Yaşlılıkta Nörolojik Temelli Durumların Bakım ve Rehabilitasyonu Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

Demans, temel nörobilişsel bozukluklardan biri olarak tanımlanmakta ve demans tanısı konulabilmesi için ne gibi bozukluklar olması gerekmektedir?

Demans tanısı konulabilmesi için kişinin önceki zihinsel durumuna göre fonksiyonel kaybının olmasını, günlük yaşam aktivitelerinin etkilenmesi ve öğrenme, bellek, dil, karmaşık dikkat ve algısal-motor işlevler ve davranış gibi bilişsel alanlardan en az birinde belirgin bozulma bulunması gerekmektedir.

Sosyal anlamı ile birlikte ele alındığında yaşlılık tanımı kültürden kültüre değişebilmektedir. Modern hayattaki yaşlılık tanımını nasıl yapabiliriz?

Modern hayattaki yaşlılık kavramını düşündüğümüzde, aklımıza kişinin aktif olarak çalıştığı dönemi sonlandırmasıyla başlayan ve emeklilik dönemiyle eş tutulabilen bir dönem gelmektedir.

Yaşlılığın tanımı toplumdan topluma değiştiği gibi bu dönemin hangi yaş sınırlarında yer aldığı da değişebilmektedir. Birçok batı ülkesinde yaşlılık yaş sınırı kaç olarak kabul edilmektedir?

Birçok batı ülkesinde 65 yaş, yaşlılığın yaş sınırı olarak kabul edilmektedir.

Dünya sağlık örgütü hangi yaş aralığındaki bireyleri yaşlı olarak kabul etmektedir?

Dünya sağlık örgütü 80-99 yaş arasında yaşlı olarak tanımlanmaktadır.

Türkiye İstatistik Kurumunun (TUİK, 2017) sunmuş olduğu verilere göre; Türkiye’de yaşlı nüfusu Türkiye nüfusunun yüzde kaçını oluşturmaktadır?

Türkiye nüfusunun %8,3’ünü yaşlı nüfusu oluşturmaktadır.

Türkiye İstatistik Kurumunun (TUİK, 2017) sunmuş olduğu verilere göre Türkiye geneli için ortalama beklenen yaşam süresi ne kadar olarak belirlenmiştir?

Beklenen yaşam süresinin ise Türkiye geneli için ortalama 78 yıl erkekler için 75,3 kadınlar için 80,7 olduğu belirtilmiştir.

WHO'ya göre dünya çapında yaklaşık olarak kaç kişide demans görüldüğü belirlenmiştir?

Dünya çapında yaklaşık olarak 50 milyon kişide demans bulunduğu hesaplanmakta ve bu sayıya her yıl yaklaşık 10 milyon yeni  olgu eklenmektedir (WHO, 2012).

Dünya sağlık örgütünün tanımına göre demans nedir?

Dünya sağlık örgütünün tanımına göre demans; bellek, zihinsel ve davranışlar süreçleri olumsuz yönde etkileyen ve günlük yaşam aktivitelerinin yerine getirilmesinde güçlüklere yol açan bir sendromdur. Demans, kronik ve ilerleyici bir hastalıktır. Demanslı bireyin; bellek, düşünme, oryantasyon, kavrama, hesaplama, öğrenme, dil ve muhakeme gibi birçok bilişsel işlevi giderek yetersizleşir. Bilinç durumu genelde korunur ancak bilişsel işlevlerdeki olumsuz değişimler, duygu kontrolünü, sosyal davranışları ve motivasyonu bozabilmektedir (WHO, 2017).

Demans çoğunlukla birincil bir bozukluk olarak ortaya çıkar. Başka bir bozukluğa bağlı olarak görülen ikincil demansların saptanabilen nedenleri nelerdir?

İkincil demansların saptanabilen nedenleri arasında; kafa travmaları, inme ya da beyin tümörü bulunmaktadır. Buna ek olarak; prion hastalığı, AIDS gibi bazı enfeksiyonlar da ikincil bir demansa yol açabilmektedir.

Demans hastalığın ilk 1-2 yılında ortaya çıkan erken dönemde belirtileri nelerdir?

Unutkanlıklar görülür, zaman kavramı bozulabilir, kişi daha önceden bildiği        yerlerde zaman zaman kaybolmaya başlayabilir, iletişimde  problemler görülebilir, kişisel harcamalarını yönetmede ve karar almada zorluk yaşayabilir...

Demans rahatsızlığının orta dönem belirtileri nelerdir?

• Yakın dönemdeki olayları ve kişi isimlerini unutur.
• Zaman, gün, mevsim, yer ve olayları anlamada güçlük yaşar.
• İletişim kurmada artan güçlük yaşar.
• Öz bakımda yardıma ihtiyaç duyar.
• Yemek hazırlama, temizlik, alışveriş gibi işleri yapamaz.
• Davranışsal değişimler görülür (sürekli merak ya da tekrarlanan sorular sormak gibi).
• Ev ya da toplum içerisinde uygunsuz davranışlarda bulunabilir.

Demans belirtileri etkilenen işlev alanına göre, kognitif ve psikolojik semptomlar olarak ifade edilmektedir bu kognitif semptomlar nelerdir?

• Bellek  kaybı
• İletişim kurmada güçlük, sözcükleri hatırlayama
• Muhakeme yapmada ve problem çözmede güçlük
• Karmaşık görevleri yerine getirmede güçlük
• Planlama ve organizasyon yapmada güçlük
• Koordinasyon sağlamada ve motor işlevlerde güçlük
• Kafa karışıklığı ve yer-zaman-kişi oryantasyonunda bozulmalar

Demans belirtileri etkilenen işlev alanına göre, kognitif ve psikolojik semptomlar olarak ifade edilmektedir bu psikolojik semptomlar nelerdir?

• Kişilikte değişmeler, depresyon, kaygı, uygunsuz davranışlar, paranoya, ajitasyon, halüsinasyonlar

En yaygın olarak görülen demans tipi hangisidir?

En yaygın görülen demans tipi olan Alzheimer hasatlığıdır.

Frontotemporal demans belirtileri nelerdir?

Frontotemporal demans belirtileri, bozulan işlev alanlarına göre gruplandırılabilir. Bu belirtiler davranış değişiklikleri dil ve konuşma problemleri ve hareket sistemini ilgilendiren motor fonksiyon bozuklukları şeklinde gruplandırılabilir.

Frontotemporal demansta görülen motor fonksiyon bozuklukları nelerdir?

• İstemsiz kas kasılmaları,spazmlar
• Hareketler sırasında zayıf koordinasyon
• Yutma güçlükleri
• Titreme(tremor)
• Kaslarda sertlik(Rijidite)

Beyne kan taşınmasını sağlayan damarların hasarlanması sonucu ortaya çıkan demans tipi hangisidir?

Vasküler Demans (Multi-İnfarkt Demans)

Lewy cisimcikli demansta ortaya çıkan bozukluklar nelerdir?

Görsel halüsinasyonlar, hareket bozuklukları, vücut fonksiyonlarının düzenlenmesinde zayıflama, bilişsel problemler, dikkat dağınıklığı, uyku bozuklukları, depresyon, apati gibi bozukluklar görülür.

Demans için değiştirilebilir risk faktörleri nelerdir?

Alkol kullanımı, sigara tüketimi vb. bireyin iradesi dahilinde olan, ortadan kaldırabilir risk faktörleridir.