Yeni Türk Edebiyatına Giriş 1 Dersi 4. Ünite Sorularla Öğrenelim

Meddahlık geleneği nedir?

Meddahlık Geleneği: Meddah adı verilen hikâye anlatıcısı tarafından seyircilere sunulan kısmen gerçekçi anlatılarla oluşan seyirlik gelenek.

Durum öyküsü nedir?

Durum öyküsü: Olay örgüsünden çok günlük hayattan kesitleri ve kahramanların duygu durumlarını ön plana alan öykülerdir.

Öykü günümüze doğru neden kısalma eğilimi göstermektedir?

Bu sorusunun cevabı olay örgüsünün zorunluluklarının durum öyküsünde ve günümüzde küçürek öyküde bulunmaması olarak verilebilir.

Modern öyküdeki içerik ve estetik değişimlerin üç önemli tarihî kesitte değiştiğine dair ortak bir kabul bulunmaktadır. Bu değerlendirmeye göre bu üç eşik nedir?

• 1920 öncesi
• 1920-1960 arası
• 1960 sonrası

Norman Friedman roman ve öyküyü kelime sayıları açısından sınıflandırmanın yanıltıcı olduğunu vurgularken bunu nasıl temellendirmiştir?

Norman Friedman'a göre yanıltıcıdır, çünkü okuru ve tür araştırmacılarını sebepten çok sonuca yönlendirir. Asıl dikkate alınması, merkezileştirilmesi gereken husus kısa öykünün ‘neden kısa olduğu’ sorusuna ve bunun cevaplarına yönelmektir. Ancak böylelikle türle ilgili özgün yargılara ulaşılabilir

Mensur şiir nedir?

Genel anlamda duygu durumlarını ve hayalleri şiir ahengini muhafaza ederek düz yazı olarak ifade eden tür.

Kısa öyküde olay örgüsünün özellikleri nelerdir?

Kısa öyküde olay örgüsü, tüm yönleriyle değil ancak yazarın öyküdeki amacına hizmet ettiği kadarıyla yer almaktadır. Öykünün türe özgü bu tasarrufu bir zorunluluk hatta daha ötesinde bir eksiklik olarak nitelendirilmemelidir.

Öykünün, okurlar ve eleştirmenler tarafından “minyatür roman” olarak kabul edildiği bir gerçektir. Bunun temel sebebi nedir?

Bunun temel sebebi her ikisinin de kurmaca metinler olmaları ve bu bakımdan olay örgüsü, şahıs kadrosu, anlatıcı, zaman ve mekân gibi unsurları temel alarak kurulmalarıdır.

Kısa öykü tanımlamalarında karşımıza çıkan yönelimlerden biri türü ifade etmeye çalışırken onun ne olduğundan çok ne olmadığının tartışılmasıdır. Türün ilk tanımlayıcılarından Edgar Allan Poe’dan itibaren görülen bu tanım sorunu yine en genel-geçer ifadesini bu yazarın satırlarında bulur. Poe bu tanımı nedir?

Poe bu tanımda kısa öykünün bir oturuşta okunabilecek uzunlukta olduğunu ifade eder.

Öykünün amacının ve yerinin ne olduğunun gündeme getirildiği 20. yüzyılın ikinci yarısında roman-öykü arasındaki bağdaştırmalar yerini öykü-şiir benzerliklerinin ele alındığı kuramsal yaklaşımlara bırakmaya başlar.

Buradan hareketle öykü hangi durumda şiire yaklaşmaya başlamaktadır?

Öykü, olay anlatmaktan uzaklaştığı, duygu veya insana özgü durumları içerdiği ölçüde şiirin alanına yaklaşmaktadır.

Roman karşısındaki konumuyla ilişkilendirilmiş; öykünün romanın büyüklüğüne ve tamamlanmışlığına karşın eksik sayılmasına yol açmıştır. Oysa bunun bir eksiklikten ziyade öykünün yapısal bir unsuru olarak kabul edilmesi gerekir. Nitekim öykünün kısa olmasına iki temel sebep bulunmaktadır. Bunlar nelerdir?

İlki malzemenin kendisinin dar bir kapsama sahip oluşu, diğeri ise malzemenin genişleme imkânına rağmen estetik etkiyi çoğaltmak adına kısaltılmasıdır.

Kısa öykü türüne dair kuramsal yaklaşımlara girişilmemesinin ana sebepleri nelerdir?

Türün şiir ve roman kadar ilgi görmemesi, sınırlarının belirsiz olarak nitelendirilmesi kuramsal yaklaşımlara girişilmemesinin ana sebepleridir.

Kısa öykünün tanımı etrafında tartışılan konuların başında türün roman karşısındaki yetersizlikleri gelmektedir. Özellikle yirminci yüzyılın başlarından itibaren Amerikan eleştirisinde öykünün, romanla kıyaslandığında hangi açılardan zayıf kaldığı tartışılmıştır?

Amerikan eleştirisinde öykünün, romanla kıyaslandığında “olay örgüsünün, toplumsal kaygının ve ideolojinin yokluğu” gibi nedenlerle üç açıdan zayıflık gösterdiği vurgulanır.

James Cooper Lawrence’a göre bir öykünün tasnif türleri nelerdir?

James Cooper Lawrence’a göre öyküler içerik ve tür olarak iki ayrı tasnif başlığı altında düşünülmektedir.

James Cooper Lawrence’a  göre içerik olarak tasnif edilen öyküler nelerdir?

1. Gerçek öyküler
2. Hayalî öyküler

James Cooper Lawrence’a  göre tür olarak tasnif edilen öyküler nelerdir?

1. Tarihî olarak anlatılanlar
2. Duygulara bağlı olarak (dramatically) anlatılanlar
3. Ahlaki yönden eğitici olarak anlatılanlar

Durum öyküsüyle birlikte öykünün merkezî konumundaki olay örgüsü yerini neye bırakmıştır?

Durum öyküsüyle birlikte öykünün merkezî konumundaki olay örgüsü yerini kişilere bırakır.

Türk edebiyatının geleneksel hikâyeden modern öyküye geçişi ne ile beraber gerçekleşmiştir?

Geleneksel hikâyeden modern öyküye geçiş ise Türk edebiyatının romantizmden realizme yönelmesiyle birlikte gözlemlenir.

Öykünün en temel sorunlarının başında neler gelmektedir?

Öykünün en temel sorunlarının başında türe özgü kapsamlı kuramsal yaklaşımların yokluğu gelmektedir.

Türk romanının kurucu ismi olarak kabül edilen kişi kimdir?

Halid Ziya Uşaklıgil

Geleneksel hikâyede “anlatıcı”, “dinleyici” kavramlarının ve ilişkisinin yerini öyküde hangi kavramlar karşılamaktadır?

Geleneksel hikâyede “anlatıcı”, “dinleyici” kavramlarının ve ilişkisinin yerini öyküde “yazar” ve “okur” ilişkisi alır.

Geleneksel hikâyelerin de temelinde öyküye benzer biçimde yer alan esas dürtü nedir?

Geleneksel hikâyelerin de temelinde öyküye benzer biçimde “anlatma” isteği yatar.

Küçürek öykü nedir?

Küçürek Öykü 20. yüzyılın sonlarında örnekleri ortaya konan, short-short story olarak adlandırılan biçime Ramazan Korkmaz ve Mutlu Deveci’nin önerdiği terimdir.