Halkla İlişkiler Uygulama Teknikleri Dersi 1. Ünite Özet

Geçmişten Günümüze Görsel İletişim ve Basım-Yayın

Duyu organları aracılığı ile algılanan uyarılar temel olarak görsel ve işitsel olmak üzere iki ana gruba ayrılır. Görsel iletişimde göz aracılığıyla algılanan nesne, olay ve durumlar tanımlanır ve anlamlandırılır. Halkla ilişkilerde görsel iletişimin yeri önemlidir. Basılı yayınlar aracılığıyla kurulan iletişimde planlanan iletişim süreci mesajın hedef kitleye sağlıklı aktarılmasını sağlar. Mesajın kapsamı ve içeriğinin belirlenmesi ile doğru yöntemler ve yayın türleri seçilir; üretim ve dağıtım sürecinin ardından mesaj alıcıya ulaşır.

Görsel iletişimin temel aracı olan yazı yüzyıllar boyunca farklı biçimlerde ve yüzeylerde karşımıza çıkmıştır. Kil tabletler ve ağaç kabukları üzerinde başlayan yazı ile iletişim, zamanla yerini parşömen ve kağıt gibi daha kullanışlı ve daha kolay taşınabilir malzemelere bırakmıştır. 105 yılında Çin’de kağıdın bulunuşu basılı yayın tarihi adına en önemli gelişmelerden biridir.

1450 yılında Johannes Gutenberg’in geliştirdiği, oynar metal harflerle baskı yapmaya olanak veren tipografik baskı tekniği, yazılı iletişimin gelişimi ve yaygınlaşması adına bir dönüm noktası olmuştur. Avrupa’da Rönesans’ın ortaya çıkışı edebiyat, bilim, sanat, din ve politika üzerine hazırlanan basılı yayınların da doğuşu ve güçlenişi paralelinde meydana gelmiştir.

Basılı yayınlar adına bir başka önemli gelişme XIX. yüzyılda Sanayi Devrimi ile baskının mekanikleşmesi ile yaşanmıştır. Bu makinelerle yüksek sayılarda üretim yapan bir endüstri alanına bırakmıştır. Yüksek hızda seri üretim yapan makinelerin gelişimi ile birlikte yayın sayısı artarken, yayınların çeşitliliği de yükselişe geçmiştir. Sayıları giderek artan ilanlar, afişler ve reklamlar türlü etkinliklerin, ürünlerin, haberlerin ve bilginin duyurusunu yapan iletişim araçları haline gelmişlerdir. Hızla gelişen ve çeşitlenen basılı yayınlar, tipografi, mizanpaj, dizgi, illüstrasyon gibi konularda uzman kişilerce tasarlanmaya başlanmıştır.

Halkla İlişkilerde Yayın Türleri

Görsel iletişimde, basılı yayınlar aracılığıyla aktarılması hedeflenen mesaj ve bilgi de ulaşılmak istenen kişi veya topluluklara doğru yöntemlerle ulaştırılmalıdır. Halkla ilişkilerde başlıca yayın türleri olan kitaplar, dergiler, gazeteler, afişler, kataloglar, kitapçıklar ve broşürler incelecektir.

Kitaplar ve Kitapçıklar: Kitaplar en eski ve en temel iletişim araçlarından birisidir. Halkla ilişkilerde yaygın olarak kullanılan yayın formatı genellikle kitapçıklardır. Kitaplar sanatsal, edebi veya kültürel içerikler sunarken, kitapçıklar çoğunlukla bir kurum, etkinlik veya ürünün tanıtımında etkin rol oynarlar. Tanıtımı yapılan kurum, etkinlik veya ürün, kitapçıklar aracılığı ile detaylı olarak tanıtılabilir ve geniş kitlelere ulaşabilir. Kitapçıklar kurumsal kimliği de ulaştırma görevini üstlenir. Kuruma, etkinliğe ait genel görsel kimlik, kitapçıkta da yer alır ve böylece iletişim hedefine ulaşmada bir aşama daha ilerlemiş olur.

Dergiler: Basım ve yayın türlerinin önemli bir bölümünü oluştururlar. Dergiler, kitaplardan farklı olarak süreli yayın halinde karşımıza çıkarlar. Çoğunlukla aylık, kimi zaman haftalık, bazen de üç aylık, altı aylık veya daha uzun periyodlarda yayınlanırlar. Dergilerin konuları ve içerik yoğunlukları yayın periyodlarını belirler.

Derginin en önemli unsurlarından biri okuyucuyla buluşma zamanıdır; her ay yayınlanan bir derginin ayın ilk günü rafta olması beklenir. Bu da derginin içeriğinin çok daha önceden belirlenerek, gerekli yazılı ve görsel malzemenin hazırlanması, editörün onayından geçmesi, sayfa tasarımında yerini alması, matbaada basılması ve dağıtımının yapılmış olması anlamına gelir. Bu nedenle dergi yayın ekiplerinin iş takvimleri en az birkaç sayı önden planlanır.

Dergiler konularına ve iletişim amaçlarına göre yayın periyodlarını belirler. Kimi dergiler; haber ve finans dergileri, karikatür dergileri genellikle haftalık yayınlardır. Aylık periyodda yayınlanan dergiler büyük bir çoğunluğu oluşturur.

Dergilerin tasarım dilleri, kimlikleri ve iletişimleri içeriklerine bağlı olarak değişse de değişmeyen tek şey sürekliliğin önemidir. Bir derginin raftaki pek çok dergi arasından aranıp bulunmasını sağlayan logosu veya bunu sağlayabilecek kapak tasarımı o derginin sürekliliğini ve akılda kalıcılığını sağlar.

Gazeteler: Gazeteler, içeriği hergün güncellense de tasarım bakımından neredeyse hergün aynı görünüme sahiptir. Bunu sağlayan sayfa tasarımı gazetelerde büyük önem taşır. Gazetelerin tasarımı yıllar boyu geçerliliğini koruyabilecek, bir yandan da hergün değişen içeriği taşıyabilecek bir formata sahiptir. Kullanılan yazı karakterleri, başlıklar, alt başlıklar ve ana metnin puntoları, metnin görseller ile ilişkisi hep bu tasarım formatında önceden belirlenmiş bir sistem çerçevesinde yerleştirilir ve düzenlenirler. Bilgiyi ve haberi doğru ve pratik bir biçimde aktarmak gazetelerin üstlendiği amaçlardan biridir.

Gazete, baskı ve kağıt türü bakımından diğer yayınlardan ayrılır. Genellikle web ofset tekniği ile çift taraflı ve kimi zaman limitli renkler ile basılan gazeteler, böylece daha hızlı üretilir.

Afişler: Kent merkezlerinde, sokaklarda, otobüs duraklarında, ilan panoları ve duvarlarda karşımıza çıkan afişler görsel iletişimin en temel kullanım alanlarından biridir. Mesajı en etkili biçimde ve en kısa solukta aktarmayı başarabilen, bir iki saniyelik zaman sınırında bile bilgi verebilen ve merak uyandırabilen bir grafik üründür afiş.

Afişi kitap, dergi, gazete gibi yayınlardan ayıran en önemli farklarından biri insan vücudu ile temas halinde olmaması, hatta bu yayınlara kıyasla oldukça uzak mesafelerden görülebilir olma gerekliliğidir. Bu nedenle afişlerde kullanılan yazı ve görsellerin seçimi uzaktan algılanabilecek türde ve büyüklükte olmalıdır. Genellikle detaylarından arındırılmış, çarpıcı sloganlar, renkler ve görseller ile oluşturulmuş, mesajın kısa sürede etkili biçimde verilebilmesini ve akılda kalıcılığını destekleyen tasarımlar, iletişimini doğru kurabilen tasarımlar olmaktadır.

Kataloglar, Broşürler ve Diğer Basılı Yayınlar: Yukarıda sözü edilen başlıklar dışında kalan ancak onlar kadar çok karşımıza çıkan pekçok basılı yayın türü vardır. Bunlar; kataloglar, broşürler ve programlar gibi kurumsal veya etkinlik bazlı basılı ürünlerdir. Herbiri kendine özgü bir tasarım diline ve kriterlerine sahiptir.

Kataloglar sanatsal bir sergide yer alan eserleri ve sanatçıları tanıtan bir yayın olabileceği gibi, bir mağazanın ürünlerinin listelendiği bir yayın da olabilir. Broşürler detaylı tanıtım amacı taşıyan, bir kurum, ürün veya hizmet hakkında bilgi veren yayınlardır. Programlar, genellikle bir etkinliğin içeriğini detaylı olarak vermek amacıyla tasarlanır ve basılırlar. Etkinlik duyurusu ve afişi ile benzer bir dile sahip olması iletişimin doğru kurulabilmesi adına önemli bir noktadır.

Basılı Yayınlarda Tasarım Kriterleri

Görsel iletişimde sözle olmasa da yazı, yazının kullanımı, yazı ve görsel ilişkisi, sayfa düzeni ve format gibi kriterlerle içeriğin sunumu açığa çıkar. Bu yolla mesajın algılanması ve iknası sağlanır.

Format; İçeriğin Biçime Dönüşmesi: İçeriğin nasıl bir biçimde ortaya konulduğuna yayının formatı denir. Formatın belirlenmesi için öncelikle içeriğin incelenmesi ve anlaşılması gerekir. Formatın belirlenmesinde değerlendirilmesi gereken diğer önemli etken zaman ve kalıcılıktır. Kitleye ulaştırılmak istenen mesaj ve içerik uzun soluklu mu olmalı, kısa soluklu mu? Bir sezonluk mu yoksa elli senelik mi? Yayın formatının detaylarının belirlenmesinde içerik kadar önemli bir diğer etken maliyettir. Bir yayında en önemli maliyeti kağıt, baskı ve ciltleme oluşturur. Yayın için ayrılan bütçe yayının ölçülerini, kağıt ve baskı türünü ve baskı adedini doğrudan etkiler.

Kapak; Yayının İlk İzlenimi: Kapak, bir yayının ilk görülen yüzüdür. Bir kitabın türü ve konusu, bir derginin içerdiği konular hakkında kapakları sayesinde fikir sahibi olur, verilen bir broşürü alıp almayacağımıza ön sayfasına birkaç saniyelik bakış ile karar veririz. Kapak bir yayının en can alıcı bölümlerindendir. Bu yüzey, iletişimin başlama noktası ve alıcıya “merhaba” dediği yerdir.

Güçlü bir giriş kadar önem taşıyan bir başka unsur da içeriğini doğru yansıtan kapak tasarımıdır. Basılı yayınların kapakları içeriğini doğru yansıtmalı, vaad ettiğini alıcıya vermelidir. Yayınların ön kapaklarının yanı sıra arka kapak ve sırtları da mesajı taşıdıkları yüzeylerdir. Kitap sırtı küçük ve önemsiz gibi görünebilir, ancak bu küçük alan çok fazla sorumluluk taşır. Kitapların bulunduğu raflarda her zaman yer olmaz ve kitapların birçoğu kapağı yerine sırtı görülecek biçimde sergilenir. Bu noktada, kitabın sırtı tıpkı kapak gibi tanıtıcı ve cezbedici bir görev üstlenmeli, kitabın kapakta ortaya koyduğu kimliğini devam ettirebilmelidir.

Sayfa Tasarımı(Mizanpaj), Grid, Tipografi: Mizanpaj sayfaya koyma anlamında kullanılır. Grafik tasarımcının basılı bir yayında yaptığı iş tam olarak budur: içeriği sayfaya(başka bir bakışla sahneye) koymadır.

Bu basit bir iş gibi görünse de sayfa tasarımı oldukça karmaşık ve detaylı bir süreçtir. Sayfa düzeni konusunda verilen kararlar, yayında yer alacak bilgilerin tanımlanmasının ardından başlar. Sonrasında bu bilgileri en uygun aktarma yöntemi belirlenir ve sayfaların içeriği taşıyacağı sistem buna paralel olarak tasarlanır. Bu sisteme “grid” adı verilir. Grid, sayfanın temel iskeletini oluşturan bir yapıdır. Yayının basılmış halinde görülmeyen, ancak tasarım sürecinde kritik bir rol oynayan rehber çizgiler ve alanlardır. Gridin kullanıldığı yayınlar öncelikle kitap, dergi, katalog ve gazetelerdir.

Bir yayını iyi yapan ve onu diğer yayınların önüne çıkaran en önemli unsur o yayının tipografik tasarımı ve sayfa tasarımıdır. İnce ayarlar ve hassas dengeler üzerine kurulu bu tasarım alanında en ufak bir hatanın bile okunurluk veya algı sorununa yol açabileceğinden, sayfa tasarımı ve tipografi ciddiyetle ele alınması gereken bir tasarım problemidir.

Baskı, Cilt ve Dağıtım: Basılı yayınlarda basım ve üretim o yayının hedefine ulaşmasında son noktadır.

1000, 10000, 100000 adet üretilen herhangi bir yayının baskısında oluşabilecek ufak bir hata tüm bu çabaların boşa gitmesi anlamına gelebileceğinden, bu konuda gerekli araştırmalar ve bilgi edinimi mutlaka yapılmalıdır.

Tasarımcılar bir yayını hayata geçirirken o yayının hangi formatta, nasıl bir kağıda ne tür baskı tekniği ile basılacağını da hesaba katarlar. Malzemelerin içeriği öne çıkarıp çıkarmayacağı, yayının ömrüne uygun olup olmayacağı, kullanılan diğer malzeme veya baskı türü ile uyumlu olup olmadığı tasarım ve baskı aşamasında mutlaka cevaplanması gereken sorulardır.

Baskısı ve ciltlemesi yapılan yayınların hedef kitlesine ulaşmasındaki son aşama dağıtımdır. Ortaya çıkan yüzlerce, binlerce kitap, dergi, katalog, gazete alıcılarına ulaşmak üzere matbaadan, yayınevlerinden, kitapçılara, bayilere ya da satış veya dağıtım yapacak kurumlara ulaştırılırlar. Gerekli reklam veya tanıtım ile birlikte hedefe ulaşma potansiyeli arttırılabilir ve yayın hakkında detaylı bilgi veya duyurular farklı iletişim kaynaklarınca da sağlanabilir. Böylece fikir aşamasından alıcının eline kadar ulaşan içerik ve mesaj yolculuğunu tamamlamış olur.