Hava Taşımacılığı Dersi 7. Ünite Özet

Giriş

Kalite kavramı, insanların ve sistemlerin “hata yapması” ve “mükemmele ulaşma isteği” gerçeğinden ortaya çıkmıştır. Kalite, organizasyonlar için Uluslararası Standartlar Kuruluşu (ISO-the International Organization for Standardization) tarafından “ bir ürünün ya da hizmetin belirtilen ihtiyaçları karşılayabilmek için sahip olduğu niteliklerin toplamıdır ” şeklinde tanımlanmaktadır.

Bir havacılık işletmesinin organizasyon yapısı, yönetimi, tesisleri ve uçuş, bakım ve eğitim gibi tüm faaliyetlerinin değerlendirilmesi kalite yönetim sistemi ile gerçekleştirilir.

Bu nedenle ulusal ve uluslararası havacılık otoriteleri tarafından kalite güvence, emniyet ve güvenlik konuları üzerinde sürekli olarak çalışılmakta ve ilgili mevzuatlar gerekli görüldüğünde güncellenmektedir. Bu kapsamda uluslararası gerekli düzenlemeler Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatı (ICAO)’nun, Ek (Annex) 6 Hava Araçları Operasyonu, Ek-8 Hava Araçlarının Uçuşa Elverişliliği ve Ek-19 Emniyet Yönetim Sistemi dokümanlarında detaylı bir şekilde tanımlanmaktadır.

Ticari Hava Taşıma İşletmelerinde Kalite Yönetim Sistemi

Bir hava yolu işletmesinin temel üretim işlevi uçuş faaliyetlerinin gerçekleştirilmesidir. Genel işletme işlevlerine; hava aracı bakım, yer hizmeti ve ikram faaliyetlerini de eklemek mümkündür ve tüm bu faaliyetler üretim faaliyetleri kapsamında değerlendirilebilir. Diğer yandan üretim, yani uçuş faaliyetlerinin, emniyetli ve güvenli bir şekilde gerçekleşmesine yönelik olan kalitegüvence, emniyet ve güvenlik yönetimi gibi işlevleri sıralamak da mümkündür.

Ticari hava taşıma işletmelerinde kalite yönetim sisteminin amacı, uçuş ve yer emniyetine yönelik tüm operasyonel faaliyetlerde gerekliliklerin sağlanmasında işletmenin izlenebilmesine olanak sağlamaktır. Bir ticari hava taşıma işletmesinin organizasyon şeması içerisinde en üst kademede Sorumlu Yönetici veya Genel Müdür yer almaktadır. Sorumlu Yönetici, gerek Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM)’nün yönetmeliklerinde tanımlanan, gerekse işletme tarafından ek olarak belirlenen standartlara uygun olarak tüm uçuş, yer harekâtı, uçuş eğitimi ve bakım faaliyetlerinin uygulanmasını güvence altına almakla yükümlü ve bunlar için gerekli mali kaynak kullanım yetkisine sahip olan kişidir.

Bir havacılık işletmesinin organizasyonu, yönetimi, tesisleri, teçhizat, el kitapları, kayıtları, personel durumu, uçuş işletme, bakım, uçuş eğitim gibi faaliyetlerinin değerlendirilmesinde kalite yönetim sisteminin standart şekilde yapılmasına ilişkin usul ve esaslar Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan SHT 121.23 Sivil Havacılıkta Kalite Yönetim Sistemi ve Standardizasyonu Talimatı ile düzenlenmektedir. Kalite yönetim sisteminin Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından onaylanabilmesi için kalite faaliyetlerinin yürütülmesine imkân sağlayacak yeterli mali kaynağın ayrıldığının, kalite izlemesinde adam saat planına uygun olarak nitelikli ve yeterli sayıda personel istihdam edildiğinin belgelenmesi istenir. Kalite Yönetim Sistemi, izlenecek operasyonun büyüklüğüne ve karmaşıklığına göre yapılandırılmalı ve tüm operasyonel faaliyetleri içermelidir. İşletmeler kalite yönetim sistemlerini detaylı şekilde açıkladıkları bir Kalite El Kitabı oluşturmak zorundadır. Hazırlanan bu dokümanının kullanılabilmesi için Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından incelenerek, onaylanması gerekmektedir.

Kalite yöneticisi, kalite yönetim sistemi dâhilinde işletmenin tüm faaliyetlerinin ulusal ve uluslararası sivil havacılık mevzuatı çerçevesinde yürütülmesinden, uçuş ve yer işletme, uçuş eğitim ve bakım prosedürlerinin Kalite El Kitabında belirtildiği şekilde uygulamasından sorumludur. Aynı zamanda tüm bu hususların denetimi, ilgili birimlerden düzeltici faaliyetlerin istenmesi ve gözetim işlemleri ile üçer aylık faaliyet raporlarının düzenlenmesinden de sorumludur.

Kalite Güvence Programı

Kalite Güvence Programı’nın uçuş ve yer operasyonları, uçuş eğitimleri ve bakımın standartlara ve gerekli prosedürlere göre yürütülmesini sağlayacak tüm planlı ve sistematik faaliyetleri kapsaması gerekmektedir. Bu kapsamda bir kalite güvence programı oluşturulurken kalite incelemesi ve denetim işlemleri, kalite denetçileri, kalite deneticilerinin bağımsızlığı, denetim faaliyet alanları, denetim planlaması, gözetim ve düzeltici faaliyetler, kalite yönetim değerlendirmesi konu başlıklarının dikkate alınması gerekmektedir.

Kalite denetimi, işletme tarafından belirlenen operasyonel prosedürlerin ve kuralların, bir faaliyetin tamamlanması esnasında istenen standardı sağlayıp sağlayamadığının doğrulanması amacıyla belirli bir olayı/faaliyeti/dokümanı ve benzerini inceleme işlemidir. Bu kapsamda yapılan kalite incelemeleri aşağıda belirtilen konu başlıklarını içermektedir.

• Güncel Uçuş Operasyonları,
• Yerde Buz Giderme/Buzlanmayı Önleme,
• Uçuş Destek Hizmetleri,
• Yük Kontrolü,
• Bakım,
• Teknik Standartlar,
• Eğitim Standartları.

Kalite denetçilerinin sorumlulukları, işletme tarafından hazırlanan ilgili dokümanlarda açık bir şekilde tanımlanmalı ve isimleriyle birlikte Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’ne onaylattırılmalıdır. Onaysız personelin kalite denetçisi olarak görev yapması mümkün değildir. Denetçi personelin yeterliliklerini gösteren eğitim ve tecrübelerine ait kayıtların da güncel olarak kalite yöneticisi tarafından tutulması ve üç yıl süre ile saklanması gerekmektedir.

Kalite denetçileri, kendi sorumluluk alanları dâhilindeki işlerde denetim görevi ile görevlendirilemezler. Bir işletme, denetim faaliyetlerini kendi organizasyonundan ya da personelin yeterli olmadığı durumlarda Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nün kabul edebileceği bir anlaşma ile dış bir kaynaktan sağladığı yarım gün personeli kullanarak gerçekleştirebilir.

İşletmelerin, emniyetli uçuş ve yer harekâtı faaliyeti göstermeleri ile hava araçlarının uçuşa elverişliliğinin devamını sağlamaları için yeterliliklerine yönelik olarak operasyonel faaliyetlerinde el kitaplarında tanımladıkları prosedürlere uygun hareket ettiklerini doğrulamaları ve bu faaliyetleri gözlemlemeleri gerekmektedir.

Kalite güvence programının iyi planlamış bir denetim programı ile tüm alanların periyodik olarak gözden geçirilmesini sağlaması gerekmektedir. Bununla birlikte esnek olması ve bir takım aksaklıklar belirlendiğinde plansız denetimlere imkân sağlamalıdır. Denetim programı belirlenirken yönetim, organizasyon, operasyonel ve teknolojik değişikliklerle birlikte uyulması zorunlu olan düzenleyici kurallardaki değişikliklerin de göz önüne alınması gerekmektedir. İşletmeler, yıllık denetim programlarını belirledikten sonra Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünden onay almalıdır.

Kalite yönetim sisteminde gözetim işleminin amacı, öncelikle kalite sisteminin etkinliğinin araştırılması ve sorgulanmasıdır. Bununla birlikte belirlenen kalite politikasının, uçuş ve yer operasyonu, uçuş eğitimi ve bakım standartlarıyla sistemin devamlı olarak uyum içinde olduğunu göstermesi gerekmektedir. Gözetim faaliyeti, kalite incelemelerini, denetim faaliyetlerini, düzeltici faaliyetleri ve takip denetimlerini kapsamaktadır.

Herhangi bir uygunsuzluk durumunda bulgu tespit edilmesi halinde ileri araştırmaların yapılabilmesi, uygun düzeltici faaliyetlerin belirlenmesi ve uygunsuzlukların nedenlerinin belirlenmesi ve giderilmesini sağlayacak onaylı bir prosedür oluşturulmalıdır. Düzeltici faaliyetlerin yerine getirilmesi bulgunun saptandığı bölüme aittir. Bulguların zamanında ve uygun bir şekilde giderildiğinin tespiti Genel Müdür veya Sorumlu Yöneticinin sorumluluğu altındadır. Bu doğrultuda Genel Müdür ve/veya Sorumlu Yönetici düzeltici faaliyetlerin yerine getirilmesi için kaynak sağlamakla yükümlüdür ve düzeltici faaliyetlerin uyulması zorunlu olan standartlara uygun bir şekilde gerçekleştirildiğinden emin olmalıdır. Kalite inceleme ve denetiminden sonra işletme tarafından bulguların giderilmesi amacıyla takip edilmesi gereken metodoloji şu şekilde özetlenebilir:

• Bulguların ciddiyeti ve acil düzeltici faaliyetlere gerek olup olmadığı tespit edilmelidir.
• Bulgunun kaynağı belirlenmelidir.
• Uygunsuzluğun tekrar ortaya çıkmaması için gerekli düzeltici faaliyetler saptanmalıdır.
• Saptanan düzeltici faaliyet için planlama yapılarak program belirlenmelidir.
• Düzeltici faaliyetlerin yerine getirilmesinde sorumlu kişiler ve ilgili birimler tespit edilmelidir.
• Düzelti faaliyetler için gerekli kaynak tahsisinin yapılması sağlanmalıdır.

Kalite Yönetim değerlendirmesi, hem işletme hem de Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından yapılmaktadır.İşletmenin kalite yönetim değerlendirmesi, uçuş operasyon usulleri, prosedürleri ile kalite yönetim sistemi tarafından uygulanan tüm hususların kapsamlı, sistematik ve detaylı bir şekilde gerçekleştirildiğinin gözden geçirilmesini kapsamaktadır. Bu doğrultuda kalite inceleme ve denetimlerinin sonuçları irdelenerek organizasyon yapısının hedeflenen amaçlara ulaşmada ne derece etkin olduğu tespit edilmektedir. Yönetim değerlendirmesi, gelecekteki eğilimleri belirleyecek ve olası uygunsuzlukları önleyecek şekilde yapılandırılmalıdır. Değerlendirme sonucunda yazılı bir rapor oluşturularak problemlerin giderilmesi amacıyla sorumlu yöneticiye sunulmalıdır. İç yönetim değerlendirme faaliyetlerinin sıklığı, biçimi ve yapısı işletme tarafından oluşturulan bir prosedür ile belirlenir.

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından içerisinde Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü yetkilileri ile hava yolu işletmelerinin Kalite Yöneticisi seviyesinde birer yetkili temsilcilerinin yer aldığı bir Kalite Yönetim Değerlendirme Komitesi oluşturulur. Bu komitenin görevi uluslararası sivil havacılık kurallarının uygulanmasını sağlamak, hava yolu işletmelerinin kalite yönetim sistemlerindeki gelişmeleri takip etmek, bu gelişmelere bağlı olarak gerekli önlemleri almak ve işletmelerin uluslararası alanda rekabet gücünü artırmaktır. Komitenin sekretarya görevi, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir ve komite yılda en az iki kere toplanmaktadır.

İdari Yaptırımlar

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından yapılan denetlemelerde hazırlanan raporlara göre kalite yönetim sisteminin iki yıl üst üste beklenen faydayı sağlayamadığı tespit edilirse, işletmelerden sorumlu yöneticilerini değiştirmeleri istenebilir. İşletmelere talimatta belirtilen kurallara uymamaları halinde 2020 Sayılı Türk Sivil Havacılık Kanununun ilgili hükümleri ile birlikte aşağıda maddeler halinde verilen yaptırımlar uygulanmaktadır;

• Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından yapılan denetlemeler sonucunda talimata uygunsuz durumlar tespit edildiğinde işletmelere eksikliklerin giderilmesi için en fazla üç ay süre verilir. Verilen süre zarfında gerekli şartlar sağlanamazsa işleticiye 2020 Sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu’nun ilgili hükümleri uygulanır. Bununla birlikte uçuş emniyetini etkileyen önemli bir uygunsuzluk tespit edildiğinde Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından belirlenen süre zarfında gerekli düzeltici şartlar sağlanamaz ise hiçbir bildirimde bulunulmadan işleticinin uçuşları durdurulur.
• İşletmelerin yönetiminden sorumlu genel müdür, kalite yöneticisi, uçuş işletme müdürü, yer işletme müdürü, uçuş eğitim müdürü ve bakım müdürünün Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından kusurlu görülmesi halinde ilgili kişiler yazılı olarak uyarılır. Kusurun devamı ve/veya talimat hükümlerine aykırı hususların tekrarı halinde ise ilgili yöneticilerin yetkileri, tespit edilen kusur derecesine göre belli bir süre veya tamamen iptal edilir. Bu uygulama Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından denetim yetkisi verilen kuruluşların yaptığı denetlemeler için de geçerlidir.