Aile Psikolojisi ve Eğitimi Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim
Aile Psikolojisinde Temel Kavramlar
- Özet
- Sorularla Öğrenelim
Aile sistemi içerisindeki döngüsel nedensellik kavramını bir örnek ile açıklayınız.
Döngüsel nedensellik: Ailede bireylerin davranışları, sebep-sonuç ilişkisi içinde do!rusal bir nedensellikten çok birbirini etkileyen döngüsel bir nedensellik içinde daha iyi anlaşılır. Örn. Işıl’ın sıkıntı ve kaygısında artış onun ders başarısını olumsuz etkilemektedir. Baba, annenin kızıyla daha çok ilgilenmesini istemektedir. Anne, kızını daha çok çalışması için sıkıştırmaktadır. Bu da Işıl’ın sıkıntısını daha çok artırmaktadır
Minuchin'in (1981) sistem kuramına göre işi nedeniyle sık sık seyehat etmesi nedeniyle gibi aile üyelerinden uzun süre uzakta kalabilen kamyon şoförleri ve ordu mensupları aile üyelerinin olduğu aile tipi hangisidir?
Ebeveynin fiziksel olarak olmadığı aileler: İşi nedeniyle sık sık seyahat edenler, kamyon şoförleri, ordu mensupları gibi yetişkin aile üyelerinden biri uzun süreler için evden uzaktadır. Bakımın çoğunu veren ebeveynin sorumluluğun çoğunu taşıması söz konusudur. Uzaktaki ebeveyn geri döndüğünde çocuklara özel bir ilgi gösterebilir. Evdeki ebeveyn normal sorumluluklarına ek olarak eğlendirmek zorunda olduğu ek bir çocuğa sahipmiş gibi olur.
Ailedeki problemlerin, kendileri hakkında sahip oldukları ve baskıcı kültürel söylemlerden de yansıyan öykülerle ilişkili olduğunu belirten ve sorun yaşayan ailelerin kendi yaşamlarına yönelik olumsuz, zarar verici ve umutsuz öyküleri kurguladığını öne süren kuram hangisidir?
Postmodern Aile Kuramı'na göre ailedeki problemlerin, kendileri hakkında sahip oldukları ve baskıcı kültürel söylemlerden de yansıyan öykülerle ilişkili olduğunu belirtir. Bu kurama göre sorun yaşayan aileler kendi yaşamları ile ilgili sıklıkla olumsuz, zarar verici ve umutsuz öyküleri kurgularlar.
Munichin'in (1981) kuramına göre hayaletli ailelerin özelliklerini açıklayınız.
Hayaletli aileler: Aileden birisi öldüğünde veya aileyi terk ettiğinde, daha önce bu kişi tarafından üstlenilmiş roller ve görevler yeniden dağılır. Bu her zaman istenen şekilde olmayabilir. Örn: Ebeveynlerin hayatını çekilmez kılan aksi bir dede, aile bireylerinin birbirlerine kenetlenmesini sağlamaktadır. Yaşlı adamın vefatı sonrasında ortaya çıkan boşlukta itecekleri ortak bir güç olmadan sadece birbirlerini itebilirler. Senelerdir ilk kez uyumsuzluk ortaya çıkar.
Ailenin işlevleri çerçevesinde belirlenen temel görevler neleri kapsamaktadır?
Ailenin işlevleri çerçevesinde temel görevler: Aile üyelerinin bakımı, beslenmesi, korunması, eğitimi gibi yaşamsal gereksinimlerin sağlanmasına yönelik görevleri kapsamaktadır.
Bireyin ailesinden duygusal olarak ayrışma yaşadığı dönem hangisidir?
Bekar Genç Erişkinler Dönemi: Bekar genç erişkinin; ailesinden duygusal olarak ayrışma sürecini tamamlaması, yakın ilişkiler kurmayı başarması, kendi yaşam planlarını oluşturma yeterliliğine kavuşmuş olması beklenir.
İçerisinde insan soyunun türediği, topluma hazırlanma sürecinin ilk ve etkili biçimde oluştuğu, cinsel ilişkilerin düzenlendiği, eşler ve ana-babalarla çocuklar arasında sıcak, güven veren ilişkilerin kurulduğu ve ekonomik etkinliklerin az ya da çok yer aldığı toplumsal kurum hangisidir?
Ozankaya’ya (1979) göre aile, içinde insan türünün üretildiği, topluma hazırlanma sürecinin ilk ve etkili biçimde oluştuğu, cinsel ilişkilerin düzenlendiği, eşler ve ana-babalarla çocuklar arasında sıcak, güven veren ilişkilerin kurulduğu, ekonomik etkinliklerin az ya da çok yer aldığı bir toplumsal kurumdur.
Aile sisteminde eşitsizlik ve farklılıkların olduğu ilişki türü hangisidir?
Aile sistemi içerisinde tamamlayıcı ilişki , eşitliksiz ve farklılıkların olduğu ilişkidir. Örn. Eşlerden biri başırıyorsa diğeri “alttan” alır.
Karşı cinsten iki kişinin birlikte yaşamak, yaşantıları paylaşmak, çocuk yapmak ve yetiştirmek gibi amaçlarla yaptıkları sözleşmeye ne ad verilmektedir?
Evlilik, karşı cinsten iki kişinin birlikte yaşamak, yaşantıları paylaşmak, çocuk yapmak ve yetiştirmek gibi amaçlarla yaptıkları bir sözleşme olarak tanımlanmaktadır
Ailenin yaşam döngüsü evrelerinden evliliğin yeniden inşası ve ailenin yeniden düzenlenmesini içeren evre aşağıdakilerden hangisidir?
Ebeveynlik sonrası çiftler evresi ailenin gelişimsel görevleri evliliğin yeniden inşasını ve ailenin eşleri ve çocukları dikkate alarak ailenin yeniden düzenlenmesini gerektirir.
Dış görünüşü ile çekirdek aile tipinde olan ama benimsediği kavramlar ve sosyal yaşam ilkeleri açısından geleneksel kavramları sürdürme eğiliminde olan aile tipi hangisidir?
Geçiş ailesi, dış görünüşü ile çekirdek aile tipinde olan ama benimsediği kavramlar ve sosyal yaşam ilkeleri açısından geleneksel kavramları sürdürme eğiliminde olan aile tipidir.
Davranışların öğrenme ile kazanıldığını, bir eşin davranışının diğerinin hareketlerini etkilediğini öne süren ve ilişki doyumunda bireyin eşi ile yaşadığı olumlu davranışların önemini vurgulayan aile kuramı aşağıdakilerden hangisidir?
Bilişsel-davranışçı aile teorisi; davranışların öğrenme ile kazanıldığını, bir eşin davranışının diğerinin hareketlerini etkilediğini öne sürer. İlişki doyumunda bireyin eşi ile yaşadığı olumlu davranışların önemini vurgular.
Değişen çevresel şartlar karşısında ailenin dengesini koruyabilme becerisi hangi kavramla açıklanmaktadır?
Homeostazis, değişen çevresel şartlar karşısında ailenin dengesini koruyabilme becerisidir. Aileler bazı zamanlarda gelişime yönelik olarak sınırlarını zorlayarak temel yapısını değiştirmeyi (morfogenesis), bazı dönemlerde ise denge durumunu sürdürmeyi (morfostazis) tercih ederler. Örn. Aileler kriz dönemlerinde denge durumunu koruma yani morfostazis eğiliminde olurken, aileye yeni bireylerin katıldığı dönemlerde morfogenezis gözlenebilir.
Sağlıklı ailelere ilişkin etkili iletişim kurma özelliğini açıklayınız.
Etkili iletişim: Güçlü ailelerde iletiler duyarlı bir şekilde verilir ve alınır. Bu ailelerde destek, anlayış ve empati vardır. Birbirleri ile konuşacak çok şeyleri vardır. Bir çatışma olduğunda sessiz kalmak yerine konuşarak çözümlemeyi tercih ederler.
Merkezkaç aile türünün özelliklerini açıklayınız.
Merkezkaç aile, aileden uzaklaşma eğilimini tanımlar. Merkezcil aile ise, aileye yakınlaşma eğilimini tanımlar. Merkezkaç dönemde giren aile sistemi bireylerinin aile dışındaki bağımsızlaşması hedeflerine yönelir (örn.genç erişkinin evden ayrılması). Merkezkaç aileler; evden uzaklaşmak isteyen, daha çok aile dışında kurduğu ilişkilerde mutlu olan bireylerden oluşur.
Aile bireylerinin evliliğe uyum sağlamaları ve kendi bireyselliklerini korurken eş rolünü benimsemeleri gibi temel görevler aile yaşam döngüsü evrelerinden hangisine aittir?
Evli Çiftler (Çocuksuz): Bu dönemin temel görevi bireylerin evliliğe uyum sağlamasıdır. Kişiler kendi bireyselliklerini korurken, eş rolünü benimsemeleri, yeni aileye ilişkin sorumlulukları üstlenmeleri gerekir. Evli çift; aileleri ve akranlarıyla nasıl ilişki kuracakları, birlikte yaşamın pratik yönleri, aralarındaki küçük ya da büyük farklılıklarla nasıl başa çıkabilecekleri konusunda ortak düşünceler geliştirmeleri gerekir. Her bireyin kendi köken ailesinden getirdiği alışkanlıklar ve beklentiler yeni sisteme göre değiştirilmelidir. Ayrıca eşlerinin aileleri (kayın valide, kayınpeder gibi) ile kurulacak dengeli ilişkiler önem kazanır. Bazı çiftler aileleriyle ilişkilerini bütünüyle keserek kendi bağımsız alanlarını oluşturmaya kalkışırlar. Bu genellikle başarılı olmaz ve evliliği aşındırabilir. Evlilik sanatı, akrabalarla duygusal ilişkiyi sürdürmeye devam ederken bağımsızlaşmayı başarabilmeyi içerir. Bu dönemin diğer bir gelişimsel görevi de ebeveynliğe hazırlıktır.
Ailelerin denge ve istikrarı korumak için geliştirdiği düzeneğe ne ad verilmektedir?
Aileler, denge ve istikrarını korumak için kendini ayarlayan geribildirim düzenekleri kullanırlar.
Hangi aile yaşam döngüsü evresinde aile bireylerinin gelişimsel görevleri emekliliğe uyum ve bedensel hastalıklarla başa çıkmaktır?
Yaşlı çifler evresinde yaşın ilerlemesi ile birlikte emeklilik yılları da başlar. Emeklilikte çoğu kez başlangıçta bir rahatlama olur. Boş zamanın olması nedeniyle kendini şanslı hisseder. Ancak 3-9 ay sonra düş kırıklığı ve can sıkıntısı yaşanır. Ülkemizde erkeklerin emeklilik hayatlarına uyumu kadınlara göre daha fazla zorluklar içerir. Evde ve sosyal hayatında yeterince uğraşıları olabilen kadın için en büyük zorluk bütün gün evde boş oturan eşleri olabilmektedir. Emekliliğin ne zaman olacağı ve nasıl bir ortamda geçireceğinin planlanması önemlidir.
Kadına yönelik şiddetin hala bazı aile ve kültürel çevreler tarafından tolere edilmesini haklı olarak eleştiren ve kadın ve erkek arasında eşit güç ilişkisinin olması gerektiğni vurgulayan aile kuramı hangisidir?
Feminist Aile Kuramı:
1970’lerde gelişen kadın hareketinden ortaya çıkan feminist aile teorisi, cinsiyete dayanan ailenin yapısını ve rollerini irdelemiştir. Feminist teoriye göre aile; kadın-erkek arasındaki güç ilişkilerinde kadının aleyhinde dengesizlikler içeren, toplumdaki cinsiyet hiyerarşilerini ve cinsiyet ayrımlarını yansıtan bir kurum olarak görülür. Cinsiyet politikaları kadınların rollerini, başkalarına hizmet etmek ve onların gereksinimlerini anlamak yönünde şekillendirmektedir. Dolayısıyla kadınlar kolayca pasif, bağımlı ve girişimde bulunmayan kişiler olarak etiketlenmektedir. Kadının bir taraftan ev işlerinde çalışırken diğer tarafta çalışma hayatının içinde düşük ücret aldığını, bunun iki taraflı sömürü ortamı oluşturduğunu vurgular. Kadına yönelik şiddetin hala bazı aile ve kültürel çevreler tarafından tolere edilmesini haklı olarak eleştirir. Kadın ve erkek arasında eşit güç ilişkisinin olması gerektiği önemle vurgulanır.
Çocukları Genç Yetişkin Olan Ailelerde anne-babanın gerçekleştirmesi beklenen üç gelişimsel görevi açıklayınız.
Çocukları Genç Yetişkin Olan Ailelerde anne ve baba
- Çocuklarını kendi ayakları üzerinde durmasını ve bağımsız olma çabaları desteklemelidir.
- Eş ve iş seçimi kararlarına saygı duymalılardır.
- Gen yetişkinleri kendi yaşamlarını kurmaları için cesaretlendirmelilerdir.