Ceza Muhakemesi Hukuku Dersi 5. Ünite Sorularla Öğrenelim

Elkoyma tedbirinn konusu nedir? 

Elkoyma tedbirinin konusu şunlar olabilir: 1)İspat aracı olarak yararlı görülen mal varlığı
değerleri, başka bir anlatımla deliller, 2)eşya veya kazanç müsaderesinin konusunu oluşturan mal varlığı değerleri (CMK m.123/2).
Belirtelim ki iyiniyetli üçüncü kişilere ait olmamak koşuluyla 1)kasıtlı bir suçun işlenmesinde kullanılan eşya veya 2)suçun işlenmesine tahsis edilen ya da 3)suçtan meydana gelen veya suçun işlenmesinde kullanılmak üzere hazırlanan eşya, müsadereye konu olan eşyadır (TCK m.54/1). Suçun işlenmesiyle elde edilen veya suçun konusunu oluşturan ya da suçun işlenmesi için sağlanan maddi menfaatlerle bunların değerlendirilmesi veya dönüştürülmesi sonucunda ortaya çıkan ekonomik kazançlar da müsadereye konu olan malvarlığı değerleridir (TCK m.55).
Belgeler de elkoymaya konu olabilir. Devlet sırrı niteliğindeki bilgileri içeren belgelere
de elkonulması mümkündür. Ancak hapis cezasının alt sınırı beş yıl veya daha fazla olan suçlarla ilgili olarak Devlet sırrı niteliğindeki bilgileri içeren belgeler sadece mahkeme hâkimi veya heyeti tarafından incelenebilir. Yasa koyucu bu belgelerin mahkemede delil olarak nasıl tartışılacağını, diğer delillerin tartışılma yönteminden farklı düzenlemiştir. Söz konusu belgeler açık duruşmada okunarak iddia ve savunmanın tartışmasına açılmaz. Bu belgelerde yer alan ve sadece yüklenen suçu açıklığa kavuşturabilecek nitelikte olan bilgiler, hâkim veya mahkeme başkanı tarafından tutanağa geçirtilir (CMK m.125). Bu tutanak, taraflara okunarak tartışılabilir.

Elkoyma tedbirine kara veren merciler hangileridir? 

Elkoyma tedbirine, soruşturma evresinde, Cumhuriyet savcısının talebi üzerine sulh ceza hâkimince karar verilir. Gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde Cumhuriyet savcısının, Cumhuriyet savcısına ulaşılamayan hâllerde ise kolluk amirinin yazılı emriyle kolluk görevlileri, elkoyma işlemini gerçekleştirirler (Ay m.20,21; CMK m.127/1)

Avukat bürolarında arama usulü nedir? 

Avukat büroları, soruşturma evresinde Cumhuriyet savcısının talebi üzerine sulh
ceza hâkiminin vereceği kararla aranabilir. Suçüstü hâli ile gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde, Cumhuriyet savcısına erişilemiyorsa veya olay genişliği itibarıyla Cumhuriyet savcısının iş gücünü aşıyorsa sulh ceza hâkimi de re’sen arama kararı verebilir (CMK m.163/1). Kovuşturma evresinde arama kararını re’sen veya istem üzerine mahkeme verebilir. Aramada, Cumhuriyet savcısı ve baro başkanı veya onu temsil eden bir avukat hazır
bulundurulur (CMK m.130/1).

Elkonulamayacak eşyalar hangileridir? 

Mektuplar, Belgeler
Yakınlık (CMK m.45) veya meslek ve sürekli uğraşıları nedeniyle tanıklıktan çekinmeye (CMK m.46) hakkı olan kimselerle şüpheli veya sanık arasındaki mektuplara ve belgelere elkonulamaz. Ancak bunların bu kimselerin yanında bulunması gerekir (CMK m.126).
Savunma hakkının dokunulmazlığı şüpheli veya sanıkla müdafi arasında gönderilmiş olan mektup ve belgelere de elkonulamamasını gerektirir. Bu husus Ceza
Muhakemesi Yasası m.154’te ayrıca belirtilmiştir. Müdafi ile şüpheli veya sanık arasında gönderilen mektup ve belgelere hem müdafiin tanıklıktan çekinmeye hakkı olan kişilerden olması nedeniyle hem de CMK m.154’teki özel hüküm dolayısıyla elkonulamayacaktır. Bu durum, yasa koyucunun savunma hakkının dokunulmazlığına verdiği önemi ortaya koymaktadır.
Basın Araçları
Anayasa’ya göre, yasaya uygun şekilde basın işletmesi olarak kurulan basımevi ve eklentileri ile basın araçlarına, suç aleti olduğu gerekçesiyle elkonulamaz, bunlar müsadere edilemez veya işletilmekten alıkonulamaz (Ay m.30).

Postada elkoyma kararını veren merciler hangileridir? 

Suçun delillerini oluşturduğundan şüphe edilen ve gerçeğin ortaya çıkarılması için soruşturma ve kovuşturmada adliyenin eli altında olması zorunlu sayılıp, posta hizmeti veren her türlü resmî veya özel kuruluşta bulunan gönderilere, sulh ceza hâkiminin veya gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde Cumhuriyet savcısının kararıyla elkonulabilir (CMK m.129/1). Belirtelim ki genel elkoymadan farklı olarak gecikmede tehlike gerekçesiyle kolluk amirlerine postada elkoyma emri verme yetkisi tanınmamıştır.

Bilgisayar, bilgisayar programlarında ve kütüklerinde arama, kopyalama ve elkoyma tedbirine hangi koşullarda karar verilebilir? 

Bilgisayarda arama ve elkoyma tedbirine başvurulabilmesi için şu koşulların gerçekleşmiş olması gerekir:
1. Somut delillere dayanan kuvvetli şüphe sebeplerinin varlığı ve
2. başka surette delil elde etme olanağının bulunmaması.

Şirket Yönetimi için kayyım atanması tedbirine hangi suçlar kapsamında kara verilebilir? 

• Türk Ceza Yasası’nda yer alan, 1)göçmen kaçakçılığı ve insan ticareti (TCK m.79-
80), 2)uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti (TCK m.188), 3)parada sahtecilik (TCK m.197), 4)fuhuş (TCK m.227), 5)kumar oynanması için yer ve imkân
sağlama (TCK m.228), 6)zimmet (TCK m.247), 7)suçtan kaynaklanan mal varlığı
değerlerini aklama (TCK m.282), 8)silahlı örgüt (TCK m.314) veya bu örgütlere silah sağlama (TCK m.315), 9)Devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk (TCK m.328-
331, 333-337) suçları,

•Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Yasa’da tanımlanan silah kaçakçılığı (m.12) suçları,
• Bankalar Yasası m.22/3,4’te tanımlanan zimmet suçu (5411 sayılı Bankacılık K.
m.160),
• Kaçakçılıkla Mücadele Yasası’nda tanımlanan ve hapis cezasını gerektiren suçlar,
• Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yasası m.68 ve 74’te tanımlanan suçlar.

Arama emri ya da kararına ihtiyaç olmaksızın hangi hallerde kolluk tarafından doğrudan doğruya yapılabilir? 

• Hakkında yakalama emri, zorla getirme kararı veya gıyabi tutuklama kararı verilen
kişi yakalandığında üstünde arama yapılması,
Belirtelim ki bu hâlde kolluk yetkili merciin emrini yerine getirmiş olacaktır (TCK
m.24).
• Kolluk memurlarınca doğrudan yapılan yakalama hâlinde yakalanan kişinin, kendisine, başkalarına veya yakalama işlemini yapan kolluk görevlilerine zarar vermesini önlemek amacıyla kaba üst araması yapılması.
Belirtelim ki bu hâlde kolluk yasanın kendisine verdiği bir yetkiyi kullanmış olacaktır. 
(TCK m.24; CMK m.90).
• Suçüstü yakalaması yapılabilmesi için konuta, iş yerine ve kapalı alanlara girilmesi.Bu hâlde yasa herkese yakalama yetkisi vermektedir. Dolayısıyla kolluk yasanın kendisine verdiği bir yetkiyi kullanmış olacaktır (TCK m.24; CMK m.90).
• Gözaltına alınan kişinin, nezarethaneye konulmadan önce üstünün aranması.
• Herhangi bir nedenle hukuka uygun şekilde yakalandıktan sonra kolluk güçlerinin elinden kaçmakta olan kişilerin veya işlenmekte olan veya henüz işlenmiş olan
veya pek az önce işlendiğini gösteren belirtilerin olduğu suçun failinin yakalanması amacıyla takibi sırasında girilen araç, bina ve eklentilerinde arama yapılması.

Taşınmaz, hak ve alacaklara el koyma tedbiri konusunu oluşturan taşınmaz, hak ve alacaklar hangileridir? 

Yasa’da bu tedbire konu olacak mal, hak ve alacaklar da belirlenmiştir (CMK m.128/1).Şüpheli ve sanığa ait 1) taşınmazlara, 2) kara, deniz veya hava ulaşım araçlarına, 3) banka veya diğer mali kurumlardaki her türlü hesaba, 4) gerçek veya tüzel kişiler nezdindeki her türlü hak ve alacaklara, 5) kıymetli evraka, 6) ortağı bulunduğu şirketteki ortaklık paylarına, 7) kiralık kasa mevcutlarına, 8) diğer malvarlığı değerlerine elkonulabilir.

Elkoyma koruma tedbirlerinin uygulanması sırasında, yapılmakta olan soruşturma veya kovuşturmayla ilgisi olmayan ancak diğer bir suçun işlendiği şüphesini uyandırabilecek bir delil elde edilirse bu delil hakkında nasıl bir işlem yapılır?

Elkoyma koruma tedbirlerinin uygulanması sırasında, yapılmakta olan soruşturma veya kovuşturmayla ilgisi olmayan ancak diğer bir suçun işlendiği şüphesini uyandırabilecek bir delil elde edilirse bu delil koruma altına alınır ve durum Cumhuriyet başsavcılığına derhâl bildirilir (CMK m.138)

Gizli soruşturmacı görevlendirilmesine karar veren merciler hangileridir? 

Gizli soruşturmacı görevlendirilmesi tedbirine soruşturma sırasında C. Savcısının talebi üzerine sulh ceza hakimi tarafından karar verilir. C. Savcısının gecikmesinde sakınca bulunduğu kriterinden hareketle, doğrudan kendisinin bu tedbire karar vermesi hukuken mümkün değildir. 

Arama ne zaman yapılabilir? 

Kural olarak arama işlemi gündüz yapılır. Konutta, iş yerinde veya diğer kapalı yerlerde gece vaktinde arama yapılamaz (CMK m.118/1). Türk Ceza Yasası’nda gündüzün ne zaman sona erip gecenin başlayacağı tanımlanmıştır. Gece vakti, güneşin batmasından bir saat sonra başlayan ve doğmasından bir saat evvele kadar devam eden süredir (TCK m.6/1-e). Belirtelim ki gündüz başlamış olan arama işlemi, gece devam edebilir. Suçüstü veya gecikmesinde sakınca bulunan hâllerle yakalanmış veya gözaltına alınmış olup da kaçan kişi, tutuklu veya hükümlünün tekrar yakalanması amacıyla geceleyin de arama yapılabilir (CMK m.118/2).

Bilgisayarda arama ve elkoyma tedbirine başvurma kararı verebilecek merciler hangileridir? 

Tedbire hâkim veya gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde Cumhuriyet savcısı tarafından karar verilir. Cumhuriyet savcısı tarafından verilen kararlar yirmi dört saat içinde hâkim onayına sunulur. Hâkim kararını en geç yirmi dört saat içinde verir. Sürenin dolması veya hâkim tarafından aksine karar verilmesi hâlinde çıkarılan kopyalar ve çözümü yapılan metinler derhâl imha edilir (CMK m.134/1).

Arama kararı ve emri vermeye yetkili merciler hangileridir?

Hâkim kararı üzerine veya gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde Cumhuriyet savcısının, Cumhuriyet savcısına ulaşılamayan hâllerde ise kolluk amirinin yazılı emriyle kolluk görevlileri arama yapabilirler. Konutta, iş yerinde ve kamuya açık olmayan kapalı alanlarda, hâkim kararı veya gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde Cumhuriyet savcısının yazılı emriyle arama yapılabilir. Kamuya açık alanlarda ise arama hâkim kararıyla gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde Cumhuriyet savcısının yazılı emriyle Cumhuriyet savcısına ulaşılamayan hâllerde ise kolluk amirinin yazılı emriyle arama yapılabilir. Kolluk amirinin yazılı emriyle yapılan arama sonuçları, Cumhuriyet başsavcılığına derhâl bildirilir. 

Telekomünikasyon yoluyla yapılan iletişimin denetlenmesi tedbirine hangi merciler karar verebilir? 

İletişimin dinlenmesi, kayda alınması ve sinyal bilgilerinin değerlendirilmesi bakımından soruşturma sırasında sulh ceza hakimi kovuşturma sırasında ise mahkeme kararıyla bu tedbirlere karar verilebilir. Bununla birlikte gecikmesinde sakınca olan hallerde C. Savcısı da tedbirin uygulanmasına karar verebilir (CMK m.135/1). Cumhuriyet savcısı kararını derhal hakimin onayına sunar ve hâkim, kararını en geç yirmi dört saat içinde verir. Sürenin dolması veya hakim tarafından aksine karar verilmesi halinde tedbir Cumhuriyet savcısı tarafından derhal kaldırılır. Tedbirin uygulanmasına ilişkin talepte bulunulurken hakkında bu madde uyarınca tedbir kararı verilecek hattın veya iletişim aracının sahibini ve biliniyorsa kullanıcısını gösterir belge veya rapor eklenir (CMK m.135/2)

Zorlama amaçlı elkoymaya karar vermeye yetkili merci hangisidir? 

Kaçağın Cumhuriyet savcısına başvurmasını veya duruşmaya gelmesini sağlamak amacıyla Türkiye’de bulunan mallarına, hak ve alacaklarına amaçla orantılı olarak Cumhuriyet savcısının istemi üzerine sulh ceza hâkimi veya mahkeme kararıyla elkonulabilir ve gerektiğinde idaresi için kayyım atanır. Elkoyma ve kayyım atama kararı müdafiine bildirilir(CMK m.248/1). Elkonulan mal, hak ve alacakların korunmasında, elkoymaya ilişkin hükümler uygulanır. Tedbirlere ilişkin kararların özetinin bir gazetede ilânına sulh ceza hâkimince veya mahkemece karar verilebilir (CMK m.248/3). Kaçak yakalandığında veya kendiliğinden gelerek teslim olduğunda elkoymanın kaldırılmasına karar verilir (CMK m.248/4). Sulh ceza hâkimi veya mahkeme elkoymaya karar verdiğinde, kaçağın yasal olarak bakmakla yükümlü bulunduğu yakınlarının alınan tedbirler nedeniyle yoksulluğa düşebileceklerini saptarsa, bunların geçimlerini sağlamak üzere, elkonulan mal varlığından
sosyal durumları ile orantılı miktarda yardımda bulunulması konusunda kayyıma izin
verir (CMK m.248/6). Bu kararlara karşı itiraz edilebilir (CMK m.248/8).

Taşınmazlara, hak ve alacaklara el konulabileceği suçlar hangileridir? 

• Türk Ceza Kanununda tanımlanan; 1) Soykırım ve insanlığa karşı suçlar (madde
76, 77, 78), 2) Göçmen kaçakçılığı ve insan ticareti (madde 79, 80) ile organ veya
doku ticareti (madde 91), (2), 3) Hırsızlık (madde 141, 142), 4) Yağma (madde
148, 149), 5) Güveni kötüye kullanma (madde 155), 6) Dolandırıcılık (madde 157,
158), 7) Hileli iflas (madde 161), 8) Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti (madde 188), 9) Parada sahtecilik (madde 197), 10) Suç işlemek amacıyla örgüt
kurma (madde 220, fıkra üç), 11) İhaleye fesat karıştırma (madde 235), 12) Edimin
ifasına fesat karıştırma (madde 236), 13) Tefecilik (madde 241), (2), 14) Zimmet
(madde 247), 15) İrtikap (madde 250), 16) Rüşvet (madde 252), 17) Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar (madde 302, 303, 304, 305, 306, 307, 308), 18) Anayasal
Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar (madde 309, 311, 312, 313, 314, 315,
316), 19) Devlet Sırlarına Karşı Suçlar ve Casusluk (madde 328, 329, 330, 331, 333,
334, 335, 336, 337) suçları.
• Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunda tanımlanan silah
kaçakçılığı (madde 12) suçları,
• Bankalar Kanununun 22 nci maddesinin (3) ve (4) numaralı fıkralarında tanımlanan zimmet suçu,
• Kaçakçılıkla Mücadele Kanununda tanımlanan ve hapis cezasını gerektiren suçlar,
• Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 68 ve 74 üncü maddelerinde
tanımlanan suçlar.

Zorlama amaçlı elkoymaya tedbiri süresi ne kadardır? 

Kaçak yakalandığında veya kendiliğinden gelerek teslim olduğunda, elkoymanın kaldırılmasına karar verilir (CMK m.248/4).

Zorlama amaçlı elkoyma tedbiri hangi suçlar bakımından uygulanabilir? 

• Türk Ceza Yasası’nda tanımlanan, 1) soykırım ve insanlığa karşı suçlar(TCK m.76-
78), 2) göçmen kaçakçılığı ve insan ticareti (TCK m.79-80), 3) hırsızlık (TCK
m.141-142), 4) yağma (TCK m.148-149), 5) güveni kötüye kullanma (TCK m.155),
6) dolandırıcılık (TCK m.157-158), 7) hileli iflas (TCK m.161), 8) uyuşturucu veya
uyarıcı madde imal ve ticareti (TCK m.188), 9) parada sahtecilik (TCK m.197),
10) suç işlemek amacıyla örgüt kurma (TCK m.220), 11) ihaleye fesat karıştırma
(TCK m.235), 12) edimin ifasına fesat karıştırma (TCK m.236), 13) zimmet (TCK
m.247), 14) irtikâp (TCK m.250), 15) rüşvet (TCK m.252), 16) Devletin güvenliğine karşı suçlar (TCK m.302-308), 17) Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine
Karşı Suçlar (madde 309, 310, 311, 312, 313), 18) Silahlı örgüt (madde 314) veya bu örgütlere silah sağlama (madde 315), 19) Devlet Sırlarına Karşı Suçlar ve Casusluk (madde 328, 329, 330, 331, 333, 334, 335, 336, 337) suçları,
• Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Yasa’da tanımlanan silah kaçakçılığı (m.12) suçları,
• Bankalar Yasası m.22/3,4’te tanımlanan zimmet suçu (5411 sayılı Bankacılık K.
m.160),
• Kaçakçılıkla Mücadele Yasası’nda tanımlanan ve hapis cezasını gerektiren suçlar,
• Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yasası m.68 ve 74’te tanımlanan suçlar.

Teknik araçlarla izleme tedbirine karar verebilecek merciler hangileridir? 

Teknik araçlarla izlemeye hakim, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısı tarafından karar verilir. Cumhuriyet savcısı tarafından verilen kararlar yirmi dört saat içinde hakim onayına sunulur. Hakim kararını en geç yirmi dört saat içinde verir. Sürenin dolması veya hakim tarafından aksine karar verilmesi halinde kayıtlar derhal imha edilir.