kişi veya kişilerdir.

Damga vergisine tabi olmayan, bir başka deyişle damga vergisinden istisna edilmiş kâğıtlar nelerdir?

Damga vergisinden istisna edilmiş kâğıtlar beş grup halinde düzenlenmiştir. Bunlar; • Resmî işlerle ilgili kâğıtlar, • Öğrenciler ve askerlerle ilgili kâğıtlar, • İşçiler, çiftçiler ve göçmenlerle ilgili kâğıtlar, • Ticari ve medeni işlerle ilgili kâğıtlar ile • Kurumlarla ilgili kâğıtlardır.

Resmî daireler ile kişiler arasındaki işlemler için düzenlenen kâğıtların vergisini kim ödemek zorundadır?

Resmî daireler ile kişiler arasındaki işlemler için düzenlenen kâğıtların vergisini kişilerin ödeyeceği yasada öngörülmüştür. Bu hükümle resmî daireler damga vergisinden muaf tutulmuşlardır. Ancak Resmî daireler, damga vergisinin yükümlüsü olmasalar dahi, bu verginin sorumlusu konumundadırlar.

Damga vergisinin konusu nedir?

Damga vergisinin konusu, 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’nun 1. maddesinde düzenlenmiştir. Anılan maddede Damga Vergisi Kanunu’na ekli (1) sayılı tabloda yazılı kâğıtların damga vergisine tabi olduğu belirtilmiştir. Bu ifadeden de anlaşılacağı üzere damga vergisinin konu unsuru, yasaya ekli (1) sayılı tabloda yer alan bir kısım kâğıt ve belgelerden oluşmaktadır. Özetle damga vergisinin konusunu, belirli nitelikleri haiz kâğıt ve belgeler oluşturmaktadır.

Damga vergisi nedir? 

En genel tanımı ile damga vergisi, bireyler ve topluluklarının kendi aralarında veya devletle yaptıkları hukuki işlemler dolayısıyla düzenlenen, bir hususu ispat ve belli etme niteliğini taşıyan kâğıt ya da elektronik belgeler üzerinden alınan bir mali yükümlülüktür. Damga vergisi, devletin mali alanda egemen olması nedeni ile tek taraflı üstün iradesini kullanmak suretiyle bireyler ve topluluklarına buyurup bunlardan kamu gücüne dayanarak hukuki cebir altında topladığı ve bireyler ile topluluklarının devlete sağlamak ödemek zorunda oldukları, aksi takdirde kendileri hakkında yaptırım niteliğinde hukuki sonuçların (ceza, gecikme zammı ve sair) gündeme gelip bu gelirlerin kendilerinden cebren tahsil edileceği cebri kamu gelirlerindendir. Damga vergisi vergi adı altında düzenlenmiş olsa da aslında
resim niteliğinde bir mali yükümlülüktür.

Vergi matrahı kavramını açıklayınız.

Vergi konusunun vergi borcunun hesaplanmasında esas alınan değer ve miktarıdır. Matrah değer esaslı (ad valorem) veya miktar esaslı (spesifik) olabilir. Vergi borcunun hesaplanmasında vergi konusunun değeri esas alınıyor ise değer esaslı (ad valorem) matrah söz konusu olur. Yok eğer vergi borcunun hesaplanmasında vergi konusunun adet, ağırlık, yüz ölçümü gibi sayısal büyüklükleri esas alınıyorsa miktar esaslı (spesifik) matrahtan söz edilir.

İmza sahiplerinden birinin damga vergisinden muaf tutulmuş olması halinde düzenlenen kâğıda ilişkin damga vergisi söz konusu mudur?

Özel kanunları gereği damga vergisinden muaf tutulmuş kurum veya kuruluşların taraf olduğu işlemler ile ilgili olarak müştereken düzenlenecek kâğıtların damga vergisi, işlemin diğer tarafı olan kişilerce ödenecektir. İmza sahiplerinden birinin damga vergisinden muaf tutulmuş olması kâğıda ilişkin verginin eksik alınmasını gerektirmez. Bu kurum ve kuruluşlar ise vergi sorumlusu olarak işlemin diğer tarafının damga vergisini ödemesini sağlamak zorundadırlar.

Bir hukuki işlem dolayısıyla birden fazla kâğıt düzenlenmesi halinde nasıl vergilendirilir?

Bir hukuki işlem dolayısıyla birden fazla kâğıt düzenlenmesi halinde yasadaki diğer şartlar da mevcut ise kâğıtlardan her biri ayrı ayrı damga vergisine tabi tutulacaktır.

Ticari işlemlerde kullanılan kâğıtları örnek vererek açıklayınız.

Ticari işlemlerde kullanılan kâğıtlar, ticari hayatta yapılan çok çeşitli hukuki işlemler ile ilgili olarak düzenlenip kullanılan kâğıtlardır. Bunlar; • Ticari ve Mütedavil Senetler, • Emtia Senedi, • Makbuz Senedi (Resepise), • Rehin Senedi (Varant), • Taşıma Senedi, • Gelir Tablosu ve • İşletme Hesabı Özetidir.

Ticari hayatta gerçekleştirilen çeşitli işlemleri (ödeme vb.) belgelemek amacıyla düzenlenen kâğıtlara ne ad verilir?

Makbuz adı verilmektedir.

Damga Vergisi Kanunu'nda vergi alacağını güvence altına almak için yer verilen özel sorumluluk düzenlemeleri nelerdir? 

• Damga vergisine tabi olan ve tahakkuk zamanaşımı süreleri dolan kâğıtların hükmünden zaman aşımı süresi sona erdikten sonra da yararlanıldığı takdirde bu
kâğıda ait vergi alacağı yeniden doğar ve kâğıdın hükmünden yararlanan kişilerden kâğıda ilişkin damga vergisi tahsil edilir.
• Damga vergisinin tahsil usullerinden birisi istihkaktan kesinti yapılmasıdır. İstihkaktan kesinti suretiyle damga vergisinin ödenmesinde istihkaktan kesinti yapacak
gerçek veya tüzel kişi damga vergisi borcunun ödenmesi bakımından vergi dairesine muhatap olan vergi sorumlusu konumundadır. İstihkaktan kesinti yapanlar
yaptığı ödemeler üzerinden gerekli damga vergisini kesip ödemediklerinde kendileri hakkında cezalı vergi tarhiyatı uygulaması yapılır.
• Bir başka damga vergisi ödeme şekli olan makbuz karşılığı ödemede de makbuz
karşılığı ödeme mükellefiyetine tabi olanlar iki tarafa ait verginin tamamını vergi
dairesine ödemekle sorumludurlar. Bu sorumlulukları eksik olarak sadece kendileri açısından yerine getirilirse bunlar adına ilave cezalı vergi salınır.
• Resmî daireler veya noterlerce düzenlenerek kişilere verilen veya dairede bırakılan
kâğıtların damga vergisi normal olarak işlem sırasında ilgili kişilerden tahsil edilir.
Noterler veya resmî daireler damga vergisini almadıkları veya eksik aldıkları takdirde bu durum nedeniyle vergi dairesine muhatap olurlar. Bu durumda noterler
veya resmî daire yetkilileri vergi aslı için asıl yükümlüye rücu edebilirler ancak
ceza üzerlerinde kalır.
• Damga vergisinden muaf kuruluşlar kendileri ile kişiler arasındaki işlemlere ait
kâğıtlar için damga vergisi ödemezler ancak kişilerce ödenecek damga vergisi
ödenmediğinde vergiden muaf kuruluşlar ödenmemiş vergiden ve cezadan sorumlu tutulurlar.
• Yabancı memleketlerde veya Türkiye’ deki yabancı elçilik veya konsolosluklarda
düzenlenen ticari ve mütedavil kâğıtların damga vergisi asıl mükellefe rücu hakkı
saklı üzere bu kâğıtların hamillerinden alınır.
• Damga Vergisi Kanunu vergiye tabi kâğıtların damga vergisinin ödenmemesinden veya noksan ödenmesinden dolayı alınması gereken vergi aslı ve cezasından
kâğıtları ibraz edenlerin sorumlu olacağını ancak bunların mükelleflere rücu hakkı
bulunduğunu hükme bağlamıştır.

Damga vergisine tabi kâğıtlarda nüsha ve suretler nasıl vergilendirilir?

Nüsha her biri hukuken aynı hüküm ve ispat gücüne sahip olmak üzere birden fazla düzenlenmiş kâğıtlardan her birini ifade eder. Kâğıdın her bir nüshasında kâğıdın vergiye tabi olmasını gerektiren ve bu kâğıda hukuken geçerlik ve ispat gücü kazandıran ıslak imza/imzalar ayrı ayrı mevcuttur. Suret ise nüshadan çıkarılan, imza içermeyen bu nedenle aslının aynı olduğu tasdik edilmek suretiyle hukuken geçerliliği sağlanan kâğıt kopyalarıdır. Nüshalardan her biri kural olarak ayrı ayrı aynı nispet ve miktarlarda damga vergisine tabi tutulurken suretler maktu vergiye tabi tutulur. Nüshalara göre suretlerin damga vergisi yükü çok düşüktür. Bu durumun sebebi nüshanın surete göre bir hususu ispat ve belli etmek konusunda daha değerli bir ispat ve tevsik vasıtası sayılmasıdır.

Damga vergisinin ödeme şekilleri nelerdir?

Damga vergisi günümüzde üç temel şekilden biri vasıtası ile ödenir. Bunlar; • Makbuz karşılığında ödeme, • Basılı damga konulması suretiyle ödeme ve • İstihkaktan kesinti yapılması suretiyle ödemedir.

Birden fazla kimse tarafından imzalanan kâğıtlara örnek vererek bu kâğıtların vergi yükümlüsünün kim olduğunu açıklayınız.

Birden fazla kimse tarafından imzalana kâğıtların damga vergisi yükümlülüğü kâğıdı imza eden tüm kişilere aittir. Bunlara örnek olarak sözleşmeler-mukavelenameler gösterilebilir. Kâğıtta imzası bulunanların hepsi kâğıda ilişkin damga vergisinin tamamının ödenmesinden müştereken ve müteselsilen mükellef ve sorumlu tutulurlar. Bu nedenle vergi idaresi damga vergisini kâğıdı imza edenlerin herhangi birinden isteyebilir.

Beyannamelerin nasıl bir belge özelliği taşıyan kâğıtlardır?

Vergi veya sosyal güvenlik ile ilgili yetkili makamlara bu ödevlere dair bazı bildirimlerde bulunmak amacıyla düzenlenmiş diğer kâğıtlar kategorisinde yer alan belgelerdir.

Maktu vergilendirme nedir? 

Maktu vergilendirme miktar esaslı matraha sahip vergilerde söz konusu olan bir vergilendirme biçimidir. Bu vergilendirme biçiminde oran söz konusu değildir. Vergi miktarı sabittir. Yasa kendi hükmü içinde vergi miktarını sabit olarak düzenlemiştir. Maktu vergilendirme biçiminin uygulama alanlarından birisi de damga vergisidir

Damga vergisinin basılı damga konulması şekliyle ödenebileceği kâğıtlar nelerdir?

Damga Vergisi Kanunu’nun 17. maddesine göre, makbuz ve ibra senetleri, faturalar, ulaştırma ile ilgili konşimento ve manifesto gibi kâğıtlar, elektrik, havagazı, telefon ve su abonman sözleşmeleri ile Maliye Bakanlığının izni alınmak şartıyla damga vergisine tabi diğer kâğıtlar, damga vergisinin basılı damga konulması şekliyle ödenebilir.

Damga vergisinde uygulanan nispi vergilendirme biçimini açıklayınız.

Nispi vergilendirme orana dayalı olarak yapılan vergilendirme biçimidir. Bu vergilendirme biçimi oranın söz konusu olabildiği değer esaslı (ad valorem) matraha sahip vergilerde uygulanabilir. Bu vergilendirme biçiminde matraha ilgili vergi oranı uygulanmak suretiyle vergi borcu tespit edilir. Nispi vergilemede kâğıdın damga vergisi içerdiği meblağa yasaya ekli (1) sayılı tabloda belirlenmiş oranlar uygulanarak hesaplanır. Yasa’da uygulanacak vergi oranları kâğıt türleri açısından farklılaştırılmıştır. 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’na ekli (1) sayılı tabloda farklı kâğıtlar için binde 1,89’dan başlayıp binde 9,48’e varan bindelik farklı vergi oranları (yasaya ekli (1) sayılı tabloda farklı kâğıtlar için öngörülen 1,89, 5,69, 7,59 ve 9,48’lik) öngörülmüştür.

Damga vergisinde vergiyi doğuran olay nedir? 

Damga vergisi açısından vergiyi doğuran olay kâğıdın düzenlenmiş olmasıdır.

Vergiyi doğuran olay kavramını açıklayınız.

Vergiyi doğuran olay kavramı, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 19. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre vergiyi doğuran olay, vergi yasalarının vergi alacağının doğumunu gerçekleşmesi koşuluna bağladığı hukuki olay, işlem veya durumlar olarak tanımlanmaktadır. Bu bağlamda vergiyi doğuran olay unsuru, vergi borcunun ne zaman doğduğunu gösteren son derece önemli bir vergi unsurudur.

Yabancı para cinsinden düzenlenen kağıtlarda damga vergisi usulü ile ilgi özel düzenleme nedir? 

Damga Vergisi Kanunu’ nun 12. maddesi yabancı para cinsinden tutar içeren kâğıtlarda matrah tespiti ile ilgili özel bir düzenleme içerir. Bu düzenleme uyarınca damga vergisine tabi kâğıtlar yabancı para cinsinden düzenlenmiş ise kâğıt üzerinde yazılı paralar belirlenmiş esaslara göre Türk parasına çevrilerek kâğıdın damga vergisi alınır. Yabancı paranın Türk parasına çevrilmesi Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından belirlenip açıklanacak usuller kullanılmak suretiyle olur. Hazine ve Maliye Bakanlığı bu konuya dair genel tebliğler çıkarıp ilan etmektedir. Bu tebliğlerde yabancı paranın Türk parası cinsinden karşılığının bulunmasında bu paranın döviz satış kurunun esas alınacağı, bu kurun TCMB tarafından tespit edilen kurlar olduğu, damga vergisinde vergiyi doğuran olay vergiye tabi kâğıdın düzenlenip eksiksiz olarak tekemmül ettiği an gerçekleştiğinden bu tarihteki kurun esas alınacağı hususları düzenlenmektedir. 35 Seri No’lu Damga Vergisi Kanunu Genel Tebliği bu düzenlemelerden biridir. Yine Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından 22/11/2018 tarihinde çıkarılan 85 sayılı Cumhurbaşkanı Kararına göre Türk parasına uyarlanacak sözleşmelere ilişkin damga vergisi uygulaması hakkında konulu ve DV-22/2018-1/Türk Parasına Uyarlanacak Sözleşmelerde Damga
Vergisi sayılı damga vergisi sirkülerinde de özellikle döviz cinsinden kararlaştırılmış sözleşmelerdeki bedellerin Türk parası olarak değiştirilmesine ilişkin düzenlenen kağıtlardadamga vergisi uygulaması düzenleme konusu yapılmıştır.

Damga vergisinin konusu nedir? 

Damga vergisinin konusu, 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’ nun 1. maddesinde düzenlenmiştir. Anılan maddede Damga Vergisi Kanunu’ na ekli (1) sayılı tabloda yazılı kâğıtların damga vergisine tabi olduğu belirtilmiştir. Bu ifadeden de anlaşılacağı üzere damga vergisinin konu unsurunu yasaya ekli (1) sayılı tabloda yer alan bir kısım kâğıt ve belgelerden oluşturmaktadır. Yasa’ nın 1. maddesi yasaya ekli (1) sayılı tablo ile birlikte ele alındığında damga vergisinin “kâğıt” kavramı üzerine bina edilmiş bir mali yükümlülük olduğu ortaya çıkar. Vergiye tabi olan ve ekli (1) sayılı tabloda yazılı bulunan kâğıtların ise hukuki işlemlere dair, bu işlemlerin yazıya dökülmüş olduğu belgeler olduğu görülür. Yasa’ nın 1. maddesinde kâğıt terimi, yazılıp imzalamak veya imza yerine geçen bir işaret konmak suretiyle düzenlenen ve herhangi bir hususu ispat veya belli etmek için ibraz edilebilecek olan belgeler olarak tanımlanmış, ayrıca 5228 sayılı Yasa’ nın 59. maddesinin 4/a bendi ile 31.07.2004 tarihinde Damga Vergisi Kanunu’ nda yapılan değişiklik ile elektronik imza kullanılmak suretiyle manyetik ortamda ve elektronik veri şeklinde oluşturulan belgelerin de kâğıt olarak değerlendirileceği ifade edilmiştir. 

Damga vergisinin yükümlüsü  kimdir? 

Damga vergisinin yükümlüsü kural olarak damga vergisine tabi kâğıtları imza edenlerdir. 

Damga vergisi açısından vergiyi doğuran olay nedir?

Damga vergisi açısından vergiyi doğuran olay verginin konusunu oluşturan bir kâğıdın düzenlenmiş olmasıdır. Düzenlenmek, bir hukuki işlemin kâğıda bağlanması, yazılı şekilde yapılması anlamına gelir. Düzenlenmek suretiyle kâğıt ilgili olduğu hukuki işlem ile ilgili bir hususu ispat ve belli etme ve bu husus açısından hüküm ifade etme niteliğini kazanır. Böylece vergi borcu doğmuş olur.

Damga vergisinin basılı damga konulması suretiyle ödenmesi usulü nedir? 

Damga Vergisi Kanunu’ nun 17. maddesinde makbuz ve ibra senetleri, faturalar, ulaştırma ile ilgili konşimento ve manifesto gibi kâğıtlar, elektrik, havagazı, telefon ve su abonman sözleşmeleri ile Hazine ve Maliye Bakanlığının izni alınmak şartıyla damga vergisine tabi diğer kâğıtların damga vergisinin basılı damga konulması şekliyle ödenebileceği öngörülmüştür. Basılı damga konulan kâğıtlar matbu olarak hazırlanıp bastırılır. Stoklarda yer alan bu matbu kâğıtlar gerek oldukça üzerinde boş bırakılmış bilgiler ilgililerce doldurulmak suretiyle kullanılır. Bu kâğıtların damga vergisi söz konusu kâğıt basılmadan önce yüzde beş noksanı ile peşin olarak ödenir.

Nispi vergilendirme nedir? 

Nispi vergilendirme orana dayalı olarak yapılan vergilendirme biçimidir. Bu vergilendirme biçimi oranın söz konusu olabildiği değer esaslı (ad valorem) matraha sahip vergilerde uygulanabilir. Bu vergilendirme biçiminde matraha ilgili vergi oranı uygulanmak suretiyle vergi borcu tespit edilir. Damga vergisinde de nispi vergilendirme biçimi uygulanır. 

Damga vergisi istihkaktan kesinti suretiyle ödenecek kâğıtlar nispi vergiye tabi hangi işlemler ile ilgili kâğıtlarla sınırlıdır?

• Hizmet erbabına maaş, ücret, gündelik, huzur hakkı, tazminat, ikramiye ve harcırah gibi adlarla yapılan nispi vergiye tabi istihkak ve avans ödemeleri,
• Müteahhitlere ve diğer kimselere yapılan avans ödemeleri,
• Resmî dairelerce yapılan her türlü ödemeler. 

Damga vergisinde uygulanan maktu vergilendirme biçimini açıklayınız.

Maktu vergilendirme miktar esaslı matraha sahip vergilerde söz konusu olan bir vergilendirme biçimidir. Bu vergilendirme biçiminde oran söz konusu değildir. Vergi miktarı sabittir. Yasa kendi hükmü içinde vergi miktarını sabit olarak düzenlemiştir. Maktu damga vergisinde her bir kâğıt için ayrı ayrı belirlenmiş sabit bir tutarda maktu vergi alınır.

Damga vergisi için genel ödeme şekli nedir?

Makbuz karşılığında ödeme damga vergisi için genel ödeme şeklidir. Bugün için pek çok kişi ve kuruluş makbuz karşılığı ödeme kapsamında bulunmaktadırlar. Bunlar bir damga vergisi defteri tutarlar ve bir ay zarfında yaptıkları damga vergisine tabi işlemlerin makbuz karşılığı ödenecek vergileri ile istihkaktan kesinti suretiyle ödenecek damga vergilerini bu deftere yazarlar. Makbuz karşılığı ödenecek vergilerin izleyen ayın 23. günü akşamına kadar bağlı olunan vergi dairesine damga vergisi beyannamesi ile bildirilip aynı ayın 26. günü akşamına kadar ödenmesi gerekir.

Bazı tür iş ve işlemlerin belli bir parayı içermesi işin doğası gereğidir. Bu nedenle bu iş ve işlemler nedeniyle düzenlenen çeşitli kâğıtlarda belli para gösterilmesi zorunlu kılınmıştır. Bu kâğıtlar nelerdir?

İlgili kağıtlar; • Taahhütname, • Mukavelename, • Alacak devir ve temlikine ilişkin çeşitli kâğıtlardır.

Damga vergisine tabi kararlar ve mazbatalar nelerdir? 

Kararlar ve mazbatalar, belli parayı içeren veya içermeyen çeşitli meclislerden, resmî
heyetlerden ve idari davalarla ilgili olmayarak Danıştay’ dan verilen mazbata, ilam ve
kararlar ile hakem kararları ve ihale kanunlarına tabi olan veya olmayan resmî daire ve kamu tüzel kişiliğini haiz kurumların her türlü ihale kararlarından oluşur. Bu kapsamdaki kâğıtlar aşağıda belirtilenlerden ibarettir.
• Kararlar
• Mazbatalar
• İlamlar
• Hakem Kararları
• İhale Kararları

Damga vergisinin istihkaktan kesinti suretiyle ödenecek olan kâğıtlar nelerdir?

1. Hizmet erbabına maaş, ücret, gündelik, huzur hakkı, tazminat, ikramiye ve harcırah gibi adlarla yapılan nispi vergiye tabi istihkak ve avans ödemeleri, 2. Müteahhitlere ve diğer kimselere yapılan avans ödemeleri, 3. Resmî dairelerce yapılan her türlü ödemeler.

Damga vergisi sorumlusu kimdir? 

Vergi sorumlusu yükümlü ile devlet arasında vergi borcu ilişkisinde üçüncü kişi konumundadır. Gerçek kişiler ve tüzel kişilerin yanı sıra istisnai bazı durumlarda tüzel kişiliğe sahip olmayan kuruluşlar da vergi sorumlusu yapılabilir. Resmî daireler damga vergisinin yükümlüsü olmasalar dahi, bu verginin sorumlusu konumundadırlar.Noterler de noterliklerde yapılan işlemlerde kullanılan veya düzenlenen kâğıtların damga vergisi bakımından resmî daireler gibi sorumlu tutulmuşlardır. Bankalar, kamu iktisadi teşebbüsleri ve iştirakleri gibi kurum ve kuruluşlar da damga vergisi açısından vergi sorumlusu konumunda bulunmaktadırlar. 

Damga vergisine tabi ticari işlemlerde kullanılan kağıtlar nelerdir? 

Ticari işlemlerde kullanılan kâğıtlar, ticari hayatta yapılan çok çeşitli hukuki işlemler ileilgili olarak düzenlenip kullanılan kâğıtlardır. Bunlar;
• Ticari ve Mütedavil Senetler
• Emtia Senedi
• Makbuz Senedi (Resepise)
• Rehin Senedi (Varant)
• İyda Senedi
• Taşıma Senedi
• Konşimento
• Deniz Ödüncü Senedi
• İpotekli Borç Senetleri ve İrat Senetleri
• Ticari Belgeler
• Menşe ve Mahreç Şahadetnameleri
• Resmî Dairelere ve Bankalara İbraz Edilen Bilançolar ve İşletme Hesabı Özetleri
• Bilanço
• Gelir Tablosu
• İşletme Hesabı Özeti
• Barname
• Tasdikli Manifesto Nüshası
• Ordino
• Gümrük İdarelerine Verilen Özet Beyan Formlarıdır.

Damga vergisinde oran nedir? 

Verginin oranı (nispeti) değer esaslı (ad valorem) matrahlı vergilerde vergi matrahının yüzde veya binde kaçlık kısmı üzerinden vergi alınacağını gösteren ibaredir. Vergi oranı tek veya sabit bir oran olabileceği gibi artan-müterakki oranlı da olabilir. Damga vergisinde oran unsuru ancak nispi vergilemede söz konusu olur. Yasa’ ya ekli (1) sayılı tabloda belli kâğıt türleri için bunların içerdikleri paraların belli bindelik oranları biçiminde farklı vergi oranları belirlenmiştir. Damga vergisinde vergileme sabit oran üzerinden yapılır. Hâlihazırda uygulanmakta olan damga vergisi oranları binde 0 ile binde 9,48 arasında değişen farklı bindelik oranlar
biçimindedir.

Yabancı memleketler ile Türkiye’ deki yabancı elçilik ve konsolosluklarda düzenlenen kâğıtlardan ne zaman damga vergisi alınır? 

Yabancı memleketler ile Türkiye’ deki yabancı elçilik ve konsolosluklarda düzenlenen kâğıtlar kısmen veya tamamen Türkiye’ deki işlemlerle ilgili ise ve bunlar Türkiye’ de
resmî dairelere (örneğin mahkemelere veya icra dairelerine) bir hususun ispatı veya belli edilmesi amacıyla ibraz edilip varlıkları ortaya konulursa veya bu kâğıtlar üzerinde Türkiye’ de devir ve ciro işlemleri yürütülürse ya da Türkiye’ de bu kâğıtların hükümlerinden herhangi başka bir şekilde yararlanılırsa bu kâğıtlardan da damga vergisi alınır.