Bireysel İş Hukuku Dersi 5. Ünite Sorularla Öğrenelim

İş sözleşmesinin fesih dışı sona erme sebepleri nelerdir?

Sözleşme süresinin bitmesi, ikale ve ölümdür.

İkale nedir?

İş sözleşmesinin tarafların anlaşması ile sona ermesine ikale denir.

İş sözleşmesinde tarafların ölümünün sözleşmeye etkisi hangi kanunda düzenlenmiştir?

İş sözleşmesinde tarafların ölümünün sözleşmeye etkisi, Türk Borçlar Kanunu’nda düzenlenmiştir.

Süreli fesih hangi tür iş sözleşmeleri için uygulama alanı bulur?

Süreli fesih sadece süresi belirsiz iş sözleşmeleri için geçerli olup süresi belirli iş sözleşmeleri açısından uygulanmaz.

İş sözleşmeleri, işi üç yıldan fazla sürmüş işçi için, bildirim yapılmasından başlayarak ne kadar süre sonra
feshedilmiş sayılır?

Sekiz hafta.

Usulsüz feshe maruz kalan işçiye sağlanan haklar nelerdir?

Usulsüz feshe maruz kalan işçi, ihbar tazminatına hak kazanması yanı sıra, bildirim süresi içinde
doğmuş haklardan da yararlanabilir. Diğer bir deyişle bildirim süreleri, usulsüz fesih ile işten çıkarılan işçinin kıdem süresine eklenir. Örneğin usulsüz fesihle işten çıkarılan bir sendikalı işçi, bildirim süresi içinde imzalanan toplu iş sözleşmesi ile getirilen zamlardan yararlanabilir. İşçi açısından usulsüz feshin tek sonucu ihbar tazminatı değildir. İşçi bunun yanında, en az bir yıl çalışmış olmak koşuluyla kıdem tazminatı ve zararı varsa maddi ve manevi tazminat da talep edebilir. Şüphesiz ki maddi-manevi tazminat talebi işçinin bu nitelikte bir zarara uğradığını ispatına bağlıdır.

Fesih hakkının kötüye kullanılarak sona erdirildiği durumlarda işçiye ödenecek tazminat tutarı nedir?

Bu durumda işçiye bildirim süresinin üç katı tutarında tazminat ödenir.

Sendikal tazminatın alt sınırı nedir?

Sendikal tazminat işçinin bir yıllık ücretinden az olamaz.

İşçinin yetersizliğinden kaynaklanan geçerli fesih sebeplerine hangi durumlar örnek gösterilebilir?

İşçinin yetersizliğinden kaynaklanan sebeplere örnek olarak gösterilenler: Ortalama olarak benzer işi görenlerden daha az verimli çalışma, gösterdiği niteliklerden beklenenden daha düşük performansa sahip olma, işe yoğunlaşmasının giderek azalması, işe yatkın olmama, öğrenme ve kendini yetiştirme yetersizliği, sık sık hastalanma, çalışamaz duruma getirmemekle birlikte işini gerektiği şekilde yapmasını devamlı olarak etkileyen hastalık, uyum yetersizliği, işyerinden kaynaklanan sebeplerle yapılacak fesihlerde emeklilik yaşına gelmiş olma hâlleridir.

İşçiye ilişkin geçerli feshi sebepleri nelerdir?

Yetersizlik ve davranış bozukluluğudur.

Fesih için gösterilen sebebin işçi ile ilgili olması hâlinde, yazılılık ve sebep gösterme koşulları yanında aranan diğer koşul nedir?

Fesih usulünü düzenleyen 19. madde, fesih için gösterilen sebebin işçi ile ilgili olması hâlinde, yazılılık ve sebep gösterme koşulları yanına bir de savunma alma koşulu eklemiştir.

İş hukukunda son çare ilkesi nedir? Açıklayınız.

İş güvencesi sistemi, geçerli fesih sebeplerinin olduğu hâllerde dahi işverenin iş akdini fesih hakkını mutlak görmemiştir. Amaç işçiyi feshe karşı korumak olduğundan, geçerli fesih sebebi doğsa da
amaçlanan sonuca fesihten başka yöntemlerle ulaşabilmek mümkün ise feshe başvurulması istenmemektedir. Bu uygulama, feshe son çare olarak müracaat edilmesi (ultima ratio) şeklinde tanımlanır.

İş sözleşmesi feshedilen işçi Ahmet, fesih bildiriminde gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığını düşünmektedir. İşe iadesini talep edecek olan Ahmet'in fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren ne kadar süre içerisinde arabulucuya başvurması zorunludur?

Ahmet, fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde işe iade talebiyle, İş Mahkemeleri Kanunu hükümleri uyarınca arabulucuya başvurmak zorundadır.

İşe iade davalarında, geçerli fesih sebebini ispat yükümlülüğü hangi tarafa aittir?

İşe iade davalarında, geçerli fesih sebebini ispat yükümlülüğü işverene aittir.

İşverence geçerli sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli olmadığı mahkemece veya özel hakem tarafından tespit edilerek feshin geçersizliğine karar verildiğinde, işveren, işçiyi hangi süre içinde işe başlatmak zorundadır?

İşveren, işçiyi bir aylık süre içinde işe başlatmak zorundadır.

İş güvencesi tazminatı nedir?

Feshin geçersiz sayılması ile birlikte işçiyi başvurusu üzerine işveren bir ay içinde işe başlatmaz ise, işçiye en az dört aylık ve en çok sekiz aylık ücreti tutarında tazminat ödemekle yükümlü olur. Mahkeme veya özel hakem feshin geçersizliğine karar verdiğinde, işçinin işe başlatılmaması hâlinde ödenecek tazminat miktarını da belirler. Söz konusu tazminat uygulamada iş güvencesi tazminatı olarak anılmaktadır.

İşçiye derhal fesih hakkı kazandıran ve “zorlayıcı sebepler” olarak ifade edilen durumlar neler olabilir? Örnek vererek açıklayınız.

İş Kanunu 24. maddenin III. bendinde yer alan bu sebep, işveren nezdinde gerçekleşen ve işverenin işçiye iş verebilmesine engel olan sebeplerdir. Bölgedeki elektrik kesintisi, su baskını, yangın gibi nedenlerle işverenin işçiyi çalıştırabilme imkânının kalmadığı hâllerde, zorlayıcı sebebin varlığından bahsedilebilir.

Ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan hâllere dayanarak işçi veya işveren için tanınmış olan sözleşmeyi fesih yetkisinin süresinin alt ve üst sınırı nedir?

Ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan hâllere dayanarak işçi veya işveren için tanınmış olan sözleşmeyi fesih yetkisi, iki taraftan birinin bu çeşit davranışlarda bulunduğunu diğer tarafın öğrendiği günden başlayarak altı işgünü geçtikten ve her hâlde fiilin gerçekleşmesinden itibaren bir yıl sonra kullanılamaz. Ancak işçinin olayda maddi çıkar sağlaması hâlinde bir yıllık süre uygulanmaz.

Haksız feshi, usulsüz fesihten ve fesih hakkının kötüye kullanılmasından ayıran özellik nedir?

Haksız feshi, usulsüz fesihten ve fesih hakkının kötüye kullanılmasından ayıran özellik, fesih hakkının doğmuş olup olmamasında kendini gösterir. Usulsüz fesihte ve fesih hakkının kötüye kullanılmasında fesih hakkı doğmuştur. Fakat birinci hâlde bildirim sürelerine uymaksızın ikinci hâlde ise objektif iyiniyet kurallarına aykırı bir şekilde kullanılmıştır. Buna karşılık, fesih hakkı doğmadığı hâlde iş akdi feshedilmişse bir haksız fesih, geçerli fesih sebepleri doğmamışsa geçersiz fesihten söz edilir. Örneğin devamsızlık yaptığı gerekçesiyle işçisini işten çıkaran işverenin bu gerekçesi, mevcut değil ya da işveren tarafından ispatlanamamışsa, yapılan fesih haksız fesih olarak nitelendirilir. Aynı şekilde hakarete uğradığını iddia eden ve bu sebeple iş akdini haklı feshettiğini belirten işçi de bu iddiasını ispatlayamadığında haksız feshe neden olmuş sayılır.

Haklı sebeple derhâl fesih beyanınının yazılı şekilde yapılması zorunluluğu var mıdır? Açıklayınız.

İş Kanunu’nda, geçerli feshin aksine, haklı sebeple derhâl fesih beyanının şekline ilişkin bir açıklık yoktur. Taraflar, sebep göstermek zorunda kalmadan iş akdini feshedebilirler. Feshin yazılı olması sadece ispat unsuru olarak işlev görür (İK m.109). Yoksa geçerli fesih hâllerinde olduğu gibi fesih şekli, geçerlik koşulu değildir.