aofsoru.com

Muhasebe ve Hukuk Dersi 5. Ünite Sorularla Öğrenelim

Cari Hesap

1. Soru

Ticari hayatta borç ve alacağın ödenmesi ve takibi
niçin önemlidir?

Cevap

Ticari hayatta kurumlar ve işletmeler arasında
ticari ilişkiler söz konusudur. Bu ticari ilişkilerin
sonucunda oluşan borç ve alacağın ödenmesi ve takibi,
ticari ilişkinin kendisi kadar önemlidir.


2. Soru

Cari hesap müessesinin avantajı nedir?

Cevap

Cari hesap müessesi sayesinde ticari ilişkinin
tarafları, ticari ilişkilerden doğan hak ve yükümlülükler,
bir dönemin sonuna kadar ertelemektedirler.


3. Soru

Ticari hayatta borç ve alacak ilişkisi nasıldır?

Cevap

Ticari hayatta gerçek ve tüzel kişiler zaman
zaman birbirleri ile karşılıklı iş yapmaları gayet doğal bir
durumdur. Karşılıklı olarak yapılan her işin bedelinin aynı
anda veya tek tek alınması mümkün değildir. İşler devam
ettiği sürece borç ve alacaklı sık sık taraf değiştirir. Her bir
işlemden doğan borcu tek tek kapatmak ise her zaman
mümkün olmayabilmektedir.


4. Soru

Ticari hayatta cari hesap taraflara nasıl kolaylıklar
sağlar?

Cevap

Ticari işlemlerde bu işlemleri kolaylaştırmak için
ödemeler geçici bir süre ertelenir, karşılıklı iş ilişkisi sona
erdiğinde sonucun belirlenerek adının konması daha pratik
bir yöntemdir. Bu yöntem sayesinde ticari hayatta taraflara
çabukluk ve kolaylık sağlayacaktır.


5. Soru

Cari hesap Türk Ticaret Kanunu’nda nasıl
tanımlanmaktadır?

Cevap

Cari hesap Türk Ticaret Kanunu’nda (TTK) şöyle
tanımlanmaktadır: ”İki kişinin herhangi bir hukuki sebep
veya ilişkiden doğan alacaklarını tek tek teker ve ayrı ayrı
istemekten karşılıklı olarak vazgeçip bunları kalem kalem
alacak ve borç şekline çevirerek hesabın kesilmesinden
sonra çıkacak artan tutarı isteyebileceklerine ilişkin
sözleşme cari hesap sözleşmesidir”.


6. Soru

Kanundaki bu tanıma göre kişi ne demektir?

Cevap

Yukarıdaki tanımda yer alan “kişi” kavramı hem
gerçek, hem de tüzel kişiyi ifade etmektedir.


7. Soru

Hukuki sebep ve ilişki ne demektir?

Cevap

Kanunda yer alan bu tanımda hukuki sebep ve
ilişkiden doğan alacaklar ifadesinde, karşılıklı iki kişinin
mal alıp verme ilişkisi olabileceği gibi, bankacılıkta
kredili işlemlerde cari hesap kurallarına tabidir.


8. Soru

Cari hesap sözleşmesi kaç farklı açıdan
sınıflandırılabilir? Sıralayınız?

Cevap

Üç farklı açıdan sınıflandırılır;
• Süre açısından cari hesap sözleşmeleri,
• Teminat açısından cari hesap sözleşmeleri,
• Hesap bakiyesi açısından cari hesap sözleşmeleri


9. Soru

Süre açısından cari hesap sözleşmeleri kaça ayrılır?
Sıralayınız?

Cevap

İkiye ayrılır;
• Sınırlı süreli cari hesap sözleşmeleri,
• Sınırsız süreli cari hesap sözleşmeleri


10. Soru

Teminat açısından cari hesap sözleşmeleri kaça
ayrılır? Sıralayınız?

Cevap

İkiye ayrılır;
• Teminatlı cari hesap sözleşmeleri,
• Teminatsız cari hesap sözleşmeleri


11. Soru

Hesap bakiyesi açısından cari hesap sözleşmeleri kaça
ayrılır? Sıralayınız ve açıklayınız?

Cevap

Üçe ayrılır;
• Alacaklı cari hesap: Hiçbir zaman borç bakiyesi
vermeyen hesaplardır.
• Borçlu cari hesap: Hiçbir zaman alacak bakiyesi
vermeyen hesaplardır.
• Karma cari hesap: Hesap dönemi içinde bazen
borç, bazen de alacak bakiyesi veren cari
hesaplardır.


12. Soru

Ticari hayatta cari hesabın işlevleri nelerdir?
Açıklayınız?

Cevap

Ticari hayatta cari hesabın işlevlerini aşağıdaki
gibi sıralayabiliriz;
• Basitlik, Sürat ve Kolaylık Sağlar: Tarafların borç
ve alacaklarını her defasında isteme zahmetinden
kurtarır.
• Bir Kredi Aracıdır: Cari hesap sözleşmesi
boyunca taraflar alacaklarını hemen
istemediklerinden birbirlerine kredi kullandırmış
olurlar.
• Karşılıklı Teminat Aracıdır: Cari hesap
sözleşmesi ile bir tarafa ait alacak, karşı tarafın
borçları oranında garanti edilmektedir.


13. Soru

Cari hesap sözleşmesinin geçerli olabilmesinin
unsurları nelerdir?

Cevap

Cari hesap sözleşmesinin geçerli olabilmesi ve
tarafları bağlayıcı olması için bazı unsurların olması
gerekir. Bunlar zorunlu ve tamamlayıcı unsurlar olmak
üzere ikiye ayrılır.


14. Soru

Zorunlu ve tamamlayıcı unsurlardaki eksiklik cari
hesap sözleşmesini nasıl etkiler?

Cevap

Zorunlu unsurlar sözleşmenin geçerlilik ve varlık
şartlarıdır. Bunlar olmazsa sözleşmeden bahsedilemez.
Tamamlayıcı unsurların yokluğunda, yorum, ticari teamül
ve hukuki içtihatlarla giderilebilir.


15. Soru

Zorunlu unsurlar kaça ayrılır? Sıralayınız?

Cevap

Üçe ayrılır bunlar;
• Yazılı olma unsuru
• Taraflarla ilgili yeterli bilgi
• İmza ve (gerekiyorsa) kaşe
• İçerik unsurudur.


16. Soru

Yazılı olma unsuru ne demektir?

Cevap

Cari hesap sözleşmesi yazılı olmalıdır. Yazılı
olma durumu kanıt gücüne sahip olması açısından
önemlidir.


17. Soru

Taraflarla ilgili yeterli bilgi ne demektir?

Cevap

Cari hesap sözleşmesinde tarafların kim olduğu ve
tanıtıcı bilgilerin olması zorunludur. Tarafları bilinmeyen
sözleşmeler geçerli değildir.


18. Soru

İmza ve (gerekiyorsa) kaşe ne anlama gelmektedir?

Cevap

Taraflarca imzalanmamış ve kaşelenmemiş
sözleşmelerin geçerliği yoktur.


19. Soru

İçerik unsuru ne demektir?

Cevap

İki taraf arasında düzenlenen cari hesap
sözleşmesinin hangi işlemleri kapsadığı belirtilmelidir.


20. Soru

Cari hesap sözleşmesinde tamamlayıcı unsurlar
nelerdir? Açıklayınız?

Cevap

Cari hesapta bakiyenin belirlenip hangi tarafın
borçlu veya alacaklı tarafın belirlenmesi için taraflarca
kararlaştırılmış bir zaman dilimi esas alınır. Türk Ticaret
Kanunu’nda (TTK) bu dönemin nasıl belirleneceği
belirlenmiştir. Buna göre bu yollar;
• Hesap Dönemi: Cari hesaba konu olan işlemler
belirli bir dönem sonu itibariyle borçlu ve
alacaklı olma durumu kesinlik kazanır.
• Faiz Yöntemi ve Oranı: Cari hesaba faiz
yürütülecekse sözleşmede bu yöntem ve oran
belirtilmelidir.
• Tarafların Adres Bilgileri: Tarafların adres
bilgileri hukuki olarak şart olmamasına rağmen
hesap sonucunun bildirilmesi vb. durumlar
açısından yararlıdır.


21. Soru

Cari hesap sözleşmesinde taraflar hukuki ehliyete
sahip olmalı mıdır?

Cevap

Cari hesap sözleşmesi kanunda iki taraf arasında
yapılabileceği açıkça belirtilmiş olmakla birlikte ayrıntılı
belirtilmemiştir. Fakat tarafların hukuki fiil ehliyetine
sahip olmaları gerekir.


22. Soru

Cari hesap sözleşmesinin tarafları kimler olabilir?

Cevap

Cari hesap sözleşmelerin tarafları aşağıdakilerden
birisi olabilir;
• Her iki taraf tacir olabilir.
• Her iki taraf (veya herhangi bir taraf) tacir
olmayabilir.
• Taraflardan biri banka, diğer tacir sıfatına sahip
(veya sahip olmayan) bir kişi (gerçek kişi)
olabilir.


23. Soru

Cari hesap sözleşmesinde her iki uçta yer alan kişiler
birden fazla olabilir mi?

Cevap

Olağan durumlarda cari hesabın her iki ucunda
birer kişi olur. Fakat bazı özel durumlarda her iki uçta yer
alan kişiler birden fazla olabilir. Örneğin cari hesap
sözleşmesine taraf olan birinin ölümü ile mirasçılar
sözleşmeye taraf olabilir.


24. Soru

Cari hesaba neler kaydedilir?

Cevap

Aslında cari hesaba taraflar arasında sözleşme ile
belirlenen tüm işlemlerden doğan borç ve alacak işlemleri
kaydedilir. Cari hesaba kaydedilen işlemin, geçerli
işlemlere dayanması gerektiği ortadadır.


25. Soru

Cari hesap sözleşmesi imzalanmadan önceki işlemleri
kapsar mı?

Cevap

Cari hesaba kaydedilmesi gereken işlemler esasen
geleceğe yöneliktir. Yani taraflarca sözleşmenin
imzalandıktan sonraki işlemleri kapsar.


26. Soru

Ticari senetlerin de cari hesaba kaydedilmesi gerekir
mi?

Cevap

Ticari senetlerin de cari hesaba kaydı
mümkündür. Fakat senedin bedelinin bir mal ve hizmet
alımına veya nakit işlemlerden doğması halinde kayıt
altına alınacaktır.


27. Soru

Cari hesapta borçlu veya alacaklı taraf dönemi nasıl
belirler? Açıklayınız?

Cevap

Cari hesapta bakiyenin belirlenip hangi tarafın
borçlu veya alacaklı tarafın belirlenmesi için taraflarca
kararlaştırılmış bir zaman dilimi esas alınır. Türk Ticaret
Kanunu’nda (TTK) bu dönemin nasıl belirleneceği
belirlenmiştir. Buna göre bu yollar;
• Sözleşmeye Göre Dönemin Belirlenmesi: Hukuk
sistemindeki “Sözleşme özgürlüğü” ilkesi
gereğince taraflar hesap kesiminin ne zaman
yapılacağını belirleyebilirler.
• Ticari Teamüllere Göre Belirlenmesi: Hesap
kesimi sözleşmede açık ve seçik
belirlenmemişse, ticari hayatta teamül haline
gelmiş, herkesin kullandığı süreler esas alınır.
• Takvim Yılına Göre Dönemin Belirlenmesi: Bu
konuda teamül de yoksa takvim yılının son günü
hesap kesim tarihi olarak kabul edilebilir.


28. Soru

Cari hesapta bakiyenin belirlenmesi ne demektir?

Cevap

“Cari hesapta bakiyenin belirlenmesi” ifadesi,
tarafların hangi tarafın ne kadar borçlu ve alacaklı
olduğunun belirlenmesidir. Bakiye ise borç ve alacak
kalemleri arasındaki farktır.


29. Soru

Cari hesabın bütünlüğü ilkesi ne demektir?

Cevap

“Cari hesabın bütünlüğü ilkesi”, cari hesap
döneminin ve bakiyenin belirlenmesinde belirleyici
ilkedir. “Bütünlük İlkesi”, Türk Ticaret Kanunu’na göre
cari hesaba geçirilen alacak ve borç kalemleri ayrılmaz bir
bütündür. Cari hesabın kesilmesinden önce taraflardan
hiçbiri borçlu veya alacaklı sayılmazlar. Bütünlük ilkesi
gereği dönem içinde taraflar ne borçlu ne de alacaklı
değildirler.


30. Soru

Genel olarak bakiye nasıl hesaplanır?

Cevap

Birincil piyasada menkul değeri ihraç eden firma
ile fon fazlası olan ekonomik birimler doğrudan ya da bir
finansal aracı vasıtasıyla dolaylı olarak karşılaşır. Temel
olarak bakiye, borcun alacaktan düşülmesi yoluyla yapılır.
Bu düşme sonucunda borçlar fazla ise fazlalık kadar karşı
tarafa borçlu olunduğunu, alacaklar fazla ise fazlalık kadar
karşı taraftan alacaklı olunduğu anlamı çıkar.


31. Soru

Bakiyenin taraflara bildirilmesi gerekir mi?

Cevap

Bütünlük ilkesi gereği, cari hesaba kaydedilen
işlemlerin hukuki sonuç doğurabilmesi için bakiyenin
belirlenip taraflara bildirilmiş olması gerekir. Bu sonuçlar
bildirilmeden hukuki yollara başvurulamaz.


32. Soru

Cari hesap bakiyesinin hukuki yükümlülük kazanılması
ne demektir?Açıklayınız?

Cevap

Cari hesaba kaydedilen tek tek işlemler ve cari
hesap bakiyesinin hukuki yükümlülük kazanması için
hesap dökümü (hesap ekstresi, hesap cetveli vb. adlar da
kullanılabilir) usulüne uygun tebliğ edilmelidir. Bakiyeye
itirazlar aynı şekilde noter aracılığı ile yapılmalıdır.


33. Soru

Cari hesaba faiz yürütülür mü? Faiz neye göre
belirlenir?

Cevap

Hesap kesimi sonucunda ortaya çıkan bakiyeye
faiz yürütülerek kesin borç veya alacak rakamı belirlenir.
Sözleşmede faiz belirtilmemiş ise faiz yürütmek esastır.
Faiz yürütmek zorunlu değildir. Sözleşmede faiz
yüklenmeyeceği de belirtilebilir. Faiz ya alacak tarafın
toplamına ya da bakiyeye uygulanabilir.


34. Soru

Türk Ticaret Kanunu’nda cari hesap sözleşmesi kaç
durumda sona erer? Bunlar nelerdir?

Cevap

Türk Ticaret Kanunu’nda cari hesap
sözleşmelerinin şu üç durumda sona ereceği belirlenmiştir;
• Sözleşmede süre belirtilmişse; kararlaştırılan
sürenin bitmesi,
• Bir süre kararlaştırılmadığı takdirde, taraflardan
birinin sözleşmeyi feshettiğini karşı tarafa ihbar
ettiğinde,
• Taraflardan birinin (tacir olması durumunda) iflas
etmesidir.


35. Soru

Zaman aşımı ne demektir?

Cevap

Zamanaşımı hukukta hak düşürücü süre olarak
tanımlanır. Cari hesap sözleşmesinin doğan haklarının
talep edilebileceği sürenin sonu zamanaşımı süresidir.


36. Soru

Cari hesap sözleşmesinde zamanaşımı süresi Türk
Ticaret Kanunu’na göre kaç yıl belirlenmiştir? Kapsamını
kısaca açıklayınız?

Cevap

Cari hesap ile ilgili olarak aşağıdaki işlemler Türk
Ticaret Kanunu’nda düzenlenen işlemler için 5 yıl olarak
belirlenmiştir;
• Cari hesabın tasfiyesine,
• Cari hesabın kabul edilen veya mahkeme
kararıyla saptanan artan tutara (bakiyeye),
• Cari hesabın faizine,
• Cari hesap kayıtlarındaki hesap hata ve
yanılmalara,
• Cari hesabın dışında tutulması gereken veya
haksız olarak cari hesaba geçirilmiş olan
kalemlere,
• Cari hesap kayıtlarındaki tekrarlanan kayıtlara
ilişkin, açılmış davalar, cari hesap sözleşmesinin
sona ermesinden itibaren beş yıl geçmekle
zamanaşımına uğrarlar.


37. Soru

Cari hesap sözleşmesinde zamanaşımı süresinin
başlangıcı ne zamandır?

Cevap

Zamanaşımı süresinin başlangıcı ise cari hesap
sözleşmesinin sona erdiği ve bakiyenin belirlendiği
tarihtir.


38. Soru

Cari hesabın hukuki yanını bilmek yeterli midir?

Cevap

Cari hesabın hukuki yönünün yanında muhasebe
yönünün de bilinmesi gerekir.


39. Soru

Cari hesap kavramı hukukta ve muhasebede aynı
kavram mıdır?

Cevap

Ticari hayatta cari hesap denildiğinde, bir şirketin
müşterisine sattığı mallar ve bu satışlardan doğan alacağın
kaydedildiği hesaplar anlaşılır. Ancak muhasebede
kullanılan cari hesap ifadesi ile hukukta kullanılan cari
hesap ifadesi aynı şey değildir.


40. Soru

Bankacılıkta cari hesabın yeri nedir?

Cevap

Cari hesap uygulamaları bankacılıkta da yoğun
olarak kullanılır. Hatta pek çok bankacılık işleminin
temelinde cari hesap mantığı yatar. Çünkü gerek hesap
açmada, gerek kredi kullanımında, kredi kartı
sözleşmelerinde ve kredili mevduat türünde işlemlerde de
cari hesap mantığı geçerli olup, işlemlerde çabukluk ve
kolaylık sağlar.


41. Soru

Günümüz bankacılık uygulamalarında cari hesabın
yeri nasıldır?

Cevap

Özellikle günümüz bankacılık uygulamalarında
mevduat uygulamalarında belirli limite kadar kredi imkanı
sunması, cari hesap kurallarının yoğun olarak kullanıldığı
bir uygulamadır.


42. Soru

CARİ HESABIN NİTELİĞİ'ni genel olarak açıklayınız.

Cevap

CARİ HESABIN NİTELİĞİ

Ticari hayatta şirketlerin (veya kişiler) zaman zaman birbirleri ile karşılıklı iş yapmaları olağan bir durumdur. Karşılıklı yapılan her bir işin bedellerinin tek tek almasını (veya ödemesini) istemek mantıklı olmadığı gibi ticari hayatın olağan akışına uygun değildir. İşin devam ettiği sürede hangi tarafın alacaklı hangi tarafın borçlu olduğu belli olmaz. Başka deyişle borçlu ve alacaklı sıfatı sık sık taraf değiştirir. Öte yandan her bir işlemden doğan borcu ve alacağı tek tek kapatmak bir takım (para transferi vb.) sorunlara neden olabilir.

Ticari hayatta cari hesabın kullanılması ile ilgili örnek bir olayla ilgili aşağıdaki metni okuduktan sonra diğer kısımlara geçiniz. 

Bunun yerine karşılıklı olarak ödemelerin geçici bir süre için ertelenmesi, belli bir sürenin sonunda ve karşılıklı iş ilişkisi bittiğinde her iki tarafın alacağından borcunu düşerek kalana göre sonucun adının konulması daha pratik bir yol olacaktır. Başka deyişle iş ilişkisi devam ettiği süre içinde nakden ödeme yerine hesaben ödeme yapılmış kabul edilmektedir. Bu yöntemin ticari hayatta taraflara çabukluk ve kolaylık sağlayacağı ortadadır. Bu bilgiler ışığında artık cari hesabın tanımını verebiliriz. Cari hesap Türk Ticaret Kanunu madde 89’da şöyle tanımlanmıştır: “İki kişinin herhangi bir hukuki sebep veya ilişkiden doğan alacaklarını teker teker ve ayrı ayrı istemekten karşılıklı olarak vazgeçip bunları kalem kalem alacak ve borç şekline çevirerek hesabın kesilmesinden sonra çıkacak artan tutarı isteyebileceklerine ilişkin sözleşme cari hesap sözleşmesidir”.

Yukarıdaki tanımda bazı noktaları açmakta yarar vardır. Tanımda adı geçen “kişi” kelimesi hem gerçek kişiyi hem de tüzel kişiyi ifade etmektedir. Başka deyişle cari hesap sözleşmesi insanla insan, insanla şirket veya şirketle şirket arasında düzenlenebilir. Bu konu cari hesap sözleşmesinin tarafları başlığı altında ilerleyen sayfalarda ayrıntılı olarak ele alınacaktır.

Yukarıdaki tanımda yer verilen “herhangi bir hukuki sebep veya ilişkiden doğan alacaklarını...”ifadesi; karşılıklı mal alıp verme şeklinde örneklendirilebileceği gibi, (daha çok bankacılıkta uygulanan şekliyle) kredili mevduat adı altında banka hesabınızda ihtiyacınızdan daha az para olması durumunda hesabınızdan fazla para çekebilmeye olanak tanıyan sözleşmeler de cari hesap kurallarına tabidir.


43. Soru

Cari Hesap Türleri nelerdir?

Cevap

Cari Hesap Türleri

Cari hesap sözleşmeleri çeşitli açılardan sınıflamaya tabi tutulabilirler. Süre açısından, teminat açısından, hesap bakiyesi açısından sınıflamalar buna örnek verilebilir.

Süre Açısından Cari Hesap Sözleşmeleri

  1. Sınırlı süreli cari hesap sözleşmeleri

  2. Sınırsız süreli cari hesap sözleşmeleri

Teminat Açısından Cari Hesap Sözleşmeleri

  1. Teminatlı cari hesap sözleşmeleri

  2. Teminatsız cari hesap Sözleşmeleri

Hesap Bakiyesi Açısından Cari Hesap Sözleşmeleri

  1. Alacaklı cari hesap: Hiçbir zaman borç bakiyesi vermeyen hesaplardır. Vadesiz banka mevduatı alacaklı cari hesaba örnek verilebilir.

  2. Borçlu cari hesap: Hiçbir zaman alacak bakiyesi vermeyen hesaplardır. Banka kredi hesapları borçlu cari hesaba örnek verilebilir.

  3. Karma cari hesap: Hesap dönemi içinde bazen borç bazen alacak bakiyesi veren hesaplardır. Kredili mevduat hesabı adı verilen banka uygulamaları buna örnek verilebilir.


44. Soru

Cari Hesabın Fonksiyonları nelerdir?

Cevap

Cari Hesabın Fonksiyonları

Ticari hayatta cari hesabın bazı işlevleri vardır. Bunlar aşağıdaki gibi sıralanabilir.

  1. Basitlik, Sürat ve Kolaylık Sağlar: Cari hesap tarafların borçlarını ve alacaklarını her defasında isteme (veya ödeme) zahmetinden kurtarır. Bu durum ticari hayatta büyük kolaylık sağlar.

  2. Bir Kredi Aracıdır: Cari hesap sözleşmesi süresi içerisinde taraflar alacaklarını teknik olarak birbirlerinden talepte bulunamadıklarından, sözleşme süresi boyunca tarafların birbirlerine kredi kullandırdıkları söylenebilir (Helvacı 2006, s.521)

  3. Karşılıklı Teminat Aracıdır: Cari hesap sözleşmesiyle bir tarafa ait alacak karşı tarafın borçları oranında garanti edilmektedir.


45. Soru

Cari Hesap Sözleşmesinin Unsurları'nı genel olarak açıklayınız.

Cevap

Cari Hesap Sözleşmesinin Unsurları

Cari hesap sözleşmesinin hükmüne geçerli olabilmesi ve tarafları bağlayıcı olması için sözleşmede bazı unsurların yer alması gerekir. Genel olarak 1) Zorunlu Unsurlar, 2)Tamamlayıcı Unsurlar olmak üzere iki grupta incelemek mümkündür (Altuğ,s.170).

Zorunlu unsurlar sözleşmenin geçerlilik ve varlık şartlarıdır. Bunların yokluğu halinde sözleşmeden de söz edilmez. Tamamlayıcı unsurların yokluğundan doğabilecek boşluk yorum, ticari teamül ve hukuki içtihatlarla giderilebilir. Ama zorunlu unsurlar da bu mümkün değildir.

1. Zorunlu Unsurlar

  1. Yazılı Olma Unsuru

  2. Taraflarla İlgili Yeterli Bilgi

  3. İmza ve (Gerekiyorsa) Kaşe

  4. İçerik Unsuru

Yazılı Olma Unsuru: Cari hesap sözleşmesi yazılı olmalıdır. Yazılı olmayan sözleşme geçerli değildir. Yazı olma durumu aynı zamanda sözleşmenin kanıt gücüne sahip olması açısından da önemlidir.

Taraflarla İlgili Yeterli Bilgi: Cari hesap sözleşmesi tarafların kim olduğunu tanıtıcı bilgileri içermek zorundadır. Taraflarınin kimler olduğu belli olmayan sözleşmenin kimi bağlayacağı belli olmadığı için geçerli değildir. Bu nedenle sözleşme üzerinde tarafların ad soyadları ve ya ticari unvanları yer almalıdır.

İmza ve (Gerekiyorsa) Kaşe: Taraflarca imzalanmamış veya kaşelenmemiş sözleşmenin tarafların onayından geçmiş sayılmayacağı için hukuki geçerliliği de yoktur.

İçerik Unsuru:İki taraf arasından düzenlenen cari hesap sözleşmesinin hangi işlemleri kapsadığının açıkça sözleşmede belirtilmesi gerekir.

2. Tamamlayıcı Unsurlar

  1. Hesap Dönemi

  2. Faiz Yöntemi ve Oranı

  3. Tarafların Adres Bilgileri

Hesap Dönemi: Cari hesaba konu olan işlemlerden doğan borçlu veya alacaklı olma durumu ancak ve ancak belli bir dönem sonu itibariyle kesinlik kazanır. Bu nedenle sözleşmede dönemler belirlenirse iyi olur. Fakat belirlenmemişse sözleşmenin geçerliliği zedelenmemekle birlikte bu boşluk ticari teamül veya başka kanunlardaki süreler esas alınarak giderilebilir.

Faiz Yöntemi ve Oranı: Belli bir süre sonunda cari hesap bakiyesine faiz yürütülüp yürütülmeyeceği, yürütülecekse faiz oranı ve faiz hesaplama yönteminin (bileşik faiz yöntemi veya ne olduğunun sözleşmede belirtilmesinde yarar vardır. Yoksada ticari teamül ve yorumlara başvurularak sorun çözülebilir.

Tarafların Adres Bilgileri: Tarafların adreslerinin cari hesap sözleşmesinde yer alması hukuki geçerlilik için şart olmamakla birlikte hesap sonucunun bildirilmesi vb. durumlardan tarafların haberdar edilmesi açısından yararlıdır.


46. Soru

Cari Hesap Sözleşmesinin Tarafları'nı açıklayınız.

Cevap

Cari Hesap Sözleşmesinin Tarafları

Kanuna göre cari hesap sözleşmesi iki taraf arasında yapılabileceği açıkça belirtilmiş olmakla birlikte tarafların kim olabileceğine ilişkin düzenlemelere yer verilmemiştir. Fakat hukuki açıdan bakıldığında bu kişilerin hukuki fiil ehliyetine sahip olmaları gerekir. Hukuki fiil ehliyetine sahip olmayan taraflarca yapılmış sözleşmeler geçerli değildir. Hukuki fiil ehliyetlerinin var olması halinde aşağıdaki taraflar kendi aralarında hür iradeleri ile cari hesap sözleşmesi düzenleyebilirler. Cari hesap sözleşmesinin tarafları aşağıdakilerden birisi olabilir.

  1. Her iki taraf tacir olabilir. Örneğin her iki tarafın şirket (tüzel kişi) veya ticari işletme işleten kişiler olması

  2. Her iki taraf (veya her hangi bir taraf) tacir olmayabilir. Örneğin iki insan (gerçek kişi) arasında yapılan cari hesap sözleşmeleri.

  3. Taraflardan biri banka, diğer tacir sıfatına sahip (veya sahip olmayan) bir kişi (gerçek kişi) olabilir.

Olağan durumlarda cari hesabın her iki ucunda birer kişi olur. Fakat bazı özel durumlarda her iki uçta yer alan kişiler birden fazla olabilir. Örneğin cari hesap sözleşmesine taraf olan kişilerin ölümü ile mirasçılar sözleşmeye taraf olabilirler (Altuğ,173).


47. Soru

Cari Hesaba Kaydedilecek İşlemler'i anlatınız.

Cevap

Esasen cari hesaba taraflar arasında sözleşemeye bağlanan tüm işlemlerden doğan borç ve alacak işlemleri kaydedilir. Fakat bunu söylerken borç ve alacak doğuran esas ana işlemin önemli olduğu ve cari hesap kapsamından farklı olduğunu unutmamak gerekir. Bunu şöyle bir örnekle açıklayabiliriz. A firması B firmasına mal satmış ve bedelini cari hesaba kaydetmiş olsun. Sırf bedeli cari hesaba kaydedildi diye mal satma işleminin geçerliliğini ve dava edilmeyeceğini sorgulamamak mümkün değildir. Eğer cari hesaba kaydedilen bedelin tabi olduğu esas işlem geçerli değilse cari hesaba kaydedilen bu bedel de geçerli değildir. Bu durum TTK 90’ncı madde a fıkrasında şöyle hükme bağlanmıştır: “a)Aksi kararlaştırılmadıkça, cari hesaba alacak veya borç kaydedilmesi, tarafların, alacağı veya borcu doğuran sözleşme veya işleme ilişkin dava ve savunma haklarını düşürmez. Sözleşme veya işlem iptal edilirse bunlardan kaynaklanan kalemler hesaptan çıkarılır.”

Cari hesaba kaydedilmesi gereken işlemler esasen geleceğe dönüktür. Başka deyişle cari hesap sözleşmesinin taraflarca imzalandığı tarihten sonraki işlemleri kapsar. Bu durum taraflar arasında cari hesap sözleşmesinden önce doğmuş borç ve alacakların cari hesap kapsamında değerlendirilemeyeceği anlamına gelir. Bu konu TTK 90’ncı madde b fıkrasında şöyle hükme bağlanmıştır: “b)Cari hesap sözleşmesinin yapılmasından önce doğmuş bulunan bir alacak, tarafların onayıyla cari hesaba kaydedilirse, aksi kararlaştırılmamışsa bu alacak yenilenmiş olmaz.”

Ticari senetlerin de cari hesaba kaydı mümkündür. Fakat senedin bedelinin mal (veya hizmet veya nakit) olarak alınmış olması halinde kayıt mümkündür. Ticari senetle ilgili bu özel durum TTK 90’ncı madde c fıkrasında şöyle hükme bağlanmıştır: “c) Bir ticari senedin cari hesaba kaydı, bedelinin alınmış olması hâlinde geçerli olmak şartıyla yapılmış sayılır.” Bu koşulları taşıdığı için cari hesaba kaydedilmiş fakat bedeli alınamayan senetler TTK madde-91 uyarınca cari hesaptan düşülür ve sahibine geri verilir.


48. Soru

Cari Hesap Sözleşmesinde Dönem Kavramı ve Dönemin Belirlenmesi nasıldır?

Cevap

Cari Hesap Sözleşmesinde Dönem Kavramı ve Dönemin Belirlenmesi

Cari hesapta bakiyenin belirlenip taraflardan hangisinin borçlu hangisinin alacaklı olduğunun belirlenmesi için taraflarca kararlaştırılmış bir zaman dilimi esas alınır. Buna cari hesabın dönemi denir. TTK madde 94 dönemin nasıl belirleneceği şöyle hükme bağlanmıştır: “ (1) Sözleşme veya ticari teamül uyarınca, belirli hesap devreleri sonunda devre hesabı kapatılır ve alacak ile borç kalemleri arasındaki fark belirlenir. (2) Hesap devresi hakkında sözleşme veya ticari teamül yoksa, her takvim yılının son günü taraflarca hesabın kapatılması günü olarak kabul edilmiş sayılır..........”. Buna göre cari hesapta dönem aşağıdaki yollardan biri ile belirlenir. Bu yollar;

a. Sözleşmeye Göre Dönemin Belirlenmesi: Hesap kesimin ne zaman yapılacağı taraflar arasında belirlenebilir. Bu durum hukuk sistemimizdeki “sözleşme özgürlüğü” ilkesinden kaynaklanmaktadır. Herhangi bir uyuşmazlık durumunda öncelikle sözleşmede belirlenen dönem esas alınmalıdır.

b. Ticari Teamüllere Göre Dönemin Belirlenmesi: Cari hesabın kesin hesabının ne zaman görüleceği taraflarca açık ve seçik bir şekilde sözleşmede hükme bağlanmamışsa ticari hayatta teamül haline gelmiş, herkesin kullandığı süreler esas alınır.

c. Takvim Yılına Göre Dönemin Belirlenmesi: Teamül yoksa takvim yılının son günü hesap kesim tarihi olarak kabul edilebilir. Ülkemizdeki genel hesap dönemi olan 01 Ocak-31 Aralık tarihleri dönem olarak kabul edilir. Bu da 31 Aralık tarihinin hesap kesim tarihi olarak kabul edileceği anlamına gelir.


49. Soru

Cari Hesapta Bakiyenin Belirlenmesi ve Bakiyeye Faiz İşletilmesi'ni anlatınız.

Cevap

Cari hesaba kaydedilen borç ve alacak işlemlerinin kesin hesabının görülüp hangi tarafın ne kadar borçlu, hangi tarafın ne kadar alacaklı olduğunun ortaya çıkarılması işlemleri “cari hesapta bakiyenin belirlenmesi” ifadesiyle anlatılır. Başka deyişle borç ve alacak kalemleri arasındaki farka bakiye denir. Fakat hesap dönemi sonunda ortaya çıkan borç veya alacak rakamına faizi de eklemek gerekir. Bu nedenle bu bölümde önce bakiyenin belirlenmesi sonra bakiyeye faiz yütürülmesi konuları anlatılacaktır.


50. Soru

Bakiyenin Belirlenmesi'ni anlatınız.

Cevap

Bakiyenin Belirlenmesi

Cari hesapta tarafların borç ve alacak tutarının belirlenmesi aşamasında “cari hesabın bütünlüğü ilkesi” öncelikle bilinmeli ve göz önüne alınmalıdır. Bu ilke dönem ve bakiyenin belirlenmesinde belirleyici olmaktadır. Bu nedenle kısaca bütünlük ilkesine değinmekte yarar vardır.

Bütünlük ilkesi: TTK madde 97’de tanımlanmıştır. Buna göre “Cari hesaba geçirilen alacak ve borç kalemleri ayrılmaz bir bütün oluşturur. Cari hesabın kesilmesinden önce taraflardan hiçbiri, alacaklı veya borçlu sayılamaz. Tarafların hukuki durumunu ancak sözleşmenin sonundaki hesabın kesilmesi belirler.”Bütünlük ilkesi gereği dönem içinde taraflar birbirlerine karşı ne borçlu ne de alacaklıdırlar.

Temel olarak bakiyenin belirlenmesi işi alacaktan borcun düşülmesiyle yoluyla yapılır. Bu düşme sonucunda borçlar fazla ise fazlalık kadar karşı tarafa borçlu olunduğu, alacaklar fazla ise fazlalık kadar karşı taraftan alacaklı olunduğu anlamı çıkar.

Kesin hesap sonucuna göre aynı cari hesaba taraf olan kişilerden birisinin borcu kadar diğer tarafın alacağı olmalıdır.

Bütünlük ilkesi gereği cari hesaba kaydedilen işlemlerin hukuki sonuç doğurabilmesi için hesap kesiminin yapılmış, bakiyenin belirlenip taraflara bildirilmiş olması gerekir. Başka deyişle hesap kesilmeden cari hesaba kaydedilen herhangi bir işlem için yasal süreç başlatılamaz. Örneğin cari hesaba kaydedilen her hangi bir işlemin hukuken geçerli olmadığını, cari hesaptan çıkarılması gerektiği gibi nedenlerle yasal yollara başvurabilmek için hesab kesiminin yapılmış olması gerekir. Çünkü cari hesaba kaydedilen işlemlerin her biri ancak ve ancak hesap kesiminden sonra yasal geçerlilik kazanmaktadır. Cari hesaba kaydedilen tek tek işlemler ve cari hesap bakiyesinin hukuki yükümlülük kazanması için hesap dökümü (hesap ekstresi, hesap cetveli vb.adlarla da ifade edilir) usulüne uygun olarak taraflara tebliğ edilmelidir. Aynı şekilde tarafların cari hesaba kayedilen işlemler ve bakiyeye itirazlarını da noter aracılığıyla yapmaları gerekir. Bu durum TTK 94. Madde 2 fıkrasında şöyle hükme bağlanmıştır:“(2)....... Saptanan artan tutarı (bakiyeyi) gösteren cetveli alan taraf, aldığı tarihten itibaren bir ayiçinde, noter aracılığıyla, taahhütlü mektupla, telgrafla veya güvenli elektronik imza içeren bir yazıyla itirazda bulunmamışsa, bakiyeyi kabul etmiş sayılır”.


51. Soru

Bakiyeye Faiz İşletilmesi'ni anlatınız.

Cevap

Bakiyeye Faiz İşletilmesi

Hesap kesimi sonucunda ortaya çıkan bakiyeye faiz yürütülerek kesin borç veya alacak rakamı belirlenir. Fakat taraflar bakiyeye faiz yürütülmeyeceği konusunda sözleşemeye hüküm koyabilirler. Ama böyle bir hüküm yoksa faiz yürütmek esastır. Başka deyişle bakiyeye faiz yürütmek zorunlu değildir. Faiz ya cari hesabın alacak tarafına kaydedilen toplama uygulanır ya da bakiyeye uygulanır (Altuğ, 182). Cari hesaba faiz yürütülmesi hususu TTK madde 95 ve 96’da şöyle hükme bağlanmıştır:” Madde 95- (1) 8 inci maddedeki şartların varlığı hâlinde, alacak ile borç kalemlerinin birbirinden çıkarılması sonucunda bulunan bakiyeye, belirlenip hesaba kaydedildiği tarihten itibaren faiz işler; bileşik faize yol açabilecek uygulama yapılamaz; bu hükme aykırı sözleşme öngörülemez. Madde 96- (1) Taraflar, üç aydan aşağı olmamak şartıyla, diledikleri andan başlamak üzere faizlerin ana paraya eklenmesini kararlaştırabilecekleri gibi hesap devreleri ile faiz ve komisyon miktarlarını da sözleşme ile belirleyebilirler. (2) 8 inci maddenin ikinci ve üçüncü fıkra hükümleri saklıdır.”

TTK madde 90/e fıkrasındaki “cari hesabın alacak sütununa yazılan tutarlar için, sözleşme veya ticari teamüller gereğince, kaydolundukları tarihten itibaren faiz işler” hükmü ile “faiz ya cari hesabın alacak tarafına kaydedilen toplama uygulanır ya da bakiyeye uygulanır” ifadesi çelişir gibi görünmektedir. Çelişmediğini açıklayınız.

Faizin hesaplanmasında kullanılacak formül ise basit (gerçek) faiz formülüdür. Bu formül aşağıda verilmiştir.


52. Soru

Cari hesap Sözleşmesinin Sona Ermesi nasıldır?

Cevap

Sözleşmesinin Sona Ermesi

İki taraf arasında yapılan cari hesap sözleşmeleri aşağıda verilen üç seçenekten biri ile sona ermiş olur. Bu konu TTK madde 98’de düzenlenmiştir. Buna göre;

1. Sözleşemde süre belirtilmişse; kararlaştırılan sürenin bitmesi,

2. Bir süre kararlaştırılmadığı takdirde taraflardan birinin sözleşmeyi feshettiğini karşı tarafa ihbar ettiğinde,

3. Taraflardan birinin (tacir olması durumunda) iflas etmesi,


53. Soru

Cari hesapta Zamanaşımı nasıldır?

Cevap

Zamanaşımı

Zamanaşımı hukukta hak düşürücü süre olarak tanımlanmaktadır. Başka deyişle taraflardan birinin sahip olduğu hakkı kullanmak için tanınan sürenin sonunu ifade eder. Daha önceki sayfalarda tarafların cari hesap sözleşmesinden doğan bazı hakları olduğu belirtilmişti. Bu hakların talep edilebileceği sürenin sonu zamanaşımı süresidir.

Cari hesap ilgili olarak aşağıdaki işlemler için zamanaşımı süresi 5 yıl olarak belirlenmiştir. Bu konu TTK madde 101’de düzenlenmiştir. Buna göre;

  1. Cari hesabın tasfiyesine,

  2. Cari hesabın kabul edilen veya mahkeme kararıyla saptanan artan tutara (bakiyeye)

  3. Cari hesabın faizine,

  4. Cari hesap kayıtlarındaki hesap hata ve yanılmalarına,

  5. Cari hesabın dışında tutulması gereken veya haksız olarak cari hesaba geçirilmiş olan kalemlere,

  6. Cari hesap kayıtlarındaki tekrarlanan kayıtlara ilişkin, açılmış davalar, cari hesap sözleşmesinin sona ermesinden itibaren beş yıl geçmekle zamanaşımına uğrarlar.

Zamanaşımı süresinin başlangıcı ise cari hesap sözleşmesinin sona erdiği ve bakiyenin taraflar arasında kabul edildiği tarihtir. Fakat sözleşmede hesap dönemleri belirtilmiş ise ara bakiyelerin kabul edildiği tarihten itibaren zamanaşımı süresinin başlaması daha uygundur.


54. Soru

CARİ HESAP İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ'ni ana hatlarıyla anlatınız.

Cevap

Buraya kadar anlatılanlar hukuk sisteminde yer alan cari hesap ile ilgili konulardı. Cari hesabın hukuki yönü kadar muhasebe yönün de bilinmesi gerekir. Cari hesabın muhasebe yönünü ele almadan önce halk arasında birbirine karıştırılan bir konudan bahsetmek yerinde olacaktır.

Ticari hayatta cari hesap denilince bir şirketin müşterisine sattığı mallar ve bu satışlardan doğan alacağın kaydedildiği hesaplar anlaşılır. “A Müşterisinin carisi” ifadesi A müşterisine veresiye olarak satılan mallardan doğan alacakların ve yapılan tahsilatın kaydedildiği muhasebe hesabı anlaşılır. Halbu ki muhasebede kullanılan cari hesap ifadesi ile hukukta kullanılan cari hesap ifadesi aynı şey değildir. Fakat birbirlerine çok benzerler. Zaten karıştırma da buradan kaynaklanmaktadır.

Fakat A Müşterisine hem mal satıp hem de A Müşterisinden başka bir mal alınıyorsa ve bu işlem sürekli yapılıyorsa hukukta kullanılan cari hesaba denk düşer. Bu ünitede anlatılanlar bu türden ticari ilişkilerde kullanılır.


55. Soru

BANKACILIKTA CARİ HESABIN KULLANIMI nasıldır?

Cevap

temelinde cari hesap mantığının ve yaklaşımının yattığı söylenebilir. Çünkü hesap açmada, kredi kullanmada (özellikle açık kredi olarak anılan uygulamada), kredi kartı sözleşmelerinde ve kredili mevduat türünden işlemlerde cari hesap mantığı kullanılmaktadır. Çünkü adı geçen işlemlerde cari hesap mantığının kullanımı işlemlerde çabukluk ve kolaylık sağlar.

Özellik günümüz bankacılık uygulamalarında çok sık kullanılan “müşterinin açtığı mevduat hesabına bankanın belli limite kadar kredi kullanma olanağını sunması (güncel adıyla kredili mevduat) cari hesap kurallarının yoğun olarak kullanıldığı bir uygulamadır.


56. Soru

Cari hesap sözleşmesinde Sözleşmeye Göre Dönemin Belirlenmesi nasıldır?

Cevap

Hesap kesimin ne zaman yapılacağı taraflar arasında belirlenebilir. Bu durum hukuk sistemimizdeki “sözleşme özgürlüğü” ilkesinden kaynaklanmaktadır. Herhangi bir uyuşmazlık durumunda öncelikle sözleşmede belirlenen dönem esas alınmalıdır.


57. Soru

Cari hesap sözleşmesinde ticari teamüllere Göre Dönemin Belirlenmesi nasıldır?

Cevap

Cari hesabın kesin hesabının ne zaman görüleceği taraflarca açık ve seçik bir şekilde sözleşmede hükme bağlanmamışsa ticari hayatta teamül haline gelmiş, herkesin kullandığı süreler esas alınır.


58. Soru

Cari hesap sözleşmesinde takvim yılına Göre Dönemin Belirlenmesi nasıldır?

Cevap

Teamül yoksa takvim yılının son günü hesap kesim tarihi olarak kabul edilebilir. Ülkemizdeki genel hesap dönemi olan 01 Ocak-31 Aralık tarihleri dönem olarak kabul edilir. Bu da 31 Aralık tarihinin hesap kesim tarihi olarak kabul edileceği anlamına gelir.


59. Soru

Cari Hesap Sözleşmesinin zorunlu Unsurlarını sadece sayınız.

Cevap

1. Zorunlu Unsurlar

  1. Yazılı Olma Unsuru

  2. Taraflarla İlgili Yeterli Bilgi

  3. İmza ve (Gerekiyorsa) Kaşe

  4. İçerik Unsuru


60. Soru

Cari Hesap Sözleşmesinin tamamlayıcı Unsurlarını sadece sayınız.

Cevap

2. Tamamlayıcı Unsurlar

  1. Hesap Dönemi

  2. Faiz Yöntemi ve Oranı

  3. Tarafların Adres Bilgileri


61. Soru

Hesap Bakiyesi Açısından Cari Hesap Sözleşmeleri nelerdir?

Cevap

Hesap Bakiyesi Açısından Cari Hesap Sözleşmeleri

  1. Alacaklı cari hesap: Hiçbir zaman borç bakiyesi vermeyen hesaplardır. Vadesiz banka mevduatı alacaklı cari hesaba örnek verilebilir.

  2. Borçlu cari hesap: Hiçbir zaman alacak bakiyesi vermeyen hesaplardır. Banka kredi hesapları borçlu cari hesaba örnek verilebilir.

  3. Karma cari hesap: Hesap dönemi içinde bazen borç bazen alacak bakiyesi veren hesaplardır. Kredili mevduat hesabı adı verilen banka uygulamaları buna örnek verilebilir.


Yukarı Git

Sosyal Medya'da Paylaş

Facebook Twitter Google Pinterest Whatsapp Email