Temel Bakım ve Rehabilitasyon 2 Dersi 5. Ünite Sorularla Öğrenelim

Duyular, anatomik veya fonksiyonel kriterlere bağlı olarak çeşitli yöntemlerle hangi kategorilere ayrılabilir?

Genel olarak yüzeyel (dokunma, ağrı vb.), derin (propriyosepsiyon vb.) ve özel duyular (koku, görme, işitme, tat) olmak üzere üç grup altında incelenebilir. 

Engelli kişilerde dokunma duyusu ile ilgili problemler nelerdir? 

• Anestezi: Dokunmayı anlayamama
• Hipoestezi: Dokunma algısının azalması
• Hiperestezi: Dokunmanın abartılı hissedilmesi şeklinde olabilmektedir.

Engelli kişilerde ısı duyusu ile ilgili problemler neler olabilir? 

• Termanaljezi: Isıya karşı duyarlılığın olmaması
• Termohipestezi: Isıya karşı duyarlılığın azalması
• Termohiperestezi: Isı duyusunun abartılı his edilmesi şeklindedir. 

Ağrı duyusu ile ilgili problemler neler olabilir?

• Analjezi: Ağrı hissini anlayamama
• Hipoaljezi: Ağrı hissinin azalması
• Hiperaljezi: Ağrının abartılı his edilmesi şeklindedir.

Proprioseprif sistemin etkilendiği engelli bireylerde neler görülebilir? 

Proprioseprif sistemin etkilendiği engelli bireyler, kalemi kâğıt üzerine yerleştirme, çatalı tutma, düğmeyi ilikleme gibi becerileri yerine getirmezler. Kişide beceriksizlik, ayakları üzerinde sendeleme ve eşyalara çarpma gibi beceriksizlikler görülebilir.

Koku alma duyusu kaybolan engelli kişilerde nelerle karşılaşılabilir? 

Koku alma duyusu kaybolan engelli kişilerde; kimyasal madde, duman, araba egzozu gibi tehlikeli kokuların algılanması engellenir. Ayrıca, yiyeceklerden alınan tat etkilenir ve bu durum beslenme ile ilgili ikincil sağlık sorunlarına yol açabilir. 

Görme duyusu ile ilgili problem yaşayan kişiler hangi problemler karşılaşabilirler? 

Görme alanı kaybı yaşayan engelli kişiler yer değiştiren nesneleri görmek için başının pozisyonunu değiştirme gereği duyar, nesneleri sürekli bir yerlere çarpar, çevrede kolayca görülen nesneleri bulmada sorunlar yaşar. Görme alanı yetersizliği olan kişiler, günlük yaşam aktivitelerinde problem yaşarlar. Görme alanı kaybının boyutuna ve kaybın meydana geldiği yere bağlı olarak, yazı yazma ve kesme gibi yakın görüş görevlerinde zorlanırlar. Engelli bireylerde görülebilecek bir diğer problem olan görsel agnozi de ise, kişi gördüğü nesneleri tanıyamaz. Nesneleri görebilir ancak anlam veremez.

Duyusal anormallikler nelerdir? 

• Parestezi; herhangi bir uyarı olmadan anormal his algılanmasıdır. Dokunsal, termal veya ağrılı olabilir.
• Disestezi; vücudun etkilenen bölgelerinde hafif dokunma veya nazik okşama gibi ağrısız uyarıların ağrılı olarak algılanmasıdır.

Stereognozis ne demektir? 

Nesneleri, biliş ve dokunma duyusu yoluyla tanımlama becerisidir. Bu beceri, objeleri ve geometrik şekilleri görmeden dokunma yoluyla tanımlamayı sağlar.

Grafestezi ne demektir? 

Bu yetenek insanların cilt üzerinde yazılmış rakamları, harfleri tanımasını sağlar.

Vücut parçalarının ve pozisyonunun farkında olunmaması durumunda kişiler neler yaşayabilir? 

Engelli kişilerde sağ-sol ayrımı yeterli değildir, bu kişiler vücudunun bir tarafını ihmal edebilirler veya parmaklarını tanıyamazlar. Vücut imajı ciddi derecede kaybolan engelli kişilerde, vücut yapısının veya parçasının tanınması, farkındalığı azalmıştır. Vücudunun bir bölümünün geri kalanı ile olan ilişkisini de belirleyemezler.

Praksi nedir?

Praksi; amaçlanan hareketi planlama ve gerçekleştirme becerisidir.

Biliş neleri içermektedir? 

• Genel zihinsel işlevler: bilinç, uyum, uyku, mizaç, kişilik
• Özel zihinsel işlevler: dikkat, bellek, düşünce, yargılama, zaman yönetimi, problem çözme, karar verme, dil, duygu düzenlenmesi

Dikkat bozukluğu yaşayan engellilerde nelerle karşılanabilir? 

Dikkat bozukluğu yaşayan engellilerde, mümkün olan en uzun süre görevi yapmasını sağlayan en uygun ortamı belirlemek gerekir. Dikkat ve konsantrasyon düzeyi arttıkça, kişi daha dikkat dağıtıcı koşullar altında daha uzun odaklanabilir.

Kişinin bilgi saklayabilmesi ve hatırlamasına izin veren bilişsel işlev olan bellek ile ilgili yaşanan genel sorunlar nelerdir? 

Engelli kişilerin bazıları bilgiyi kısa süreli işleyebilir ancak uzun süreli depolayamaz veya hatırlamakta zorlanabilirler. Yeni bilgiler öğrenmek için ek çaba harcamaya ihtiyaç duyan hafıza sorunu olan kişiler, bazen de bilgiyi unutmakta zorluk çekebilir.

Yürütücü fonksiyonlar nelerdir? 

Yürütücü fonksiyonlar; hedef oluşturma, planlama, planın uygulanması ve etkili performans gösterme gibi yüksek seviyeli akıl yürütme ve planlama işlevlerini içerir. 

Bilişsel işlev bozukluğu olan engellilerde hangi problemler görülebilir? 

• Bilişsel sorunu olan bireyler günlük yaşamda temel becerileri yerine getiremezler.
• Hava şartlarına uygun olarak ne giyeceğine karar veremezler.
• Doğru giyinme sırasını belirleyemezler (örneğin ayakkabıların öncesinde çorapların giyilmesi gibi).
• Bir parti planlama, organize etme ve yapılması gereken işleri planlamada zorlanırlar.
• Bir görevi tamamlamak için ne kadar zaman gerektiğine karar veremezler.
• Zevk için sanatsal etkinliklere katılma konusunda yetersizdirler.

Bilişsel bozukluklar nelerdir?

Deliryum, Demans, Alzheimer Hastalığı, Amnezi. 

Yaşamı sürdürmek için yapılan günlük aktiviteler ve seviyeleri nelerdir? 

Temel ve ileri günlük yaşam aktiviteleri (GYA) olmak üzere iki seviyeden oluşur. Temel GYA, yemek yeme, banyo yapma, tuvalet becerileri, kıyafetlerini giyip çıkarma, diş fırçalama ve saç bakımı gibi rutin aktivitelerdir. İleri GYA ise, sosyal ve iletişimsel aktiviteleri içeren para idaresi, ev idaresi, telefon kullanma, alış veriş yapma gibi aktivitelerdir.

Engelli bireyler için yapılacak çevresel düzenlemelerde hangi engel gruplarına göre ağırlıklı düzenlemeler yapılmaktadır? 

Görme problemi yaşayan,  işitme problemi yaşayan, dokunma kaybı yaşayan, tat alma ve koklama duyusu kaybı yaşayan, algı ve biliş problemi olan engelli bireylere göre çeşitli düzenlemeler önerilmektedir.