aofsoru.com

Tarih Felsefesi 1 Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

Tarih Felsefesinin Ortaçağdaki Kökenleri 1: Hıristiyan Ortaçağı Ve Augustinus

1. Soru

Antikçağ’da Katolik Kilisesi’nin üstlendiği amaç nedir?

Cevap

Antikçağda var olan kültür değerlerini geleceğe aktarma rolünü üstlenen Katolik Kilisesi, kendine uygun düşünceleri korurken, aykırı olanları uzun süre boyunca tarihin karanlık sayfalarına gömmüştür.


2. Soru

Collingwood’a göre; Ortaçağ Hıristiyan dünyasında, tarih sürecinin temel amacı nedir?

Cevap

Collingwood’a göre; Ortaçağ Hıristiyan dünyasında, tarih sürecinin temel amacının insanın iyi olması olduğu ve insanın temel eylemci olduğu bir “Tanrı muradı” olarak görüldüğünü söyleyebiliriz.


3. Soru

Justiniaus’un Hıristiyanlığa karşı olan düşüncelere karşı izlediği politikasını ünlü felsefe tarihçimiz Macit Gökberk nasıl değerlendirmektedir?

Cevap

Gökberk’e göre bu durum “Antik felsefenin sona erdiğinin dışsal belirtisi” olarak yorumlanmaktadır.


4. Soru

Antikçağ’da Hıristiyanlığı kabul etmeyenlere verilen ad nedir?

Cevap

Antikçağ’da Hıristiyanlığı kabul etmeyenlere “barbar” adı verilir.


5. Soru

Patristik Felsefe kavramını açıklayınız.

Cevap

Kilise Babaları’nın Hıristiyan dogmalarını Antikçağ Yunan felsefesinin araçlarıyla şekillendirerek inancı kavramsal hale dönüştürdükleri döneme Patristik Felsefe denir.


6. Soru

Mistik ne demektir?

Cevap

Mistik terimi, daha çok, kişiye özel, duyu deneyimlerinin sınırlarını aşan ve metafizik boyutu olan deneyimleri kapsayacak biçimde kullanılır.


7. Soru

Augustinus’a ilk tarih filozofu yakıştırılmasının yapılmasının nedeni nedir?

Cevap

Hıristiyan tarih anlayışını, tanrıbilimden de faydalanarak en yetkin biçimde temellendirmiş düşünür Augustinus’tur. Ona “ilk tarih filozofu” yakıştırması yapılmasının nedeni de Hıristiyanlığın ana unsurlarından yararlanarak tarih düşüncesini kendine özgü bir yorumla temellendirmede gösterdiği başarıdır.


8. Soru

Batı’da tarih bilincinin uyandırılması adına atılan önemli bir adım olan olay nedir?

Cevap

“Çizgisel” olarak bilinen zaman anlayışında, fizikselden ziyade belli bir başlangıç ve bitişi olan, sonunda insanların ödül-ceza sistemine göre yargılanacağı, başlangıçtan bitişe kadar içinde süreklilik ve gelişim barındıran, tanrı-bilimsel (teolojik) bir anlayış olarak karşımız çıkmaktadır ve Batı’da tarih bilincinin uyandırılması adına atılan önemli bir adımdır.


9. Soru

Collingwood’un miladi takvimle ilgili yorumu nedir?

Cevap

Collingwood, günümüzde de zamanı kendisine göre ölçtüğümüz Miladi takvimin “İsa’dan Önce” ve “İsa’dan Sonra” ayrımını, Hıristiyan tarih düşüncesinin bir etkisi olarak yorumlamaktadır.


10. Soru

Antikçağ Yunan medeniyetinde serpilip ortaya çıkmış ve felsefi- bilimsel niteliği ağır basan kültürün de varlığını tehdit eden olaylar nelerdir?

Cevap

M.S. 375 yılında Kavimler Göçü ve M.S. 476 yılında Batı Roma İmparatorluğu’nun yıkılışı gibi olayların Ortaçağ’ın, , Antikçağ Yunan medeniyetinde serpilip ortaya çıkmış ve felsefi- bilimsel niteliği ağır basan kültürün de varlığını tehdit etmiştir.


11. Soru

Tanrıbilimsel yaklaşımla ilgili olarak Doğan Özlem’in düşünceleri nelerdir?

Cevap

Bu teolojik yaklaşım, Doğan Özlem’in haklı olarak belirttiği üzere, felsefe açısından Aristoteles’in yerleştirip yaygınlaştırdığı theoria-historia arasındaki karşıtlığı aşamamıştır. Bununla birlikte, Augustinus’un kendisi bile bilgi alanlarını sınıflarken, tarih yazımına (historiografya) gramerin yanında yer ayırmıştır. Bu etki tüm Ortaçağ’a hâkim olan bir etkidir.


12. Soru

Kilise Babaları kavramının açıklayınız.

Cevap

Kilise Babaları, Ortaçağ’a temel karakterini kazandıran Hıristiyan felsefesinin zeminini hazırlayan düşünürler için kullanılan bir kavramdır.


13. Soru

Augustinus’un düşüncesi hakkında bilgi veriniz.

Cevap

Augustinus’a göre Tanrı, zamanın dışında, O’nun tarafından yaratılmış her şey zamanın içindedir. Zaman, içinde bulunulan anda var olmayan geçmiş, bir boyuttan yoksun olan şimdi ve henüz var olmamış gelecek arasında bulunan ve bundan dolayı yalnızca şimdi yaşamakta olan kişinin anımsaması ve beklentisi sayesinde anlam kazanan bir yapıdır. Ayrıca; İnsan, Tanrı tarafından özgür yaratılmış olsa da hisleri ve gururu, Âdem’de de olduğu gibi günaha sürüklemekte ve kötüye yöneltmektedir. İnsanları, bu günah ve kötülükten yalnızca Tanrı Kayrası (Gratia) kurtarabilir. Iustus Dei, yani Tanrı’nın adaleti, insanı ödüllendirecek veya cezalandıracak en yüksek ölçüttür. Tanrı’nın oğlu İsa Peygamber “seçilmiş” insanlara yani Hıristiyanlara kurtuluşu müjdelemek amacıyla yeryüzünde bedenlenme- Inkarnation olarak görülmüştür. Bu görünme, sonu Eskaton (Tanrı mahkemesi, kıyamet) olan tarihsel sürecin de başlangıcıdır.


14. Soru

Kilise Babaları döneminin başlıca düşünce akımı ve başlıca düşünürleri hakkında bilgi veriniz.

Cevap

Bu dönemin başlıca düşünce akımı olarak Gnostisizm, başlıca düşünürleri arasındaysa Kartacalı Tertullianus (160-222), İskenderiyeli Clemens (150-215), Origenes ve Skolastiğe geçişin de sembolü olarak kabul edilebilecek Augustinus yer alır.


15. Soru

Laiklik ne demektir?

Cevap

Lâiklik, din işlerini dünya işlerinden ayırmaya dayalı bir siyaset anlayışının adıdır. Avrupa’da Reform sonrasında yerleşmeye başlayan bu anlayış, Katolik Kilisesi’nin ulusal yönetimler üzerindeki tahakkümünü sona erdirmek kaygısından doğmuştur. Atatürk’ün Cumhuriyet’in temel ilkelerinden biri olarak belirlediği lâiklik, 1937 tarihli Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nda da devleti tanımlayan niteliklerden biri olarak yerini almıştır.


16. Soru

Eski Ahit’de (Tevrat) yer alan dünya tarihi hakkında bilgi veriniz.

Cevap

Eski Ahit’de (Tevrat) yer alan dünya tarihi, Dinkler’e göre, Tanrı ile Şeytan arasındaki mücadeleyi esas alan, insanın ilk günah yüzünden yeryüzüne gönderilmesiyle devam eden ve tarihin gidişini belirleyen bir anlatıya sahiptir.


17. Soru

Yahudilikte ve Hıristiyanlıkta yer alan Tanrı ve tarih ilişkisi hakkında bilgi veriniz.

Cevap

Yahudilikte Tanrı, tarihe dışardan dâhil olmuş mutlak bir varlık olarak yorumlanırken, Hıristiyanlıkta Tanrı’ya tarihsellik atfedilmiştir.


18. Soru

Tanrıbilimsel tarih felsefesinin etkileri hangi alanlarda ortaya çıkmaktadır?

Cevap

Tanrıbilimsel tarih felsefesi, sadece Hıristiyan Ortaçağ’ında değil; Rönesans, Reform ve Aydınlanma gibi süreklerden geçerek gittikçe Dünyevi-laik bir niteliğe bürünen Yeniçağ Avrupa kültüründe ortaya çıkan tarih metafiziklerinde de etkisini göstermiştir.


19. Soru

Augustinus’un tarih öğretisi hakkında bilgi veriniz.

Cevap

Augustinus’un tarih görüşünde tarih olaylarının kendi başlarına bir anlamı yoktur, tarihteki olaylar yalnızca Eskaton’da kararlaştırılacak ödülün veya cezanın temeli olmaları bakımından bir anlam ifade eder. Bu yönüyle, Augustinus’un tarih görüşü, bir felsefe olmaktan çok, bir tanrıbilim (teoloji) olma özelliği gösterir


20. Soru

Plotinos’un savunduğu düşünce nedir?

Cevap

Plotinos, mistik-panteist bir düşünce ortaya koymuş ve her türlü maddeciliğe tutarlı biçimde karşı çıkmış düşünürlerdendir. Plotionos’a göre gerçek maddeden oluşmaz yalnızca tinsel niteliktedir. Ruh da bedenden önce var olmuş temel bir neden veya ilkedir. Fakat Plotinos’un varlık anlayışı, yalnızca ruh öğretisi bakımından değil, tüm var olanların var olmasına olanak tanırken, kendisi başka hiçbir varlığa gereksinmeden var olan “Bir” (To H?n) savı bakımından da özellikle Hıristiyanlığın faydalandığı bir felsefe sistemi olmuştur.


21. Soru

Hıristiyanların Tanrı inançlarını şekillendirmede Plotinos’tan yararlanmalarının nedenleri nelerdir?

Cevap

“Bir’in soyut olarak kavranamaması, ne olduğu değil de ne olmadığına ilişkin bilgilere sahip olunması ve her şeyin kendisinden türediği inancıyla “salt iyi” veya “en yüksek” olması çok tanrıcılığı savunanlar kadar Hıristiyanların da Tanrı inançlarını şekillendirmede Plotinos’tan yararlanmalarına sebep olmuştur.


22. Soru

Justiniaus Hıristiyanlığa karşı olan düşüncelere karşı ne gibi bir yol izlemiştir?

Cevap

M.S. 529 yılında Doğu Roma (Bizans) İmparatoru Justiniaus, Platon tarafından kurulan ve YeniPlatoncu (Plotinosçu) eğilime sahip olan Akademia’yı kapatarak, Hristiyanlığa aykırı gördüğü Yunan felsefesinin okutulmasının yasaklamış, düşünce özgürlüğü ve farklı görüşlere saygı açısından Hıristiyan Ortaçağının genel tutumunu yansıtan çarpıcı bir örnek ortaya koymuştur.


23. Soru

Historia rerum gestarum ne demektir?

Cevap

Historia rerum gestarum, Latince ’de yapılmış işlerin/şeylerin anlatımı, öykülenmesi anlamında kullanılan bir tamlamadır. Bu tamlama, geçmişte yapılmış tüm işlerin yazıya geçirilmesi anlamında kullanılır ve bu kullanım, bizde ‘tarih’ sözcüğüyle karşılanan ‘historia’ sözcüğünün ikinci temel anlamını oluşturur.


24. Soru

Panteizm nedir?

Cevap

Panteizm ise, kökeni Yunanca ’ya dayanan panta -yani her şey ve theos- yani tanrı sözcüklerinden oluşan, dilimize tüm tanrıcılık biçiminde de çevrilen bir metafizik anlayışın adıdır. Bu anlayışın felsefe tarihinde bilinen başlıca temsilcilerinden birisi de Plotinos ’tur.


25. Soru

Tarihselcilik ne demektir?

Cevap

Tarihselcilik (historismus/historism), insanın düşünce ve emeğinden çıkmış her şeyin tarih içerisinde, bir birliktelik-toplumsallık ortamında oluştuğunu ve bu şeylerin tarihin her döneminde değişikliğe uğradığını savunan görüştür. Bu görüşe göre, bilim, sanat, meslekler, hatta felsefe bile, tarihsel bir temele sahiptir; insanın bu düşünce ve eylem ürünlerinin her biri, insan ve toplum tarih sürecinde değiştikçe değişim gösterir


26. Soru

Mircea Eliade’ye göre tarihin yeniden “kutsal tarih” haline gelmesine sebep olan olay nedir?

Cevap

Mircea Eliade’ye göre; İsa’nın, Tanrı’nın yeryüzündeki yansıması olarak yorumlanması ve tarihin Tanrı’nın varlığının başka bir boyut olarak karşımıza çıkması, tarihin yeniden “kutsal tarih” haline gelmesine sebep olmuştur, ancak söz konusu “kutsal tarih”, eski dinlerde bahsedildiği gibi efsanevi bir bakış açısı barındırmaz. Bahsedilen kutsal tarih, Eliade’ye göre, felsefeden ziyade tanrıbilime (teolojiye) ulaşmıştır; çünkü “insanlığın kurtuluşu” olarak ifade edilen tarihin amacı, bu dünyadaki tarihin kendisini araç haline getirmiştir: “Kurtuluş” ile insanın ilk yaşadığı cennet eş anlamlı olarak kabul edildiğinde, “tarihin sonu”, tarih felsefesinden ziyade tanrıbilimin (teolojinin) bir sorunu haline gelmiştir


27. Soru

Collingwood’un tarihe ilişkin dört temel sorusu nedir?

Cevap

Collingwood, tarihe ilişkin dört temel soru sorar: • Tarihin tanımı nedir? • Tarihin nesnesi nedir-yani tarih neyi araştırır? • Tarihin yöntemi nedir? • Tarihin (hem geçmişin tümü olarak hem de bir bilim olarak) ereği nedir? Collingwood’a göre tarihin değeri, insanın ne yapıp ettiğini dolayısıyla ne olduğunu, yani doğasını bize öğretmesindedir.


28. Soru

Eskaton ne demektir?

Cevap

Augustinus’a göre İsa Peygamber’in Hıristiyanlara kurtuluşu müjdelemek ve kurtuluşun yolunu göstermek için yeryüzünde beden olarak görünmesi, sonu Eskaton (Tanrı mahkemesi, kıyamet) olan tarih sürecinin başlangıcıdır.


29. Soru

Augustinus’un geliştirdiği tarih ve zaman öğretisi nedir?

Cevap

Augustinus, geliştirdiği tarih ve zaman öğretisiyle, tarihin “tekerrürden ibaret” olmak yerine, tekrarı olmayan olaylardan örülü bir defalık bir süreç olduğu düşüncesini Avrupa kültürüne yerleştirmiştir.


30. Soru

İsa Peygamber’in Tanrı’nın bedenine bürünmesini ifade eden kavram nedir?

Cevap

İsa Peygamber, Tanrının bedenine bürünmesine Inkarnation adı verilir.


31. Soru

Ortaçağ düşünürleri Antikçağ’a ilişkin nasıl bir düşünce tarzına sahiptirler?

Cevap

Ortaçağ düşünürleri, Antikçağ’a ilişkin benimsenen düşünceleri ve felsefeyi, “bulunmuş bir doğru” olarak benimseyip, deyim yerindeyse “hazır paket program” kabul ettikleri bilgi toplamının bazı tutarsızlıklarını gidererek bu toplamın çeşitli kısımlarında onarımlar, düzeltmeler yaparak onları işleme yolunu tercih etmiştir


32. Soru

Kilise Babaları Dönemi hakkında bilgi veriniz.

Cevap

Kilise Babaları dönemine ya da Patristik Felsefe’ye verilen bir başka ad da Apolojik Dönem olarak bilinir. Hıristiyanlar, M.S. 313 yılında İmparator Constantinus’un Hıristiyanlığı da diğer dinler yanında resmî bir statüye kavuşturmasına kadar, tektanrıcı inancı, çoktanrıcılığa dayalı resmî Roma dinine karşı savunmak ve kendilerine yöneltilen saldırıları yanıtlamak zorunda kalmışlardır. Hıristiyanların yaklaşık 250 yıl süren kovuşturmaya ve işkenceye uğrama dönemindeki çalışmalarını en iyi özetleyen de Yunanca ’da “özür, gerekçelendirme” gibi anlamlar taşıyan apologia sözcüğüdür


33. Soru

Augustinus Tanrı Devlet’i nasıl tanımlamıştır?

Cevap

Augustinus’a göre, Tanrı Devlet, “gelecekte kurtuluşa ermiş insanların kuracağı devlet” şeklinde tanımlanmaktadır. Buna karşılık, Yeryüzü Devleti (Civitas Terrana) ya da Şeytanın Devleti (Civitas Diaboli) bu dünyada günah ve kötülüğe uyanların devleti olarak karşımıza çıkmaktadır. Tarih, tam da böyle iki tür bir devletin birbirlerinden kopuşlarının süreci olarak anlam kazanır.


34. Soru

Batı’da Ortaçağ için olumsuz tanımlamalar kullanılmasının temelleri neye dayandırılır?

Cevap

Batı’da Ortaçağ için olumsuz tanımlamalar kullanılmasının temelleri iki unsurla açıklanacaktır. Birincisi, Hıristiyanlığın Ortaçağ kültürü üzerindeki etkilerine ilişkin genel bir özet, ikincisi ise Ortaçağ düşüncesinin ilk dönemini temsil eden Kilise Babaları (veya Patristik) döneminin düşünce yapısının tanınmasına katkı sağlamaktadır.


35. Soru

Ortaçağ ile ilgili dikkat çekici incelemeleriyle tanınmış düşünür Etienne Gilson’ın, Ortaçağ Felsefesinin Ruhu adlı çalışmasında Hıristiyanlık tarihiyle ilgili sıraladığı başlıca özellikleri nelerdir?

Cevap

• Hıristiyanlık tarih anlayışı, insanı doğaüstü bir amaca sevk ederek, kendi zamanının tarih anlayışını ve tarihsel bakış açısını değiştirmiştir. Zaman anlayışı da, bu amaç temelinde meydana gelmiştir. • Hıristiyanlık, Tanrı’nın başlangıcının belli olmamasının ve sonsuz olması ile varlıkların gelip geçici olması arasında sıkışıp kalmış insana, İsa Peygamber vasıtasıyla, sonsuzluğa kavuşmanın yolunu göstermiştir. • Yunan düşüncesinde var olan döngüsellik ve sonsuz dönüş yerini süreklilik kavramına bırakmıştır. Zaten amacın olmadığı yerde, gelişme sürecinden söz edilemez. • Hıristiyan düşüncesine göre, insanlık tarihinin sürekli gelişme gösterdiği düşüncesi hâkimdir. Ancak bu gelişim, kusursuz bir amaca hizmet eden ve düzenli olayları beraberinde getiren bir tarih olarak kabul edilir.


36. Soru

Wartenburg’a göre Hıristiyanlığın Yeniçağ Avrupası’nda yaygınlaşmasının temel nedeni nedir?

Cevap

Wartenburg’a göre, Hıristiyanlığın getirdiği tarih ve zaman anlayış, Antikçağ kültürüne yabancıdır ve bu tarih anlayışı, insanın ve toplumun tarihsel bir temeli olduğu yönlü ön kabulün Yeniçağ Avrupası’nda da yaygınlaşmasının temel nedenidir


37. Soru

Ortaçağın din temelli düşünce yapısı kim ile başlar?

Cevap

Ortaçağın din temelli düşünce yapısı bir geçiş dönemi düşünürü sayılan Plotinos ile başlar.


38. Soru

Theoria etkinliğinin Yunan düşüncesinin gelişimiyle ilgisi nedir?

Cevap

Antikçağ’da Yunan toplumunun tartışma ve çatışmalarla geliştirdiği düşünce, önce dinden uzaklaşıp salt bilmenin kendisi için bilmeden -yani theoria etkinliğinden- duyulan mutlulukla başlayarak gittikçe praxis’in ahlâk ödevlerinin ve dinsel özlemlerin yörüngesine kayarken; Ortaçağ Hıristiyan dünyasındaki düşüncenin gelişimi Yunan düşüncesiyle ilgili söylenilenlerin tam tersi olarak karşımıza çıkmaktadır.


39. Soru

Çizgisel zaman ne demektir?

Cevap

“Çizgisel Zaman”, Yahudi-Hıristiyan tarih anlayışıyla şekillenen yeni zaman anlayışı için sık kullanılan bir addır. Bu anlayışta, tarih olaylarının bir daha tekrar etmeyen, düz bir çizgi üzerinde sürekli belirli bir sona ya da hedefe ilerleyen yapıda oldukları düşüncesi ön plandadır.


40. Soru

Augustinus’un en önemli yazılı metni nedir?

Cevap

Augustinus’un en önemli yazılı metni De Civitate Dei (Tanrı Devleti Üzerine) adlı eserdir.


41. Soru

19. yüzyılın önemli düşünürlerinden biri olan Wartenburg’a göre Yahudilik ve Hıristiyanlık ne ifade etmektedir?

Cevap

19. yüzyılın önemli düşünürlerinden biri olan Wartenburg’a göre Yahudilik ve Hıristiyanlık, toplumun yaşamına ilişkin Antikçağ Yunan düşüncesinde var olmayan yeni ve özel bir zaman anlayışı oluşturmuştur. Ortaya çıkan bu anlayış, Yeniçağ ile birlikte ne kadar dünyevi hale gelmiş olsa da, Batı düşüncesinde hâkim olan anlayış hemen hemen tüm tarih felsefecilerine yansımıştır.


42. Soru

Augustinus’a göre dünyaya gelmemizin amacı nedir?

Cevap

Augustinus’a göre dünyaya gelmemizin amacı; insan için bu dünyada Tanrı Devleti gibi tam ve yetkin bir devlet kurma imkânı bulunmasa da insanlar, böyle bir devleti örnek alarak ve “iman dolu bir savaş vererek”, günaha ve kötülüğe değer vermeden, bu dünyadaki hayatlarını “kurtuluş” ile tamamlayacakları eylemleri seçebilirler. Çünkü Tanrı insanı en baştan özgür yaratmıştır


43. Soru

Yahudilik ve Hıristiyanlık ilişkisi hakkında bilgi veriniz.

Cevap

Ortaçağ tarih anlayışının bütününü etkilemiş olan Hıristiyanlık tarihi anlayışı, çoğunlukla Yahudilik tarihinden etkilenmiştir. Yahudilik, ilk insanın yaratılışını başlangıç kabul eden ve İsrailoğulları toplumunun Tanrı tarafından yönlendirilmesiyle ilişkili olarak geliştirilmiş ve tarihsellik temeline oturtulmuş bir din olarak karşımıza çıkmaktadır.


44. Soru

Collingwood’un tarih düşüncesinin Ortaçağ’da yaygın olan tarih yazıcılığını nasıl etkilediği konusunda değinilmesi gereken noktalar nelerdir?

Cevap

Collingwood’un tarih düşüncesinin Ortaçağ’da yaygın olan tarih yazıcılığını nasıl etkilediği konusunda değinilmesi gereken bazı noktalar şunlardır: 1. Hıristiyan düşüncesinin hâkim olduğu bir dönemde yazılan tarih, insanlığın kökenine kadar inen ve çeşitli insan topluluklarının ortaya çıkmasıyla, dünyanın yaşanabilir bölgelerini canlandırdıkları, uygarlıkların ve devletlerin yükseliş ve çöküşlerini simgeleyen betimsel evrensel (oecumenical) bir tarihtir. 2. Hıristiyan tarih, olayları insanların bilgeliği yerine Tanrının olayların akışını önceden düzenlemesine bağlayacaktır ve bu anlayış tarihi hiçbir karakteri yazarın gözdesi olmayan ve yazarın Tanrı olduğu bir piyes olarak yorumlayacaktır. 3. İsa Peygamber’in tarihsel yaşamını milat olarak kabul ederek, önceki ve sonraki olayları bu bakış açısıyla vahiy öncesi ve vahiy sonrası olarak değerlendirecektir. 4. Vahiy öncesi ve sonrası olarak ayrım yapılması, alt bölümlere ayrılma ihtiyacını da beraberinde getirecek ve tarih, her biri kendine ait özellikleri olan ve kendisinden öncekiyle sınırlı ve “çağ açan olay” olarak adlandırılan çağlardan/dönemlerden oluşan bir olaylar zinciri oluşacaktır.


45. Soru

Plotinos' un önemi nedir?

Cevap

Ortaçağ’ın din temelli düşnce yapısının, bazı felsefe tarihçilerince, bir geçş dönemi düşnürü sayılabilecek olan Plotinos’tan (203-270) başatıldığını söyleyebiliriz. Plotinos, mistik-panteist bir düşnce ortaya koyarak her türlü maddeciliğe tutarlı biçimde karşı çıkmış düşnürlerdendi.


46. Soru

Plotinos' a göre gerçek nedir?

Cevap

Plotinos, mistik-panteist bir düşnce ortaya koyarak her türlü maddeciliğe tutarlı biçimde karşı çıkmış düşnürlerdendir . Plotinos’a göre gerçek maddeden oluşmaz, salt tinsel niteliktedir . Ayrıca, gerçek varlığa daha yakın özellikler sergileyen ruh, Plotinos’ta, bedeni bir araç olarak kullanan, bölünemez bir birliğe sahip, anımsamalarına bağlı olarak hep kendisiyle özdeş bileşk bir yapı olan bedenden önce var olmuş bir temel neden ya da ilkedir .


47. Soru

“Antik Felsefenin sona erdiğinin dıştan belirtisi” olarak yorumlanan olay nedir?

Cevap

İmparatoru Iustinianus’un, Platon tarafından kurulan ve o sıralarda Yeni-Platoncu eğilimi benimsemiş olan Akademia’ yı kapatarak, Hıristiyanlığa aykırı gördüğü Yunan felsefesinin okutulmasını yasaklaması, düşünce özgürlüğü ve farklı görüşlere tahammül açısından Hıristiyan Ortaçağının genel tutumuna ilişkin benzersiz bir örnektir. Gökberk, bu olayı, “Antik Felsefenin sona erdiğinin dıştan belirtisi” olarak yorumlamıştır.


48. Soru

Kilisenin "barbar"lar üzerindeki etkisi ne olmuştur?

Cevap

Kilise’nin Antikçağ felsefesine ilişkin benimsediklerini, “barbar” kabul ettikleri Roma-Germen toplumlarına öğretmesiyle, Antikçağ düşüncesi, Hıristiyanlaşarak Avrupa’da yayılmaya başlamıştır.


49. Soru

Ortaçağ düşünürleri ile Antikçağ düşünürleri arasındaki fark nedir?

Cevap

Antikçağ’da Yunan toplumunun tartışmalarla, çatışmalarla geliştirdiği düşünce, önce dinden uzaklaşıp salt bilmenin kendisi için bilmeden-yani theoria etkinliğinden- duyulan mutlulukla başlayıp gitgide praxis ’in ahlâk ödevlerinin ve dinsel özlemlerin yörüngesine doğru evrilirken; Ortaçağ Hıristiyan dünyasındaki düşüncenin gelişimi, Yunan düşüncesiyle ilgili söylediklerimizin tam tersine bir yolu izlemiştir: Ortaçağ düşünürleri, Antikçağ’a ilişkin benimsenen düşünceleri ve felsefeyi, “bulunmuş bir doğru” olarak benimseyip, deyim yerindeyse “hazır paket program” kabul ettikleri bilgi toplamının bazı tutarsızlıklarını gidererek bu toplamın çeşitli kısımlarında onarımlar, düzeltmeler yaparak işleme yolunu seçmişlerdir.


50. Soru

Patristik Felsefe nedir?

Cevap

Kilise Babaları, Ortaçağ’a temel karakterini veren Hıristiyan felsefesinin zeminini hazırlayan düşünürler için kullanılan bir addır. Kilise Babaları’nın Hıristiyan dogmalarını Antikçağ Yunan felsefesinin araçlarıyla biçimlendirerek inancı da kavramsal bir forma dönüştürdükleri bu döneme Patristik Felsefe de denir.


51. Soru

Kilise Babaları Dönemi’nin önemi nedir?

Cevap

Ortaçağ felsefesinin ilk ana bölümünü oluşturan bu dönemde yazılanların önemli çoğunluğunu Hıristiyanlığı diğer inançlara karşı savunan, genel dinler tarihi ve Hıristiyan dogmalarının tarihini ilgilendiren metinler oluşturmuş olsa da Kilise Babaları Dönemi’nin felsefeye değinen, felsefeyle ilgili yönlerin de bulunduğu bir düşünce çığırı olduğunu söyleyebiliriz .


52. Soru

Kartacal› Tertullianus' a göre iman nedir?

Cevap

Kartacalı Tertullianus, gnostiklere karşı olan bir düşünürdür. Felsefe tarihinde en iyi bilinen sözü,“Credo quia absurdum est”-yani “Akıl almaz olduğu için inanıyorum” olan Tertullianus’a göre gerçek îman, kişinin Tanrı önünde kibrini kırması ve nefsini alçaltmasıdır. Bu anlayışa göre, tanrısal sırların bilinçte veya akılda doğmasını beklemek, Tanrı’ya karşı en büyük küstahlıktır.


53. Soru

Clemens’e göre insanın nihai ereği nedir?

Cevap

Hıristiyan Gnostiklerinden olan İskenderiyeli Clemens’e göre, inanmak, bilmekten önce gelir ve bilmenin temelini oluşurur, fakat insanın nihai ereği, Tanrı hakikatini anlamaktır.


54. Soru

Ortaçağ Avrupa düşüncesinde Yahudiliğin yeri nedir?

Cevap

Ortaçağ Avrupa düşüncesinin bütününü belirlemiş olan Hıristiyanlığın tarih anlayışı, önemli ölçüde Yahudiliğin tarih anlayışından etkilenmiştir . Yahudilik, insanın yaratılışını başlangıç noktası kabul eden ve İsrailoğulları toplumunun Tanrı tarafından yönlendirilmesiyle ilişkili biçimde geliştirilmiş, dolayısıyla tarihsellik temeline oturtulmuş bir din olma özelliği gösterir.


55. Soru

Wartenburg’a göre dinlerin önemi nedir?

Cevap

19. yüzyıl düşünürlerinden Wartenburg’a göre Yahudilik ve Hıristiyanlık, insantoplum yaşamına ilişkin Antikçağ Yunan düşüncesinin tanışık olmadığı yeni ve özel bir zaman anlayışı geliştirmiştir ve bu zaman anlayışı, Yeniçağ ile birlikte ne kadar dünyevîleşmiş olsa da, Batı düşüncesindeki neredeyse tüm tarih felsefecilerinin düşüncelerine sinmiştir .


56. Soru

“Çizgisel Zaman" nedir?

Cevap

“Çizgisel Zaman”, Yahudi Hıristiyan tarih anlayışıyla şekillenen yeni zaman anlayışı için sık kullanılan bir addır. Bu anlayışta, tarih olaylarının bir daha tekrar etmeyen, düz bir çizgi üzerinde sürekli belirli bir sona ya da hedefe ilerleyen yapıda olduklaro düşüncesi ön plandadır.


57. Soru

Etiénne Gilson' a göre  Hıristiyan tarih anlayışının başlıca nitelikleri nelerdir?

Cevap

1. Hıristiyanlığın getirdiği tarih anlayışı daha çok ereklidir. Hıristiyanlık, doğanın bir parçası olan insanı doğaüstü bir amaca yönlendirerek, kendi zamanındaki tarih kavrayışını ve tarihsel bakış açısını değiştirmiştir , zaman anlayışı da bu erek temelinde oluşturulmuştur 

2. Hıristiyanlık, Tanrı’nın başlangıçsızlığı ve sonsuzluğu ile varlıkların gelip geçiciliği arasında salınıp duran insana, İsa Peygamber aracılığıyla, sonsuzluğa kavuşmanın yolunu açmıştır 

3. Yunan düşüncesindeki döngüsellik ve sonsuz dönüşün yerini süreklilik kavramı almıştır: zaten ereğin-amacın olmadığı bir yerde, gelişme sürecinden söz etmenin anlamı olmaz 

4. Hıristiyan düşüncesinde, insanlık tarihinin toptan bir gelişme sürecinde olduğu fikri baskındır. Fakat bu, belirsiz ve sınırsız bir süreçte gelişen değil, kusursuz bir ereğe doğru ilerleyen, düzenli olaylardan örülü bir tarihtir 


58. Soru

Collingwood' a göre "çağ açan olay" nedir?

Cevap

Anlatı, İsa Peygamber’in tarihsel yaşamını önceki ve sonraki tüm tarih olaylarının kendisine göre yorumlanacağı bir ölçüt olarak kabul edecek ve tarihi, bu bakış açısıyla, vahiy öncesi ve vahiyden sonra olmak üzere iki ana bölüme ayıracaktır. Geçmişi vahiy öncesi ve sonrası olarak ikiye ayırmak, diğer alt bölümlere ayrımın da yolunu açacak; böylelikle tarih, her biri kendine özgü nitelikleri olan ve her birinin kendisinden öncekiyle sınırı, bu çeşit tarih yazımının dilinde, “çağ açan olay” denen bir olayla çizilmiş çağlardan/dönemlerden ibaret bir olaylar zinciri olarak anlaşılacaktır


59. Soru

Augustinus’un önemi nedir?

Cevap

Hıristiyan tarih anlayışını, tanrıbilimden de faydalanarak en yetkin biçimde temellendirmiş düşünür Augustinus’tur. Ona “ilk tarih filozofu” yakıştırması yapılmasının nedeni de Hıristiyanlığın ana unsurlarından yararlanarak tarih düşüncesini kendine özgü bir yorumla temellendirmede gösterdiği başarıdır.


60. Soru

Augustinus’a göre zaman nedir?

Cevap

Augustinus’a göre Tanrı, zamanın dışında, O’nun tarafından yaratılmış her şey zamanın içindedir. Zaman, içinde bulunulan anda var olmayan geçmiş, bir boyuttan yoksun olan şimdi ve henüz var olmamış gelecek arasında bulunan ve bundan dolayı yalnızca şimdi yaşamakta olan kişinin anımsaması ve beklentisi sayesinde anlam kazanan bir yapıdır .


61. Soru

"Tanrı Kayrası"  nedir?

Cevap

İnsan, Tanrı tarafından özgür yaratılmış olsa da güdüleri ve gururu, Adem’den bu yana onu günaha sürüklemiş, ilk günahtan bu yana insan hep kötüye yönelmiştir. Bu günah batağından insanı yalnızca Tanrı Kayrası (Gratia) kurtarabilir.


62. Soru

Eskaton nedir?

Cevap

Iustus Dei, yani Tanrı’nın adaleti, insanı yaptıklarından dolayı ödüllendirecek veya cezalandıracak olan en yüksek ölçüttür. Ödül, günahtan kurtulmadır ve “Tanrı’nın oğlu” İsa Peygamber, “seçilmiş” insanlara-yani Hıristiyanlar’a kurtuluşu müjdelemek ve kurtuluşun yolunu göstermek için yeryüzünde beden olarak görünmüştür (bedenlenme-Inkarnation). Bu görünme, sonu Eskaton (Tanrı mahkemesi, kıyâmet) olan tarih sürecinin de başlangıcıdır.


63. Soru

Augustinus, Tanrı Devleti’ni nasıl tanımlar?

Cevap

Augustinus, Tanrı Devleti’ni, “gelecekte kurtuluşa ermiş olan insanların kuracağı devlet” olarak tanımlar


64. Soru

Augustinus’a göre  bu dünyadaki mücadelenin anlamı nedir?

Cevap

İnsan için bu dünyada Tanrı Devleti gibi tam ve salt yetkin bir devlet kurma olanağı bulunmasa da insanlar, böyle bir devleti örnek alarak, “iman dolu bir savaş vererek”, güdülerin ve bedenin yönlendirdiği kötülüklere değer vermeyerek, bu dünyadaki hayatlarını “kurtuluş” ile noktalayacakları eylemleri seçebilirler, çünkü Tanrı insanı en başından özgür yaratmıştır.


Yukarı Git

Sosyal Medya'da Paylaş

Facebook Twitter Google Pinterest Whatsapp Email