Aile Sağlığı Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

Çekirdek aile nedir?

Çekirdek aile kavramı, yalnızca eşlerden; eşler ve çocuklarından ya da tek ebeveyn ve en az bir çocuktan oluşan aileleri ifade etmektedir.

En dar anlamda aile nedir?

Aile, en dar anlamda toplumun gerçekleştirmeyi başardığı “sosyal örgütlenme” modelidir.

En temel anlamda aile neyi ifade eder?

En temel anlamda aile, akrabalık bağları ile doğrudan birbirine bağlanmış olan ve yetişkin üyelerinin çocukların bakımından sorumlu olduğu bir grup insanı ifade etmektedir.

Aile tanımlarının ortak özellikleri nelerdir?

Evlilik, kan bağı ve yasal yollarla birbirine bağlı olmak aile tanımlarının ortak özellikleridir.

Otoriteye göre aile nasıl sınıflandırılır?

1. Ana Ailesi (Anaerkil)
2. Baba Ailesi (Ataerkil)

Ana ailesi (anaerkil) nedir?

Avcılık ve toplayıcılıkla geçinen toplumlarda toprağa yerleşme ile beraber ortaya çıkan bir aile türüdür. Bu aile tipine özellikle ilkel toplumların ikinci kademesinde rastlanmaktadır. İlkel toplumların birinci kademesinde avcılığa ve toplayıcılığa, ikinci kademesinde ise tarıma dayalı bir ekonomi söz konusudur. Böylece toplumların göçebelikten kurtulup belirli bir yerde yaşamaya başlamalarıyla yani toprağa yerleşmesiyle birlikte ana ailesi ortaya çıkmıştır. Erkekler, aileden uzak yerlerde genellikle avcılık ile uğraştıkları için, bu ailede baba otoritesi yoktur. Akrabalık kadın soyuna dayanmaktadır.

Baba ailesi (ataerkil) nedir?

Tarıma dayalı üretimin yapıldığı toplumlarda ortaya çıkmıştır. Akrabalık baba soyuna dayanır. Ailede babanın ya da ailedeki en yaşlı erkeğin mutlak otoritesi vardır. Mülkiyet de baba soyundan devam eder (Erkan, 2010). Ataerkil ailede sonsuz ve mutlak baba otoritesi hâkimdir. Aile, ocak denilen bir evde oturur. Baba ve aile üyeleri, babanın atasının dinine bağlıdırlar. Baba otoritesini dinden almaktadır ve atalarının kurmuş olduğu bu ocağı ve dini gelenekleri devam ettirmekle görevlidir.

Aile yapısına göre aile nasıl sınıflandırılır?

1. Büyük Aile (Geleneksel Geniş Aile)
2. Küçük Aile (Çekirdek Aile)

Büyük Aile (Geleneksel Geniş Aile) nedir?

Aynı kandan gelen birden fazla çekirdek aile aynı çatı altında bir araya gelerek büyük aileyi oluşturur. Büyük ailelerde akrabalık bağları kuvvetli olup gelenek ve göreneklere göre yaşarlar. Tarıma dayalı toplumlarda görülen bir aile tipidir.

Küçük Aile (Çekirdek Aile) nedir?

Çekirdek aile, modern toplumlarda ortaya çıkan, karı - koca ve evlenmemiş çocuklardan oluşan, temel fonksiyonu neslin devamını sağlamak ve çocukların sosyal yaşamını düzenlemek olan aile tipidir.

Kentleşmenin aile yapısına etkisi nasıl olmuştur?

Ailenin geniş yapılı halden giderek küçük ölçekli hale gelmesinde kentleşmenin etkisi oldukça fazladır.

Ailenin temel özellikleri nelerdir?

1. 1. Aile, evrenseldir.
2. 2. Aile, duygusal bir temele dayanır.
3. 3. Aile, üyelerinin kişiliğini şekillendirme özelliğine sahiptir.
4. 4. Ailenin sınırları bellidir.
5. 5. Aileler, içinde bulundukları toplumsal yapıda çekirdek özelliği taşır. 
6. 6. Sosyal yapı içinde her bir aile üyesinin sorumluluğu bellidir.
7. 7. Aile, belirli toplumsal kurallara sahiptir.
8. 8. Ailede süreklilik ve aynı zamanda da gelişim söz konusudur.

Töre nedir, eski Türk aile yapısına nasıl bir katkıda bulunmuştur?

Eski Türk aile yapısında töre, hukuk düzeni anlamına karşılık gelmektedir ve Eski Türk devletlerinde sosyal ve hukuki kuralların bütününü ifade etmektedir.Türkler, tarih boyunca etrafları sürekli düşmanla çevrili bir hayat yaşamak durumunda kalmışlardır. Bu nedenle çok disiplinli, her zaman birlik ve beraberlik içinde yaşamak zorunluluğu ile karşı karşıya olmuşlardır. Bu birlikteliği sağlayan ise “Töre” olmuştur. Töre, Türk toplumlarında kesin nizamın sağlayıcısı kurallardır.

Eski Türk aile yapısında töre ve görenek neyi ifade etmektedir?

Türklerde aile içi ilişkilerin belirleyicisi olan görenek, atalardan görüldüğü biçimde davranış göstermeyi ifade etmektedir. Göreneklere dayanan töre ise; bir “yol”, daha doğrusu “yaşama yolu” olarak düzeni sağlamaktaydı. Evlilikler ve aile yapısı da bu törelere göre kurulmaktaydı.

Türk aile yapısı kaç aşamadan geçmiştir, nelerdir?

Türk aile yapısı dört aşamadan geçmiştir; boy, ocak, konak ve yuvadır.

İslamiyet'in kabulünden sonra Türk aile yapısında neler etkili olmuştur?

Nesillere aktarılma yoluyla standartlaşmış kurallar ve davranış tarzları, örf ve adetleri oluşturmaktadır. Türk kültürünün kendi tarihsel sürecinde geliştirdiği bu örf ve adetlerin İslamiyet’in getirdiği kurallara olan yakınlığı, İslâmi yaşama uyumu kolaylaştırmıştır. Örf, adetler ve farklı yönetim biçimleri aile yapısı üzerinde de etkili olmuştur. İslâm’ın Türklere uygunluğu bilinmesine rağmen yeni durum, eski aile yapısında önemli değişiklikler yaratmıştır. İslâm hukukunda aileye büyük değer verilmiştir ve sıkı kurallar altına alınmıştır.

Mehir nedir?

İslâm kurallarına göre, erkeğin evlilik sırasında kadına verdiği ya da vermeyi taahhüt ettiği para ya da maldır.

Cumhuriyet dönemi aile yapısı anlayışı nasıldır?

Cumhuriyet dönemi, kadın ve aile ile ilgili konuların en çok tartışıldığı dönem olmuştur. Ancak Cumhuriyet döneminde gerçekleşen devrimlerle birlikte, yeni bir aile modelinin toplumda yerleştirilmeye çalışıldığı görülmektedir. Cumhuriyetin ilanı ile birlikte aile yapısına yönelik bir dizi reform yapılmıştır. Türk ailesinin Cumhuriyetle birlikte kazandığı geri döndürülemeyecek kadar köklü ve yaygın olan değişmelerde toplumdaki eğitim düzeyinin artmış olmasının ve ticari yaşama kadının katılımının etkisi olmuştur. Aynı zamanda ülke ekonomisindeki değişiklikler, toplumsal yapıdaki yeni oluşumlar da aile yapısındaki köklü değişime katkı sağlamıştır. Yaşanan bu değişimlerle kadınlar, eğitim ve iş hayatında erkeklerin sahip olduğu hakları elde etmişlerdir.

Cumhuriyet'in ilanı ile birlikte aile yapısına yönelik yapılan en büyük reform nedir?

Cumhuriyetin ilanı ile birlikte aile yapısına yönelik bir dizi reform yapılmıştır. Bu reformlardan en önemlisi, Türk Medeni Kanunu’dur.

Medeni Kanunu ile aile yapısında ne tür değişiklikler olmuştur?

1917’de yapılan yasal düzenlemeler ve 4 Ekim 1926 tarihinde yürürlüğe giren Medeni Kanun ile çok eşli evlilikler yasadışı ilan edilmiştir. Taraflara eşit boşanma hakkı tanınmış, çocukların gözetimi ana-babanın her ikisine birden verilmiştir. Ayrıca yasa, kocanın aile reisi olduğunu ve ikametgâhın koca tarafından seçilmesini de hükme bağlamıştır.

Cumhuriyet sonrasında Türk toplumunda yaşanan değişimin bir sonucu olarak aile yapısı ne şekilde ele alınmaktadır?

Türk toplumunda yaşanan değişimin bir sonucu olarak aile yapısının üç ayrı çevre düzleminde incelenmesi gerekmektedir. Cumhuriyet sonrası oluşan yeni yaşam şartlarının zorunlu bir sonucu olarak bu çevreler; köy, gecekondu ve kent düzleminde ele alınmaktadır.

Anayasanın 41. maddesinin ailenin korunması açısından sağladığı katkılar nelerdir?

2001 yılında yapılan değişiklik ve 2010’da yapılan Anayasa düzenlemesi sonrası 41. Madde; “Aile, Türk toplumunun temelidir ve eşler arasında eşitliğe dayanır. Devlet ailenin huzur ve refahı ile özellikle ananın ve çocukların korunması ve aile planlamasının öğretimi ile uygulanmasını sağlamak için gerekli tedbirleri alır, teşkilatı kurar.

Kent yaşamının getirdiği zorluklar ailede ne tür sorunlara neden olmuştur?

Kent yaşamının getirdiği zorluklar, ailede sadece niteliksel sorunlara neden olmamış; beraberinde çok önemli problemleri de ortaya çıkarmıştır. Ailelerde yaşanan iletişim sorunları, kent yaşamının etkisi ile büyümüş ve bu durum toplumu da olumsuz etkilemiştir. Gün geçtikçe artan bu sorunların başında kültürel yozlaşma, alkolizm, uyuşturucu kullanma, teknolojik bağımlılık ve çeşitli sapma olayları gelmektedir.

Kent yaşamında aile yapısında yaşanan sorunlar nasıl çözülebilir?

Öncelikle eğitim konusu ele alınmalı beraberinde kadınlar ve çocuklarla ilgili aileyi koruma bağlamında yasal önlemlerin güncellenmesi gerekmektedir. Ancak her sorunun sadece önlemlerle çözülemeyeceği de bir gerçektir. Bu nedenle de toplumsal farkındalık yaratılmalı ve eğitime öncelik verilmelidir. Merkezi ve yerel yönetimler eğitim ve farkındalık çalışmalarına ağırlık vermeli; sivil toplum örgütlerinden de katkı alınmalıdır. Türk kültürel ve manevi değerleri doğrultusunda toplumsal farkındalıklar ve bu farkındalığı besleyecek eğitim politikaları da çok önemlidir.

Aile fonksiyonu nedir, neleri kapsar?

Aile fonksiyonu, ailenin amaçlarına ulaşmak için fertleri tarafından kullanılan süreçleri içerir. Bu süreçler; aile üyeleri arasındaki iletişim, amaç oluşturma, çatışma çözme, beslenme, iç ve dış kaynakların kullanımını içerir.

Bütün kültürlerde benzerlik gösteren aile fonksiyonları nelerdir?

Bütün kültürlerde ailelerin fonksiyonları birbirine benzer ve bu fonksiyonlar değişen zamansal süreçte de benzerlik gösterir. Nesillerin devamlılığı için çocuk yapma, onların sağlığını koruma, eğitim, öğretim, duygusal destek, beslenme, ekonomik destek, güvenlik, sevgi ve benzer fonksiyonları sağlayarak aile bütünlüğünün ve ailenin ihtiyaçlarının karşılanması gerekmektedir.

Sağlıklı ailenin özellikleri nelerdir?

• Aile üyelerinin birbirlerine ve aileye bağlılıkları,
• Karşılıklı kıymet bilme ve yakınlık,
• Aile içinde rollerin etkili bir biçimde oluşmasını sağlamak, 
• Problemleri ile yüzleşmek ve baş etmek için girişimde bulunmak, 
• İçinde bulunduğu toplulukla sağlıklı bağlar kurmak, 
• Birlikte zaman geçirmeye istekli olmak,
• Etkili iletişim örüntüleri kurmak,
• Dini ve etnik oryantasyon.

Sağlıklı aile ortamında yetişen bireyler ne tür özelliklere sahip olurlar?

Sağlıklı ailelerde yetişkinler, kendi özelliklerini korurlar. Böyle ortamlarda yetişen bireyler, şefkatli, sempatik, sıcak ve sorumluluk sahibidirler. Yaratıcı, üretken ve gerçekçidirler. Ailenin değerleri, kuralları ve aile içindeki rolleri bellidir. Bu özellikler, bireyin yaşantısını kısıtlayıcı nitelikte değildir. Her aile üyesinin birbirleri ile ilişkileri belli, açık ve uyum içindedir ve her biri diğerleri ile iletişim kurmaya hazırdır. Aile üyeleri, karşılaştıkları sorunları birlikte çözmeye, kişisel sorunların çözülmesinde işbirliği yapmaya, duygusal paylaşıma ve birlikte zaman geçirmeye isteklidirler.

Sağlıksız aile yapısı nasıl oluşur?

Sağlıksız aile, genel olarak sağlıksız ortamlarda yetişen bireylerden oluşur. Çocuklar, büyürken en yakınlarındakileri model alarak büyürler. Bebeklikten başlayarak kişiliğinin gelişmesi sürecinde çocuklar, en yakınlarından başlayarak özellikle kendisinden büyükleri izler ve onlar gibi davranmaya, konuşmaya ve hareket etmeye çalışırlar. Eğer model aldığı kişilerin tavırları sorunluysa ve yetişme çevresinde olumsuz durumlar varsa; bu ortamda yetişen bireyler de durumdan fazlasıyla etkilenecektir. Birçok anne ve babanın çocuklarıyla iletişimlerini yanlış tutumlara dayandırmaları da sorunlu çocuk ve ergenlerin artmasına yol açmaktadır. Çocuğa yönelik yanlış tutum ve davranışlar erken fark edilip düzeltilebilirse olumsuz sonuçların ortaya çıkması engellenebilir. Bunun için öncelikle anneye çocukla olan ilişkilerinde doğru davranışların benimsetilmesi gerekmektedir. 

Stresör nedir?

Stres yaratan unsurlardır.

Aile yaşam döngüsü terimi neyi ifade etmektedir?

Aile yaşam döngüsü terimi, ailenin yaşam olaylarını ifade etmektedir.

Yaşamı bir süreç olarak ele alırsak hangi zamanlardan oluşur ve özellikleri nelerdir?

Yaşamı bir süreç olarak ele alırsak bu süreç, bireysel, toplumsal ve tarihsel zaman olarak ifade edilebilir. Buna göre “bireysel zaman”, kişinin doğumundan ölümüne kadar geçen zamanı ifade eder. Bireysel zaman dönemlerini oluşturan bebeklik, çocukluk, ergenlik, gençlik, olgunluk, yaşlılık dönemlerinde bireyin tutum ve davranışları büyük oranda farklılaşmaktadır. “Toplumsal zaman”, bireysel yaşamın dönüm noktasını oluşturan evlilik, ebeveynlik, emeklilik vb. gibi toplumsal olaylarla ilgilidir. Ailenin yaşam dönemindeki dönüm noktaları da bu zaman içinde yer alır. Aynı şekilde toplumsal yapının bir gereği olarak nişanlılık, yeni evlilik, yeni evli ve küçük çocuklu, evli ve yetişkin çocuklu olma dönemlerinde de bireyin tutum ve davranışlarında belirgin bir farklılaşma gözlemlenmektedir. Aile üyeliğine göre şekillenen bu aşamalar bireysel gelişimden etkilenmektedir. “Tarihsel zaman” ise bireylerin içinde yaşadıkları tarihsel dönem ve bu dönemin kültürüyle ilgilidir. Bu aşamada insanları etkileyen ekonomik krizler veya savaşlar gibi önemli olaylar değerlendirilir.

Ülkemizde AYD (Aile Yaşam Döngüsü) ile ilgili süreç kaç dönemde ele alınmıştır?

Aile yaşam dönemlerini; başlangıç, genişleyen ve daralan aileler olmak üzere üç dönem olarak ele alınmıştır.