Havacılık Emniyeti Dersi 8. Ünite Sorularla Öğrenelim

Yeni emniyet yönetim paradigması Dünya'yı nasıl görmektedir?

Yeni emniyet yönetim paradigması ise dünyayı olması gerektiği gibi değil olduğu gibi görmektedir. Bu önemli farklılık örgütlere ve insana bakış açısını değiştirir. Örneğin, bu paradigma iş örgütlerinin finansal ve operasyonel hedefleri ile emniyet hedeflerini dengelemek istemelerinin normal olduğunu göstermektedir.

Performans temelli emniyet yönetim yaklaşımı cezacı yaklaşım yerine neyi benimsemiştir?

Denetlemelerin (audits) doğurduğu cezacı yaklaşım yerine hata ve ihlallerin kök nedenlerine öneylemci bir şekilde gitmeyi benimsemektedir. İş örgütlerinden asıl beklenen, düzenlemelere uyumun yanı sıra, emniyet performansını sürekli artırmalarıdır.

Performans temelli yaklaşımda söz konusu örgüte, çevreye ve bağlama özgü potansiyel tehlike ve risklerin önceden belirlenmesi ve bunlara özgü spesifik önlemler alma çabası vardır. Bu durum neyi sağlamaktadır?

Bu yaklaşım örgütü, çalışanları ve diğer tüm koşulları kendi içindeki bağlamında görmeye (Yani dünyayı olduğu gibi görmeye) ve her seferinde emniyeti tehdit eden bu bağlamsal sorunların kök nedenlerini bulup çözmeye çalışmaktadır. Ayrıca düzenlemelere uyumu temel alan yaklaşım, bizzat emniyet performansını gerçekten artırmak yerine uyumsal hedeflere saplanıp kalabilir.

Yönetim kavramı nasıl açıklanır?

Yönetim; belirlenen amaçlara varabilmek için kaynakların etkili ve verimli bir şekilde planlanması, örgütlenmesi, örgütün harekete geçirilmesi, birimler arasında eşgüdüm sağlanması ve nihayetinde amaçlara ne ölçüde ulaşıldığı ya da ulaşılmadığının değerlendirilerek geri bildirim üretilmesi gibi faaliyetlerden oluşan bir süreçtir.

Emniyet Yönetim Sistemi nasıl tanımlanmaktadır?

ICAO, Emniyet Yönetim Sistemini emniyetin yönetilmesinde; gerekli örgütsel yapıları, hesap verme sorumluluklarını, politikaları ve prosedürleri kapsayan örgütlü bir yaklaşım olarak tanımlamaktadır

ICAO, EK-18’in ardından neredeyse 30 yıl aradan sonra, 14 Kasım 2013 tarihinde Ek-19 Emniyet Yönetimi’ni yürürlüğe koymuştur. Ek19, üye ülkelerde sivil havacılık faaliyetlerinin kabul edilebilir bir emniyet performansı sevisinde gerçekleşmesi gerektiğini ve bunun nasıl yapılacağını açıklamaktadır. Ülkemizde Ek-19’un gereğini yerine getirecek düzenleme hangisidir?

Ülkemizde Ek-19’un gereğini yerine getirecek düzenleme 13 Ocak 2012 tarih ve 28172 Sayılı Resmî Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren Sivil Havacılıkta Emniyet Yönetim Sistemi Yönetmeliği’dir. Yönetmelik, 2920 Sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu’na göre yetkilendirilen bazı havacılık örgütlerinin EYS kurup uygulamasını zorunlu tutmaktadır.

Emniyet Yönetim Sisteminin kapsamı, havacılık örgütünün bu noktayla ilgisi dolaylı bile olsa insan kaynakları, finans ve hukuk müşavirlikleri gibi tüm işlevsel bölümlerine uzanma gerekliliğinin sebebi nedir?

Çünkü sistem yaklaşımı ile bakıldığında, bu işlevsel bölümlerin faaliyetleri sırasında bile, hava aracı operasyonlarındaki emniyeti tehdit etme potansiyeli taşıyan tehlike ve riskler ortaya çıkabilir. Örneğin, satın alma bölümü emniyetli hava aracı operasyonları için gereken donanımı uygun zaman ve nitelikte satın alıp örgüte kazandıramıyorsa bu bir potansiyel tehlikedir. Uygun işe uygun insan kaynağını seçip yerleştiremeyen ya da onları işe uygun bir şekilde yetiştiremeyen insan kaynakları bölümü de emniyeti tehdit eden bir durumdadır. Kendi işlevsel alt bölümlerine ek olarak, taşeronlar gibi, dış paydaşlar da örgütün emniyet performansını etkileyebilir. Bu nedenle EYS uygulayanlar, örgütlerini sistem yaklaşımı içinde ele alarak hem iç hem de dış unsurları dikkate almalı ve EYS’yi buna göre işletmelidir.

Emniyet politika ve hedefleri bileşeni genel olarak neyi açıklar?

Emniyet politika ve hedefleri bileşeni genel olarak; EYS’nin ve faaliyetlerinin nasıl örgütleneceği ile emniyet politika ve hedeflerinin nasıl belirlenmesi gerektiğini açıklamaktadır.

Emniyet Yönetim Sisteminde sorumlu bir müdür belirlemenin gerekçesi nedir?

Emniyetin azalması karşısında kimin ya da kimlerin hesap vereceğinin örgüt ve dış paydaşlar tarafından bilinmesi EYS’nin başarısını etkiler. Bu nedenle örgüt, EYS’nin kurulmasından ve etkin bir şekilde işletilmesinden sorumlu olan bir yönetici (sorumlu müdür) belirlemelidir.

EYS yöneticisinin en önemli sorumluluğu nedir?

EYS yöneticisinin en önemli sorumluluğu; gerekli verilerin toplanması, risk yönetimi ve emniyetin güvence altına alınması çalışmalarını bizzat kendi ekibi ile yapması ya da yapılmasına yardımcı olmasıdır.

Risk yönetimi için öncelikle yapılması gereken nedir?

Risk yönetimi için öncelikle istenmeyen olayları yaratma potansiyeli taşıyan tehlikeleri (hazards) ortaya koymak gerekir. Sonrasında potansiyel tehlikelerin muhtemel sonuçlarının gerçekleşme olasılığı ile şiddeti belirlenip risk ortaya konur. Riskin kabul edilebilir seviyelerde olması hâlinde faaliyetlere devam edilir. Değilse risk azaltıcı çareler araştırılır, bulunur, çarelerin bazı ölçütlere göre uygunlukları araştırılır ve uygunluk varsa hayata geçirilerek sonuçlar gözlenir.

Potansiyel tehlikelerin tanımlanması işlemi nedir?

Potansiyel tehlikelerin tanımlanması işlemi EYS’ye öneylemcilik kazandıran özelliklerin başında gelir. Çünkü gelecekteki istenmeyen olayların ortaya çıkmasına neden olma potansiyeli taşıyan, henüz problem yaratmamış fakat yaratma potansiyeli olan tehlikeler önceden tanımlanmaktadır.

EYS' de örgütte yer alan herkesin gönüllü bir şekilde potansiyel tehlike tanımlaması ve bildirimi yapmasının gerekçesi nedir?

EYS başarısının artması için örgütte yer alan herkesin gönüllü bir şekilde potansiyel tehlike tanımlaması ve bildirimi yapması beklenir. Çünkü potansiyel tehlikelerin araştırıldığı faaliyet ve süreçleri en iyi bilenler bunların sahibi olan çalışanlardır. Dolayısıyla istenmeyen olayları yaratma potansiyeli taşıyan şeyleri görebilirler.

Potansiyel tehlike analizi yapılırken sırasıyla yapılacak işlemler nelerdir?

Potansiyel tehlike analizi yapılırken sırasıyla tehlikenin araştırıldığı faaliyet alanı ve/ veya süreç, tehlikenin kendisi ve tehlikenin muhtemel sonuçları belirlenir. Unutulmaması gereken, tek bir potansiyel tehlikenin birden fazla sonucunun olabileceği ve nihai sonuç ile potansiyel tehlike arasında aracı rol oynayan başka bir sonucun yer alabileceğidir.

Operasyonel gözlemler nasıl tanımlanmaktadır?

Operasyonel gözlemler, faaliyet ya da süreçlerin işleyişini iyi bilen personelin belirli aralıklarla gözlemler yaparak istenmeyen olayları yaratma potansiyeli taşıyan tehlikeleri tespit etmelerine dayanır. Emniyet değerlendirmeleri (safety assessments), kontrol listelerindeki onay kutucuklarını işaretlemeye dayanan ve genellikle kağıt üzerinden yapılan denetlemelerin (audits) ötesine geçen bir araştırma türüdür.

EYS'de riskler kabul edilemez durumdaysa hangi sorulara cevap aranır?

• Potansiyel tehlike ve ilgili emniyet riskleri ortadan kaldırılabilir mi?
• Riskleri azaltmak mümkün müdür?
• Risk azaltıcı önleme rağmen hala arta kalan bir risk söz konusu mudur?

Risk Değerlendirme Matrisinde risk değerleri kırmızı zemin üzerine yazılmış 5A, 5B, 5C,
4A, 4B, 3A değerlerinden oluşuyorsa bu durumun anlamı ve tavsiye edilen eylemler nelerdir?

Anlamı: Yüksek derecede risk. Tavsiye Edilen Eylemler: Riskler kabul edilemeyecek kadar yüksek. Risk değerini azaltabilmek için etkili tedbirler bulup hayata geçirin. Eğer risk azaltılamıyorsa faaliyetleri durdurun.

Risk azaltıcı tedbir alternatifleri üretildikten sonra nihai karara varmadan önce ilgili seçeneğin bazı ölçütler dikkate alınarak değerlendirilmesinde fayda vardır. Bu değerlendirme sırasında hangi sorulara cevap aranır?

• Öngörülen tedbir gerçekten etkili olur mu? Başka bir deyişle, risk gerektiği kadar azalır mı?
• Gerçek hayat şartlarında uygulanabilirlik derecesi yeterli midir? Örneğin, teknolojik imkânlar tedbirin hayata geçirilmesine izin vermekte midir?
• Öngörülen tedbir fayda-maliyet analizinden geçer not alır mı? Yoksa katlanılması güç bir maliyet mi getirmektedir?
• Öngörülen tedbir paydaşlar arasında kabul görür mü? Örneğin, kokpitte pilotların video görüntülerinin gerçek zamanlı çekilip izlenmesi risk azaltıcı bir tedbir olarak düşünülmüşse, bu uygulamayı pilotlar kabul eder mi?
• Öngörülen tedbir mevcut düzenlemelerle uyumlu mudur? Yoksa bir düzenlemelerin karşısında bir uygulama mıdır?
• Risk azaltıcı tedbirin etkinliği kısa vadeli midir yoksa uzun vadede risk azaltıcı etkisi devam edebilir mi?
• Hepsinden önemlisi, öngörülen bu tedbir yeni riskler yaratabilir mi?

EYS kapsamında toplanan verilerin en önemli kaynağı nedir?

EYS kapsamında toplanan verilerin en önemli kaynağı, havacılık örgütünün günlük faaliyetleri sırasında ortaya çıkan ve emniyeti etkileyen olay ve tehlikeli durumlara ilişkin raporlardır. Bu raporlar çoğunlukla süreçlerde görev alan operasyonel personel tarafından hazırlanırlar.

Aynı zamanda birer iletişim aracı olan emniyet eğitimlerinin amaçları nelerdir?

• Çalışanların emniyetin sağlanması konusunda farkındalıklarını artırmak ve tazelemek,
• Çalışanların emniyetin sağlanması konusunda bilgilerini artırmak
• Çalışanların EYS’nin önemini, kapsamını ve nasıl işletildiğini anlamalarını sağlamak,
• Olumlu emniyet kültürünün güçlendirilmesini sağlamak,
• EYS çalışmaları sırasında çıkartılan derslerin yaygınlaştırılmasını sağlamak.

Emniyet iletişiminin temel amaçları nelerdir?

• Örgütün emniyet politikalarını, amaçlarını ve hedeflerini paylaşmak,
• EYS’nin ve önemi ve nasıl işlediği ile ilgili bilgileri paylaşmak,
• Emniyetin artırılmasına ilişkin kritik görülen bilgileri paylaşmak,
• Emniyet performans seviyesine ilişkin sonuçları paylaşmak,
• EYS kapsamında çıkartılan dersleri paylaşmak ve yaygınlaştırmak,
• Çalışanları, düzeltici işlemlerin neden yapıldığı ve neden bazı tedbirlerin alındığı konusunda bilgilendirmek, farkındalıklarını artırmak,
• Emniyete ilişkin politika ya da prosedürlerin neden değiştiğini açıklamak, güncel durumlarını paylaşmak.