Temel Bakım ve Rehabilitasyon 1 Dersi 4. Ünite Sorularla Öğrenelim

Transfer aktivitesi öncesi, hasta ile ilgilenen sağlık personeli veya bakımverenin bilmesi gereken kurallar nelerdir?

Yapılması planlanan transfer aktivitesi hakkında bilgi
Transferin gerçekleştirilebilmesi için hastanın ne kadar yardıma muhtaç olduğu veyardım tipinin ne olduğu
Hastanın transferi tamamlaması için ne kadar süreye ihtiyaç duyduğu
Gösterilen güvenlik düzeyi
Hareket kalitesi
Transfer sırasında dikkat edilmesi gereken faktörler ve alınması gereken önlemler (örneğin, total diz replasmanı, total kalça replasman cerrahileri gibi)
Hastanın performansındaki tutarlılık
Kullanılan yardımcı cihaz ve araç-gereçler

Transfer prosedürünün gözden geçirilmesinde yapılması gereken transfer hazırlığı nelerdir?

• Hastanın durumu ile ilgili bilgileri edin (örneğin, ağırlık aktarma durumu, cerrahi sonrası prosedür, eklem hastalığı veya osteoporoz olup olmadığını kontrol et).
• En kısa yoldan yapılacak olan transfer aktivitesini planla.
• Hastanın en güçlü tarafından zayıf tarafına doğru yapabileceği hareket biçimini planla. Bu durumda, hastanın kuvvetli olan tarafı daha çok kullanılmış olur.
• Gerekli olması durumunda, kullanılabilecek yardımcı ekipman veya araç-gereçlerin ne olacağını belirle.
• Hastanın transfer için uygun bir şekilde giyinmiş olduğundan emin ol.
• Hastanın aşırı şekilde giyinmemiş olması, uzun giysilerinin olmaması ve ayaklarının çorap ve ayakkabısız olmaması gerekir. Emniyet için mutlaka sağlanması gereken önemli bir faktördür.
• Gerekli olması durumunda, ellerini yıkayıp eldiven giymelisin.
• Kendini hastaya tanıtıp, yapılacak işlemi ve hastadan beklentilerini mutlaka hastanın anlayabileceği bir dille (kısa, basit ve anlamlı cümleler kurarak) ifade et.
• Hastanın seni anladığından ve yapılacak işlemi kabul ettiğinden, olası riskleri anlayıp kabul ettiğinden emin ol.
• Tekerlekli sandalye, yatak veya transfer bölgesinin hareketliliğinin kısıtlandığından (kilit sistemlerinin kilitlendiğinden) emin ol.
• Eğer hasta, hastanede ise ve drenaj tüpleri, beslenme tüpleri var ise transfer aktivitesine engel olmayacağından, hastaya dolanmayacağından emin ol veya çıkarılabilecekse hemşire veya doktordan yardım alarak çıkarttırıp aktivite sonunda yeniden takıldığından emin ol.
• Stabilizasyon ve kontrolü sağlamak için hastanın dizleri, pelvisi ve kalçasından müdahalelerde bulun. Bunun için asla hastanın kıyafeti veya üst ekstremitesini kullanma. Düşme riskini arttırmış olursun.
• Hastaya çok yakın durman gerekir.
• Transfer sırasında hastaya yapılması gerekenlerle ilgili doğru bilgi ve direktifleri vermeye devam etmen gerekir.

Transfer tiplerinden biri olan "oturma veya lateral yardımlı transfer" nedir? açıklayınız

Oturma veya lateral yardımlı transfer
Oturmada veya lateral yardımlı transfer aktivitesinde hasta, en az bir yardımcı eşliğinde bir noktadan diğer bir noktaya oturma pozisyonunda iken geçiş yapar. Bunun için kaydırma tahtası veya benzer fonksiyonu olan yardımcı ekipman kullanımı gerekebilmektedir. Yardımcı ekipman, hastanın üst ekstremitelerini kullanmasına izin verecek şekilde iki transfer noktası arasında köprü görevi görmek üzere kullanılmaktadır. Hasta, transfer sırasında fiziksel yardıma ihtiyaç duyabilir ve mutlaka transfer sırasında güvenlik için gözlenmelidir.

Üç personel, bir hastaya sırt üstü pozisyondan yana doğru kayma işlemini nasıl gerçekleştirmelidir?

Üç personel olması durumunda ise birinci personel hastanın başının ve üst sırtının olduğu tarafı, ikinci personel alt sırt ve pelvis bölgesini, üçüncü personel ise kalça ve ayakların olduğu bölgeyi destekler ve aynı anda hastanın yana kaydırma işlemi gerçekleştirilir. Aynı anda birkaç personelin görev aldığı aktivite işlemleri için klinisyenlerin birlikte hareket edebilmeleri için kendi aralarında kuracakları iletişim oldukça önemlidir. Kullanılacak komutlar ve hareketler mutlaka önceden konuşulmalı ve ondan sonra işlem gerçekleştirilmelidir. İşlem gerçekleştirilmeden önce “1, 2, 3 ve başla!” ifadesinden hemen sonra klinisyenlerin aynı anda birlikte hareket etmeleri gerekir.

İki personelle yapılan sırtüstü yatar pozisyonda iken yukarı kaydırma işlemi nasıl gerçekleştirilir?

Eğer hasta, bağımsız bir şekilde yukarı kayma işlemini gerçekleştiremeyecek durumda ise kalça ve dizler 90° fleksiyonda (bükülü), ayaklar yatakla tam temasta ve kalçaya en yakın pozisyondadır. Eğer hasta yardım edebilecek durumda ise
dizler bükülür. Aksi taktirde, dizler düz uzatılabilir. Yukarı kaydırma işlemi, iki kişi ile gerçekleştirilir (bakımverenden yardım alınır veya iki klinisyen birlikte yapar). Hastanın altından geçirilen örtü kullanılarak, hastanın yukarı doğru kaydırılması sağlanır. Bu işlem yapılırken klinisyen yatağın baş kısmına yakın durur ve beline yük bindirmeyecek en ergonomik pozisyonda durur.

Sırtüstü pozisyondan yüzükoyun pozisyona gelme işlemi nasıl gerçekleştirilir?

Aktiviteye başlamadan önce, yatağın tekerleklerinin kilitlendiğinden ve yatağın stabil olduğundan emin olunmalı ve hastanın yatağın bir tarafına doğru gelmesi (döndürülecek tarafın aksi yönde yatağın ucuna) sağlanmalıdır. Bu durum, aktivite gerçekleştirilirken yeterli alan oluşturulması bakımından önemlidir. Klinisyen, mümkün olduğunca hastaya yakın durmalıdır. Daha önce anlatılmış olan hastanın sırtüstü pozisyondan yana doğru dönme hareketi için anlatılan prosedür uygulanarak hasta yan yatış pozisyonuna alınır. Bu aşamada, tek bir fark söz konusudur. Hastanın dönecek olduğu taraftaki kolu gövdesinin yanına avuç içi yukarı bakacak şekilde, dirsek düz ve el hafif kalçanın yanında biraz altına alınır gibi yerleştirilecektir. Hasta, yan pozisyona alındıktan sonra biraz daha yuvarlanarak yüzükoyun yatış pozisyonu sağlanmış olur. Hastanın kolunun gövdenin altında kalması durumunda kolu kurtarılır. Bunun için aynı taraf pelvisi biraz kaldırılarak kol altından çekilir.

Yüzükoyun pozisyondan sırtüstü pozisyona gelme işlemi nasıl yapılır?

Öncelikle, döndürülmek istenen tarafta hasta için yeterince yer olduğundan emin olunmalıdır. Daha sonra, hastanın döndürme işlemi başlatılmalıdır. Eğer hastanın, sağ tarafa doğru döndürülmesi isteniyorsa sol bacak sağ bacağın üstünde çaprazlanmalıdır. Sağ üst ekstremite (kolu) gövdenin yanında avuç içi yukarı bakacak şekilde, dirsek düz hafif kalçanın altına gelecek gibi pozisyonlanmalıdır. Hasta, pozisyonlandıktan sonra, hastanın sağ yanında durularak yan yatış pozisyonuna doğru döndürülür. Hasta, yan pozisyona alındıktan sonra yeterli mesafe kalındığı düşünülüyorsa tam sırtüstü pozisyona doğru döndürülür.

Tekerlekli sandalye transfer aktiviteleri gerçekleştirilirken dikkat edilmesi gereken önemli noktalar nelerdir?

• Tekerlekli sandalye, transfer yapılacak noktaya mümkün olduğunca en yakın mesafeye kadar çekilmelidir.
• Transfer hastanın en güçlü olduğu taraftan en zayıf olduğu tarafa doğru yapılmalıdır. Örneğin, sol tarafı felçli bir hastanın transfer aktiviteleri vücudunun sağ tarafı kullanılarak gerçekleştirilmelidir.
• Transfer aktivitesine başlanmadan önce hem tekerlekli sandalye hem de transfer edilecek yerin stabil olduğundan emin olunmalıdır. Bunun için fren mekanizmaları mutlaka kilitlenmelidir.
• Eğer transfer aktivitesi yukarı doğru gerçekleştirilecek ise (örneğin, kaldırım veya basamak çıkılacak ise) tekerlekli sandalye aşağı tarafa park edilmelidir.
• Tekerlekli sandalye kullanıcısı, sandalyeye kalça ve dizi 90° açıda olacak şekilde oturmalıdır.
• Transfer sırasında, hasta alışana kadar hastanın yanında bulunulmalıdır. Mümkün olduğunca, hastanın zayıf vücut bölgesi tarafında durulmalıdır. Hastanın yardım ihtiyacı olduğunda mutlaka desteklenmelidir. Örneğin, dizini kilitleyemediği durumlarda, klinisyen kendi dizi ile hastanın dizini kilitlemesine yardımcı olmalıdır.
• Transfer sırasında tekerlekli sandalye kol tutamacının engel olmayacak şekilde pozisyonlanması veya eğer alçaltılabiliyorsa alçaltılması sağlanmalıdır.
• Transfer edilecek kişinin diğer tarafa geçmeden önce mutlaka ayakları sağlam bir şekilde yere bastırılmalıdır.
• Transfer sırasında her iki yüzeyin eşit yükseklikte olması sağlanmalıdır veya mümkün olduğunca yüksek seviyeden daha alçak seviyeye doğru transfer aktivitesi gerçekleştirilmelidir. Örneğin, tekerlekli sandalyeden yatağa geçilmesi istendiği durumlarda yatak seviyesi tekerlekli sandalye seviyesinden biraz daha alçak seviyede olabilir.
• Transfer sırasında yardımcı ekipman gerekiyorsa (kaydırma tahtası, bel kemeri, kaldıraç kemer, baston, yürüteç gibi) transfer öncesinde hazır bulundurulmalıdır.
• Transfer sırasında maksimum güvenlik için vücut mekaniğinin kullanılması önemlidir. Özellikle, hastanın üst ekstremite ve gövdesi doğru bir şekilde kullanılmalıdır.
• Unutulmamalıdır ki iletişim, yapılacak aktivitenin en önemli parametresidir. İletişim hem sağlık profesyonelleri ile hem de hasta ve varsa yakınları ile sağlanmalıdır. Hasta yapılacak işlem hakkında bilgilendirilmeli, onayı alınmalı ve aktivite sırasında görevleri anlaşılır bir şekilde anlatılmalıdır. Bunun yanı sıra aktivite gerçekleştirilirken olası riskler hakkında da konuşulmalıdır.
• Transfer aktivitesinin ne zaman başlayacağı mutlaka belirtilmelidir. Örneğin, “Ben üç deyince başlayalım.” gibi bir ifade ile net bir şekilde zamanlama belirtilmelidir.

Tekerlekli sandalyeden yatağa veya sandalyeye transfer işlemi nasıl gerçekleştirilir? açıklayınız.

Tekerlekli sandalyeden yatağa geçmeden önce sandalye yatağa 45°’lik açıda olacak şekilde yanaştırılır. Eğer hastanın bir tarafı felçli ise yatağa sağlam taraftan yanaşılır. Daha sonra hem yatak hem de tekerlekli sandalyenin hareket etmesini önlemek için frenler kontrol edilir ve kilitlenir. Eğer tekerlekli sandalye ve yatak aynı seviyede değil ise aynı seviyeye getirilir. Tekerlekli sandalyenin frenleri kilitlendikten sonra, ayak basma yeri transfere engel olmayacak şekilde kapatılır. Bu aşamadan sonra hastanın ayağa kalkması, bir adım atarak arkasını yatağa döndürmesi istenir. Daha sonra elleri ile yataktan destek alarak kendini yavaşça yatağa bırakması istenir. Hasta, ayağa kalkarken tekerlekli sandalyenin el tutma bölümünden tutunabilir. Ayağa kalkan hastanın ayaklarını yere tam bastığından ve ağırlığını aktardığından emin olunmalıdır. Aksi taktirde, düşme riski olabilmektedir. Klinisyen, transfer aktivitesi boyunca mutlaka hastanın yanında durmalıdır. Denge problemi olan hastalarda, biraz daha dikkatli olunmalı, tek taraflı felç durumu olan hastalarda da mutlaka felçli tarafta durulmalı ve gerekli olması durumunda hasta desteklenmelidir.

Transfer aktivitesine başlamadan önce tekerlekli sandalye ve yatak için alınması gereken en önemli önlem nedir?

Transfer aktivitesine başlanmadan önce tekerlekli sandalye ve yatağın fren mekanizmalarının kilitlendiğinden emin olunmalıdır.

Hastanın tekerlekli sandalyeden yatağa alınmasında kullanılabilecek alternatif yöntem nedir? açıklayınız

Alternatif yöntem: Özellikle, yatağın tekerlekli sandalyeden çok daha yüksek olduğu ve boy ayarlaması yapılamayan durumlarda kullanılabilecek bir yöntemdir. Hastanın yatağa alınabilmesi için uygun yükseklikteki tabure kullanılır. Bunun için tabure yüksekliğinin çok yüksek olmaması tercih edilir. (20-25 cm uygun olabilmektedir). Bu şekilde yapılan transferlerde dikkat edilmesi gereken en önemli ayrıntı, hastanın tabureye sağlam veya kuvvetli olan bacağı ile adım alması gerektiğidir. Bunun için bel kemeri kullanılabilir. Yukarıda anlatılan transfer basamakları aynı şekilde uygulanır. Tekerlekli sandalye yatağa uygun açıda çekilir. Fren mekanizması kilitlenir. Hasta ayağa kaldırılır ve sağlam ekstremitesi ile tabureye adım alması istenir. Hasta, sağlam alt ekstremitesi ile tabureye adım aldıktan sonra diğer alt esktremitesi klinisyen tarafından kontrol edilir. Bu pozisyonda iken hastanın sırtını yatağa döndürerek yatak kenarına doğru gelmesi ve sonra da oturması istenir. Bu sırada klinisyen, yerdeki bacağın ağırlığını alarak hastanın yatak kenarına oturmasına yardımcı olur.

Tekerlekli sandalyeden yatağa bağımsız transfer nasıl gerçekleştirilir?

Hastadan sandalyesini yatağa yanaştırması istenir (veya yardımla getirilir). Arada mesafe bırakılmaması gerekmektedir. Sandalye yine 45°’lik açı ile yanaştırılır ve sandalyenin kilitlenmesi sağlanır. Hastanın ayaklarını ayak koyma yerinden alması ve yere indirmesi istenir. Sandalyenin ayak koyma yeri kapatılır. Hastadan sandalyenin kenarına gelebilmek için kendini öne doğru kaydırması istenir. Bu sırada, sırtını yatağa doğru döner. Eğer hasta yatağa sağ tarafından yanaşıyor ise sağ elini yatak kenarına yerleştirir. Sol el ise hastanın durumuna göre (kuvveti, boyu ve becerisi) ya sandalyenin el koyma yerinde veya tekerlekli sandalyenin sırt dayama bölümüne yerleştirilir. Daha sonra hasta baş ve gövdesini öne eğerken kolları ve elleri ile ağırlığını alarak, ayaklarını yere bastırırken kendini yatağa doğru kaydırır. Hastanın transferi gerçekleştirirken ayağa kalması ve ayakta durması gerekmemektedir. Transfer oturma pozisyonunda gerçekleşir. Oturma pozisyonunda yapılan transferlerde vücut ağırlığının desteklenebilmesi için iyi bir üst ekstremite kuvveti gerektirmektedir. Hasta kendini yatağa aldıktan sonra bacaklarını da uygun bir şekilde pozisyonlar.

İki kişi tarafından yapılan tekerlekli sandalyeden yatağa transfer işleminin "alternatif metot"u nasıl yapılır?

Alternatif metot:Bunun için yine iki yardımcı gerekmektedir. Öncelikle, tekerlekli sandalye transfer noktasının hemen yanına paralel bir şekilde çekilir (sandalyenin veya yatağın kenarına) ve kilitlenir. Sandalyenin ayak dayama yeri kapatılır ve hastanın ayakları yere bırakılır. Eğer mümkünse kol dayama yeri de indirilir. Yardımcının biri hastanın sağ tarafına diğeri de sol tarafına
geçer. Hasta kollarını yardımcıların omuzlarına yerleştirir. Yardımcılar ise bir kollarını hastanın beline diğer kollarını ise bulundukları taraftaki bacağının altına (dizinin hemen yukarısına denk gelecek şekilde) yerleştirir. Bu pozisyon salıncak pozisyonuna benzemektedir. Kaldırma ve transfer işlemi verilecek komutla aynı anda gerçekleştirilir.

Salıncak pozisyonunu nasıl yapılır?

Yardımcının biri hastanın sağ tarafına diğeri de sol tarafına geçer. Hasta kollarını yardımcıların omuzlarına yerleştirir. Yardımcılar ise bir kollarını hastanın beline diğer kollarını ise bulundukları taraftaki bacağının altına (dizinin hemen yukarısına denk gelecek şekilde) yerleştirir. Bu pozisyon salıncak pozisyonuna benzemektedir.

Yere düşen engelli bir bireyin sandalyeye geçişi basamakları nelerdir?

Yardımcı, yardım edilecek bireyin arkasına geçer ve kollarını bireyin koltuk altından geçirerek ellerini de dizlerinin ön yüzüne yerleştirir ve bireyin gövdesini iyice öne doğru iterek aradaki mesafeyi kapatır. Böylelikle, bireyin ağırlığı da alt ekstremitelerine aktarılmış olur. Daha sonra, birey iyice öne doğru alınır ve bir el bireyin kalçasının altına yerleştirilir, o sırada engelli birey transferin gerçekleştirildiği taraftaki eli ile sandalyeden destek alır ve engelli bireyin yerden kalkması ve sandalyeye geçmesi ve oturması sağlanır.

Bağımsız terimi nedir? açıklayınız

Bağımsız: Hasta sözel veya manuel yardımsız bir şekilde transferini gerçekleştirebilir (bazı durumlarda, yardımcı ekipman veya alet kullanılabilir).

Kişi korumalı terimi nedir?

Kişi korumalı: Yardımcı personel hastanın hemen yanındadır ve elleri hastanın üzerindedir. Hasta, aktivite performansını gerçekleştirirken mutlaka korunmaya ihtiyacı vardır.

Maksimal yardımlı terimi nedir? açıklayınız

Maksimal yardımlı: Hasta aktivitenin %25’i ile %49’unu gerçekleştirir. Aktiviteyi tamamlayabilmek için yardıma ihtiyaç duyar.

Modifiye bağımsız terimi nedir? açıklayınız

Modifiye bağımsız: Hasta aktiviteyi gerçekleştirebilmek için adaptif veya yardımcı bir cihaza ihtiyaç duyar (örneğin; kaydırma tahtası, yatak rayı, mobilya gibi), hasta aktiviteyi zamanında ve güvenli bir şekilde gerçekleştirir.

Bağımlı terimi nedir? açıklayınız

Bağımlı: Hasta aktiviteyi güvenli bir şekilde gerçekleştirebilmek için başka birinden fiziksel yardıma ihtiyaç duyar. Özel ekipman veya cihazlar gerekebilir