İdare Hukukuna Giriş Dersi 2. Ünite Sorularla Öğrenelim

Kamu hizmetinin dört önemli öğesi nedir?

Kamu hizmetinin dört önemli öğesi bulunmaktadır. Bunlardan birincisi, kamu hizmetini sunan (organik öğe), ikincisi kamu hizmetinin sunulduğu kişiler, üçüncüsü kamu yararı, dördüncüsü de kamu hizmetine yönelik faaliyetlerdir.

Bir faaliyetin kamu hizmeti olarak nitelendirilebilmesi için aranan şartlar nelerdir?

Bir faaliyetin kamu hizmeti olarak nitelendirilebilmesi için bu faaliyetin bir kamu tüzel kişisi veya onun
gözetim ve denetimi altında özel hukuk kişileri tarafından yerine getirilmesi gerekir.

Özel hukuk kişisinin yürüttüğü faaliyetin kamu hizmeti olarak kabul edilebilmesi için aranan şartlar nelerdir?

Özel hukuk kişisinin yürüttüğü faaliyetin kamu hizmeti olarak kabul edilebilmesi için, bu faaliyetlerin yürütülmesi konusunda, idârenin kolluk yetkilerini aşan ve doğrudan faaliyetin işleyişine yönelik bir denetim yetkisine sahip olması ve o faaliyetin özel hukuk kurallarını aşan kamu hukuku rejimine tabi olması gerekir.

Özel yönetim usullerine tabi kamu hizmetlerinden yararlanma statüsüne, kişiler bir sözleşme ile
girerler. Bu sözleşmenin adı nedir?

Abonman sözleşmeleri.

Kamu hizmetinin manevi öğesi nedir?

Kamu yararı.

Kamu yararını nedir? Tanımlayınız.

Toplum için hayati bir değer ve önem taşıyan bazı faaliyetlerin kâr amacı gözetilmeksizin, idârece yürütülmek suretiyle toplumun bu hizmetlerden faydalandırılmasıdır.

Kamu hizmetlerinin özellikleri nelerdir?

Kamu hizmetlerinin yürütülüş biçimi ne olursa olsun, hepsine egemen olan bazı özellikler söz konusudur. Bu özellikler, süreklilik ve kesintisizlik, genellik ve tarafsızlık, düzenlilik, değişkenlik ve uyarlanabilirlik, eşitlik ve bedelsizlik ilkeleridir.

Kamu hizmetlerinin kurulmuş olması yetmez. Herkese ve her zaman aynı biçimde ve yoğunlukta hizmet sunulması da gerekir. Bu durum, kamu hizmetinin sunulmasında hangi ilkenin bir sonucudur?

Bu durum, kamu hizmetinin sunulmasında düzenlilik ilkesinin bir sonucudur.

Kamu gücü nedir? Tanımlayınız.

İdârenin kamu yararını gerçekleştirebilmesi için özel kişiler karşısında sahip olduğu üstün yetki ve ayrıcalıklardır.

Yetkide paralellik ilkesi nedir? Tanımlayınız.

Kural olarak bir idârî işlemi yapmaya yetkili makamın o işlemi kaldırmaya veya değiştirmeye de yetkili olmasıdır.

Özelleştirme nedir? Tanımlayınız.

İktisadî, malî, hukukî, sosyal ve siyasal nedenlerle milli ekonomi içerisinde kamu kesimi faaliyetlerinin sınırlandırılmasına veya tamamen ortadan kaldırılmasına yönelik yapılan uygulamalar bütünüdür.

Kendilerini sunan hukuk öznesine göre kamu hizmeti türleri nelerdir?

Kamu hizmetleri, kendilerini sunan hukuk öznesine göre üçe ayrılırlar: Kamu tüzel kişileri tarafından sunulan kamu hizmetleri, özel hukuk özneleri tarafından sunulan kamu hizmetleri ve kamu-özel karma oluşumlar tarafından sunulan kamu hizmetleri.

Bir faaliyetin virtüel kamu hizmeti olarak nitelendirilebilmesi için aranan şartlar nelerdir?

Ortak gereksinimleri karşılamaya yönelik bir özel girişim faaliyeti kamusal mallar üzerinde yürütülüyorsa, bu faaliyet “virtüel kamu hizmeti” olarak kabul edilebilir ve kamu hizmetlerinin hukuki rejimine tabi
olabilir.

Tekelsiz kamu hizmeti nedir? Örnek vererek açıklayınız.

Kamu hizmetinin konusunu oluşturan faaliyet, özel kesime yasaklanmamış ise, bir başka deyişle
aynı konuda hem kamu tüzel kişileri hem de özel teşebbüs faaliyette bulunuyorsa, tekelsiz kamu hizmetinden söz edilir. Eğitim, sağlık ve şehir içi ulaşım hizmetleri tekelsiz kamu hizmetlerine örnektir.

Ulusal kamu hizmetlerini örnekler üzerinden açıklayınız?

Ulusal (millî) kamu hizmetleri, tüm ülke düzeyinde yürütülen ve bundan dolayı da ülkede yaşayan herkese sunulan kamu hizmetleridir. Örneğin, TCDD’nin sunduğu ulaştırma ve taşıma hizmeti,
hastanelerde sunulan sağlık hizmetleri ve üniversitelerde yürütülen yükseköğretim faaliyeti, tüm ülke düzeyinde yürütüldüğü ve ülkede yaşayan her bir kişinin yararlanmasına açık olduğu için ulusal kamu hizmetleri arasında yer almaktadır.

İdârî kamu hizmetleri, idârenin eskiden beri gördüğü geleneksel kamu hizmetleridir. Buna göre idari kamu hizmetlerine örnekler veriniz?

Bayındırlık işleri, kamu mallarının bakımı ve korunması, eğitim ve öğretim, sağlık, tapu-kadastro hizmetleri, nüfus işleri gibi idârenin klasik faaliyetleri idârî kamu hizmetlerindendir.

Kamu hizmetlerinin dokuz tür usulle görülmekte veya yürütülmektedir. Bu usuller nelerdir?

Bu usuller, emanet usulü, müşterek emanet usulü, iltizam usulü, ruhsat usulü, imtiyaz usulü, yap-işlet-devret usulü, yap-işlet usulü, görevlendirme usulü ve özel yasalarla kurulan dernek ve vakıflar eliyle yürütülüş usulüdür.

Hizmetin devlet idâresi dışından diğer kamu tüzel kişileri tarafından görülmesine ne ad verilir?

Emanet usulü.

İltizam usulü nedir? Tanımlayınız. 

Bir özel kişinin, idâreyle yaptığı bir sözleşme gereğince, idâreye ödeyeceği belirli bir ücret karşılığında, bir kamu hizmetini kendi kâr ve zararına işletmesi usulüdür.

İdârenin imtiyaz sözleşmesinden kaynaklanan yetkileri nelerdir?

İdârenin imtiyaz sözleşmesinden kaynaklanan yetkileri şunlardır: Denetim ve yönlendirme yetkisi,
yaptırım uygulama yetkisi, sözleşmede tek yanlı değişiklik yapma yetkisi, hizmet yararına fesih yetkisi ve imtiyazı satın alma (rachat) yetkisidir.