Finansal Yönetim 1 Dersi 2. Ünite Sorularla Öğrenelim
Finansal Sistem, Finansal Piyasalar, Finansal Araçlar Ve Kurumlar
- Özet
- Sorularla Öğrenelim
Finansal piyasaların temel fonksiyonları nelerdir?
Finansal piyasaların üç temel fonksiyonu şunlardır:
- Fiyat belirleme, piyasalarda alıcı ve satıcılar karşı karşıya gelerek finansal varlıkların getiri oranları ve buna dayalı olarak fiyatları belirlenir.
- Likidite sağlama alıcı ve satıcıların piyasada kolaylıkla işlem yapabilmeleri için finansal varlıkların likiditesini artırır.
- Bilgi elde etme maliyetini düşürme, finansal piyasalar hem finansal varlıkların çıkartılan kurumları hem de tasarruf sahiplerine finansal varlıklarla ilgili bilgilere kolaylıkla uyum sağlayarak maliyet tasarrufu sağlar.
Finansal piyasalarda birincil ve ikincil piyasalar olarak sınıflandırılır. Bu sınıflamaya göre birincil ve ikincil piyasalar arasındaki en önemli fark nedir?
Birincil ve ikincil piyasalar arasındaki en önemli fark, birincil piyasalarda finansal varlıklar yaratılır ve fon girişi sağlanır. Birincil piyasalardaki işlemlerden bu finansal varlıkları ihraç eden kurumlara fon girişi olur.
Ama ikincil piyasalarda işlemler sonucu varlıklar ihraç edilmezler ve alım satımda fon girişi olmaz. İkincil piyasalardaki işlemler sonucunda işletmelere fon girişi olmamasına rağmen önemlidir. Çünkü ikincil piyasada oluşan fiyatlar ve işlem hacmi işletmenin değerini doğrudan etkileyecek, yeni ihraçlarda ihraç fiyatının belirlenmesinde baz oluşturacaktır. Ayrıca bir işletmenin menkul değerleri borsada ne kadar kolay alınıp satılabiliyorsa o menkul kıymetlerin likiditesi, işletmenin prestijini artıracağından yeni ihraçları kolaylaştıracaktır.
Organize piyasalar ve organize olmayan piyasalar arasındaki fark nedir?
Organize piyasalar-organize olmayan piyasalar, belirli fiziki bir mekânlarının ve kurumlarının olduğu piyasalara organize piyasalar, bu özeliklere sahip olmayan piyasalara organize olmamış ya da tezgâh üstü piyasalar denir.
Organize piyasalar, yatırımcıların bilgilere kolay ve düşük maliyetli olarak erişmeleri, alıcı ve satıcıların çok sayıda olması nedeniyle tam rekabet koşullarına daha yakın piyasalardır. Bu piyasalarda alıcı ve satıcıların tek başına piyasayı etkileyebilme gücü¨ bulunmaz. Dolayısıyla örgütlenmiş piyasalarda finansal varlıklar daha doğru fiyatlanır. Örgütlenmiş piyasalarda borsaya kote olmuş şirketlerin menkul kıymetleri belirli kurallar çerçevesinde alınıp satılır.
Halbuki örgütlenmemiş piyasalarda pek çok finansal kurum telefon, faks ve bilgisayarlarla birbirleriyle iletişime geçerek fonların transferi gerçekleşir.
Spot piyasa denilince ne anlaşılır?
Ödemenin ve teslimin hemen ya da 2 iş gününde piyasalara spot piyasa denir.
Gerçekte finansal varlıklar ve menkul kıymetler aynı şey değil ve belirli özelliğe sahip finansal varlıklardır. Buna göre varlıkların menkul kıymetler özelliği göstermesi için SPK tarafından belirlenen hangi nitelikleri taşıması lazımdır?
Genellikle finansal varlıklarla (finansal araçlar) menkul kıymetler kavramı eş anlamlı olarak kullanılmaktadır. Ancak, gerçekte finansal varlıklar ve menkul kıymetler aynı şey değildir. Menkul kıymetler belirli özelliklere sahip finansal varlıklardır. Sermaye Piyasası Kanununa (SPK) göre menkul kıymetler, ortaklık veya alacaklılık hakkı sağlayan, belirli bir meblağ temsil eden, yatırım aracı olarak kullanılan, dönemsel gelir getiren, misli nitelikte, seri halinde çıkarılan, ibareleri aynı olan ve şartları SPK tarafından belirlenen kıymetli evraktır. Bu durumda tüm finansal varlıklar menkul kıymet özelliği göstermeyebilir.
Finansal kurumların işlevleri nelerdir?
Finansal kurumların başlıca işlevleri, maliyetleri azaltmak, finansal varlıklar ve bu finansal varlıkları ihraç eden kurumlar konusunda bilgilerin elde edilmesidir.
Miktar ayarlaması yapmak, finansal kurumlar küçük miktarlarda sağlayacakları tasarrufları bir araya getirerek büyük miktarlarda fon talep eden birimlere sunabilirler.
Vade ayarlaması yapmak ise, fon arz edenlerle fon talep edenlerin vade konusunda uyum içinde olmaları çok küçük bir olasılıktır. Finansal kurumlar çeşitli vadelerdeki finansal varlıklarla hem fon sunanların hem de fon arz edenlerin isteklerine cevap verebilirler
Risk ayarlaması yapmak, tasarruf sahipleri sınırlı tasarruflarıyla az sayıda finansal varlığa yatırım yapabilirler. Finansal kurumlar ise çok sayıda finansal varlıklardan oluşan portföyler oluşturarak kolaylıkla çeşitlendirme yapabilirler.
Finansal danışmanlık hizmeti sunmak, finansal kurumlar portföy analizi, piyasa analizi, finansal analiz gibi konularda hem fon sunanlara hem de fon talep edenlere danışmanlık hizmetleri de sunabilirler.
Finansal piyasalarda düzenleyici ve denetleyici kurumlar hangileridir?
Ekonominin nabzını oluşturan finansal piyasalar, özünde kaynakların ekonomiye kazandırılmasında önemli fonksiyonlar üstlenirler. Türkiye’de finansal piyasaları düzenleyen ve denetleyen kurumlar olarak: T.C. Merkez Bankası, Hazine Müsteşarlığı, Sermaye Piyasası Kurulu, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu sayılabilir.
Faiz oranı ve faiz oranlarının belirleyicileri nelerdir?
Sermaye piyasası açısından ele alınacak olursa faizin üretimde kullanılan sermayenin bedeli olarak dört ayrı görevi bulunmaktadır.
Faiz, üretim faktörü¨ olan sermayenin bedelidir. Faiz, makro dengeyi sağlayan önemli bir faktördür. Fonların hangi faiz oranında katılaşacağı ekonominin tümü¨ için önemlidir. Faiz oranı para piyasası ile reel piyasa arasında ilişki kurar. Sermayenin iç verim oranıyla piyasa faiz oranı arasındaki ilişki yatırım talebini etkiler. Ekonomide reel faiz oranlarının aşırı yükselmesi yatırımların ve buna bağlı olarak üretimin düşmesine neden olur.
Faiz, para talebini ve likidite tercihini etkileyen önemli bir faktördür. Tasarruf sahipleri tasarrufları konusunda karar verirken faiz oranlarının etkisi büyüktür, faiz oranları ne kadar yüksekse spekülatif para talebi de o kadar düşük olmaktadır. Faiz bir maliyet unsurudur. Faiz, sermayeyi kullanan birimler açısından bir maliyettir. İşletmeler ne kadar fazla sermaye ödünç alırlarsa o kadar fazla faiz giderleriyle karşılaşacaklardır.
Reel faiz oranı nedir?
Enflasyon beklentisinin olmadığı ve riskin sıfır olduğu durumdaki faiz oranını ifade eder. Reel faiz oranları zaman içinde ekonomik koşullara bağlı olarak değişir. Reel faizler yatırımcıların yatırım fırsatlarının getiri oranının ve tasarruf sahiplerinin bugünkü¨ tüketimle gelecekteki tüketim arasındaki tüketim tercihlerinin bir fonksiyonudur. Reel faiz oranını tam olarak belirlemek zordur. Finansal piyasalarda faiz oranı fon arzıyla fon talebinin karşılaşmasıyla oluşur. Faiz oranıyla fon talebi ters yönde, fon arzı ile aynı yönde hareket eder. Diğer bir ifade ile, diğer koşullarda değişle olmaksızın faiz oranları arttığında fon arzı artarken, fon talebi düşme yönünde hareket eder.
Enflasyon primi yatırımcı için neyi ifade eder?
Faiz oranlarını etkileyen faktörlerden en önemlisi enflasyondur. Enflasyon yükseldiğinde genellikle nominal faiz oranları da yükselir. Eğer nominal faiz oranı enflasyonun gerisinde kalırsa tasarruflar eriyeceğinden yatırımlar olumsuz etkilenecektir. Dolayısıyla enflasyon ortamlarında fon arz edenler, enflasyonun olumsuz etkisinden kurtulmak için reel faize enflasyon pirimi ilave ederler. Ödenmeme riskinin olmadığı kısa vadeli devlet bankalarının nominal faiz oranı, reel faize enflasyon primi ilave edilerek bulunur.
Finansal sistemi oluşturan ana unsurlar nelerdir?
Finansal piyasalar, sadece fon arz edenlerle fon talep edenlerden oluşmamaktadır. Finansal piyasalar; fon arz edenler ve fon talep edenler yanında fon akımlarını düzenleyen kurumlar, fon alımını sağlayan finansal varlıklar, piyasaların adil, şeffaf ve güven ortamı içinde çalımşasını sağlayacak hukuki ve idari kurallardan oluşan bir sistem olarak düşünülebilir. Dolayısıyla finansal sistemi oluşturan ana unsurlar şu şekilde sıralanabilir
- Tasarruf sahipleri (Fon arz edenler),
- Yatırımcılar (Fon talep edenler),
- Yatırım ve finansman araçları,
- Yardımcı kuruluşlar,
- Hukuki ve idari düzenlemeler.
Likitide nedir? Para piyasalarında işlem gören finansal varlıkların likitidesi nasıl değerlendirilir?
Likitide, varlıkların kısa sürede, kolaylıkla ve değerinden kaybetmeksizin alınıp satılabilmesidir. Para piyasalarında işlem gören finansal varlıkların likiditesi yüksektir. Bir finansal varlık, değerinden önemli bir kayıp olmaksızın ne kadar kolay paraya dönüşebiliyorsa o kadar likitttir. Bu nedenle para piyasaları tasarrufların yatırıma dönüşümünden daha çok, likidite ihtiyacının karşılandığı piyasalar olarak işlev görmektedir.
Banka kredileri, bono ve tahviller, finansal piyasalar için birer borçlanma aracıdır. Bu borçlanma araçlarının birbirine göre farklılıkları ve ortak özellikleri nelerdir?
Borçlanma araçlarının iki temel özelliği, belirlenmiş bir vadesinin ve faizinin olmasıdır. Borç alanlar, vade içinde faizi ve anaparayı ödemek zorundadırlar.
Borçlanma amacına bağlı olarak borcun vadesi kısa ya da uzun, ihraç eden kurumun niteliğine bağlı olarak borcun faizi yüksek ya da düşük olur. Hazine bonoları, devletin kısa süreli fon ihtiyacını karşılamada en çok kullandığı para piyasası araçlarındandır.
Tahviller ise kurumların uzun vadeli finansman ihtiyaçlarının giderilmesinde kullandıkları borçlanma araçlarındandır. Tahviller genellikle 5- 10 yıl gibi vadeli olarak çıkarılan uzun vadeli borçlanma araçlarındandır. Ülkemizde özel kurum ve devlet tahvillerinde en kısa vade bir yıldır.
Finansal varlıkların fiyatlarının farklılaşmasına sebep olan temel özellikleri nelerdir?
Finansal varlıkların farklı özellikleri vardır. Finansal varlıkların fiyatları, taşıdıkları özelliklere bağlı olarak oluşacaktır. Finansal varlıklarla ilgili başlıca özellikler
- Finansal varlığın getirisi
- Riskinin tahmin edilebilirliği
- Vadesi
- Paraya çevrilebilirliği ve
- Bölünebilirliğidir.
Tüm finansal varlıklar, alacak hakkı veren finansal varlıklar ve ortaklık hakkı veren finansal varlıklar olarak iki temel grupta toplanabilir. Bu iki kavram arasındaki fark nedir?
Alacak hakkı veren ya da borç ifade eden finansal varlıkları ihraç eden işletmeler sabit ya da değişken tahvilleri satın alan yatırımcı o tahvili ihraç eden firmadan faiz geliri elde edecektir. Diğer taraftan hisse senedini satın alan yatırımcılar ise bu senedi ihraç eden firmanın ortağıdır ve sabit bir getirisi beklentisi olmayacaktır. Hisse senedi yatırımcılarının firmanın kârından pay alma ve hisse senedinin değerinin artması durumunda sermaye kazancı elde etme hakkı vardır.
Finansal piyasalarda fon arz ve talebi doğrudan ya da finansal aracılar vasıtasıyla karşılaşabilirler. Finansal sistemde fonların el değiştirmesi genellikle finansal aracı kurumlar tarafından gerçekleştirilir. Bu kurumlar tarafından sağlanan dolaylı ve doğrudan finansman ve arasındaki farklılık nasıl açıklanabilir?
Finansal varlıkların, araya bir kurum girmeksizin aracısız el değiştirmesi doğrudan finansman, aracılar vasıtasıyla el değiştirmesine ise dolaylı finansman denir. Fon fazlası olan birimlerle fon açığı olan birimlerin doğrudan karşılaşması finansal işlemler içinde küçük bir yer tutar. Fonlar daha çok finansal kurumlar olarak da adlandırılan aracı kuruluşlar aracılığı ile el değiştirmektedir. Aracı kurumlar olmaksızın çok sayıdaki küçük tasarrufların uygun zamanda, uygun fiyatlarla, etkin bir biçimde fon talep edenlere transfer edilmesi güçtür.
Doğrudan finansmanda ise fon arz edenler ile fon talep edenler arasında doğrudan bir ilişki vardır. Doğrudan finansmanda fon talep eden yükümlülüğünü yerine getirmezse fon arz eden zarar görecektir. Menkul kıymetler borsasındaki işlemlerini uygun gördükleri finansal varlıklara yatırırlar. Yapılan yatırımın riskini de tasarruf sahibi kendisi üstlenir. Doğrudan finansmanda fon arz ve talebi doğrudan karşılaşsa da bu süreci hızlandırmak ve etkinliği artırmak için bazı kurumların aracılık etmesi söz konusu olabilmektedir. Bunlar; brokerlar, dealerlar, yatırım bankaları gibi kurumlardır.
Dolaylı finansmanda ise fon aktarımında aracı kurumlar riski üstlenerek aracılık faaliyetlerini yerine getirirler. Fon talep edenler yükümlülüklerini yerine getiremedğinde fon arz edenler doğrudan zarar görmeyecekler, riski aracı kurumlar üstlenecektir. Banka verdiği krediyi tahsil edemediğinde bunu mevduat sahibine aktaramayacaktır. Dolaylı finansmanın en önemli aracı kurumları ticaret bankalarıdır.
Ticari Bankalar ve Katılım Bankaları ile Kalkınma ve Yatırım Bankaları arasında finansal kurum sınıflandırması açısından temel farklılık nedir?
- TC Merkez Bankası, Ticari bankalar ve Katılım Bankaları para yaratan finansal kurumlarken
- Kalkınma ve Yatırım Bankaları, Kredi ve Kefalet Kooperatifleri, Posta Çekleri Sistemi ve Sigorta Şirketleri ise para yaratmayan finansal kurumlardır.
-
Finansal kurumlar için bilgi edinme maliyeti nedir? Finansal kurumların, tasarruf sahiplerine göre bilgi edinme birim maliyetinin düşük olmasının sebebi nedir?
Finansal varlıklar ve bu finansal varlıkları ihraç eden kurumlar konusunda bilgilerin elde edilmesi, elde edilen bilgilerin değerlendirilmesi maliyet ve zaman gerektirir. Bu maliyetlere bilgi edinme maliyeti denir. Tasarruf sahiplerinin rasyonel karar verebilmeleri için gerekli bilgileri elde etmeleri son derecede yüksek maliyet gerektirir. Finansal kurumların ise, büyük miktarlardaki fonlar için bu maliyetlere katlanacakları için birim başına maliyetleri düşük olacaktır. Finansal kurumlar, ölçek ekonomileri avantajı ile önemli maliyet tasarrufu sağlayacaktır. Ölçek ekonomisi avantajına yatırım fonları örnek verilebilir. Yatırım fonları, büyük miktarlarda finansal varlıklarla oluşturulacağı için birim başına bilgi edinme ve işlem giderleri düşük olacaktır. Ayrıca tasarruf sahipleri tek başlarına oluşturamayacağı çeşitlendirmeyi aracı kurumlar aracıları ile gerçekleştirerek de riski düşürebilirler.
Türkiye Bankalar Birliği, Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşlar Birliği ve Türkiye Katılım Bankaları Birliği'nin finansal piyasalardaki amaçları nelerdir?
Bu meslek birlikleri, finansal piyasalarda, haksız rekabeti önlemek, mesleki konularda üyelerini aydınlatmak ve piyasanın gelişimi konusunda işbirliğine gitmek amaçlarıyla kurulmuşlardır. Yasalarca tanınırlar.
Türkiye Sermaye Piyasası ve Türkiye'de borsanın gelişimi açısından İstanbul Menkul Kıymetler Borsası öncesi atılan ilk adımlar nelerdir?
Türkiye’de sermaye piyasasının oluşması ve menkul değerler borsasının kurulmasında 1854 Kırım savaşı ile başlayan Osmanlı borçları önemli rol oynamıştır. 1866 yılında Türkiye’den alacaklı olan devletlerin de desteği ile Şstanbul’da “Dersaadet Tahvilat Borsası” adlı ilk resmi Osmanlı Borsası kurularak çalışmaya başlamış ve bu kuruluş Cumhuriyet dönemine kadar devam etmiştir. Bu borsada yerli ve yabancı özel şirketlerin menkul değerleriyle birlikte devlet tahvilleri de önemli oranda işlem görmekteydi. Genellikle azınlık bankerlerin ağırlıkta olduğu borsa 20.Yüzyıl başlarında Londra’dan sonra Avrupa’nın en önemli borsası özelliğini göstermiştir. Borsa, 1. Dünya savaşı sırasında kapanmış, daha sonra 1929’da isim değişikliği yapılarak “İstanbul Menkul Kıymetler Borsası” adını almıştır.