Temel Bakım ve Rehabilitasyon 1 Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

Çocuk ya da yetişkin engelli bireyler aktiviteleri yerine getirebilme düzeylerine göre kaça ayrılırlar?

Engelli bireyler (çocuk ya da yetişkin) aktiviteleri yerine getirme konusunda üçe ayrılırlar:

• Bağımsız
• Yarı bağımlı
• Tamamen diğer bir bireye bağımlı

Banyonun yapılış amaçları nelerdir?

Banyonun yapılış amaçları şu şekilde özetlenebilir:

1. Bireyin değerlendirilmesine olanak sağlamak
2. Bakım veren ile birey arasındaki iletişimi güçlendirmek
3. Derinin temizliğini sağlamak
4. Kan dolaşımını hızlandırmak
5. Bireye iyilik ve canlılık duygusu vermek
6. Vücut kokularını azaltmak
7. Kas tonusunu artırmak ve eklem hareketlerini kolaylaştırmak

Banyo yapma süreci hangi değişkenlerden etkilenir?

Banyo süreci bireysel pek çok değişkenden etkilenmektedir. Bu değişkenler şu şekilde sıralanabilir:

• İçinde yaşanılan sosyal çevrenin uygulamaları
• Bireyin tercihleri
• Bireyin bedenine ilişkin algılaması
• Bireyin sosyoekonomik durumu
• Bireyin sağlıkla ilgili inanışları ve motivasyonu
• Bireyin içinde yaşadığı kültürün özellikleri
• Bireyin gelişim dönemi
• Bireyin fiziksel durumu

Derinin en temel beş özelliği nedir?

Tüm vücudumuzu saran derinin beş önemli görevi şu şekilde sıralanabilir:

1. Tüm bedeni bir zırh gibi sararak mikroorganizmaların vücuda girişini engeller. Aynı zamanda bedeni tümden sararak iç organların korunmasını sağlar.
2. Vücut ısısının düzenlenmesine yardımcı olur.
3. Sebum salgısı yapar. Sebum derinin ve saçın kayganlaşmasını ve yumuşamasını sağlar. Sebum ayrıca saçın kırılmasını önler, havanın neminin az olduğu yerlerde deriden su kaybını azaltır ve bakterileri öldürme özelliğine sahiptir.
4. Duyuların (ağrı, dokunma, ısı, basınç) algılanmasını sağlar.
5. D vitaminin sentez edilmesinde ve emilmesinde rol alır.

Bir kişi banyo yaparken derisinde hangi durumları fark ederse bir sağlık kuruluşuna başvurması gerekir?

Banyo sürecinde eğer deride aşağıda tanımlanan sorunlar belirlenirse birey ya da ailesinin sağlık kurumuna başvurması önerilir:

1. Akne
2. Deride kuruluk (Kserozis)
3. Deride aşınma, sıyrılma (Abrazyon)
4. Deri iltihabı (Dermatit)
5. Kıllanma (Hirsutizm)

Banyo yapma sürecinin aşamaları nelerdir?

Banyo süreci şu üç aşamadan oluşur:

1. Sabunlanma
2. Durulanma
3. Kurulanma

Banyo sürecinde deri bakımı ile ilgili hangi genel ilkeler göz önünde bulundurulmalıdır?

Banyo sürecinde deri bakımı ile ilgili aşağıda belirtilen ilkeler göz önünde bulundurulmalıdır:

1. Sağlam deri vücudun mikroorganizmalar ile mücadele etmesinde önemlidir.
2. Derinin altta yer alan organları koruyabilmesi için sağlıklı olması gerekir.
3. Derinin ıslak kalması tahrişe ve mikroorganizmaların üremesine neden olur.
4. Deride koku, derideki bakterilerin vücut salgılarına yerleşmesiyle oluşur.
5. Derinin duyarlılığı ve sağlamlığı bireyden bireye farklılık gösterir.
6. Deri bakımında kullanılacak maddeler (sabun, şampuan, losyon vb.) istenen etki ve kullanım amaçlarına uygun seçilmelidir.

Bir kişiye verilebilecek banyo şekilleri nelerdir?

Banyo bireyin (çocuk ya da yetişkin) genel durumuna göre şu farklı kategorilerde verilebilir:

• Tam yatak banyosu
• Yardımla yatak banyosu
• Kısmı banyo
• Küvet banyosu
• Duş şeklinde banyo

Bir kişiye banyo verilirken dikkat edilecek genel hususlar nelerdir?

Hangi kategoride banyo verilirse verilsin şu ilkelere dikkat edilmesi gerekir:

1. Öncelikle bireyin güvenliği sağlanmalıdır.
2. Bireyin üşümesi önlenmelidir.
3. Bireyin kendi kendine yapabildiği tüm bakım uygulamaları desteklenmelidir (bağımsız yapabilme becerisi artırılmaya çalışılmalıdır).
4. Banyo süresince birey fiziksel ve psikolojik olarak değerlendirilmeli ve rahatlatılmalıdır.

Engelli bireylerin banyo yaparken yaralanmamaları için hangi araç-gereçler ile ilgili önlem alınması gerekir?

Banyoda bulunan şu araç-gereçler ile ilgili önlem alındığında yaralanma riskleri azaltılacaktır:

• Dolaplar
• Kapılar
• Aydınlatma
• Klozet
• Duş kabini
• Musluklar

Engelli bir bireyin banyo yapma sürecini kolaylaştırmak için ne gibi düzenlemeler yapılabilir?

Engelli bireylerin banyo sürecini kolaylaştırabilecek düzenlemeler şu şekilde sıralanabilir:

1. Banyoda duş başlığını kolayca kavramayı sağlamak için silikon eklentilerin kullanılması önerilebilir (kaymayı engellemek için).
2. Bacaklar, ayaklar ve sırt bölgesini temizlemek için uzun saplı banyo fırçaları kullanılabilir. Sabunu elde tutmayı kolaylaştırmak için kumaş eldiven içine yerleştirme veya eldiven şeklindeki bezlerin ele giydirilmesi tercih edilebilir.
3. Saç kurutmak için el ile tutulmaya ihtiyaç duyulmayan saç kurutma makinelerinin kullanımı tercih edilebilir.
4. Elleri ile baş bölgesine uzanma sınırlılığı olan bireylerde bakımda kullandığı araçlara (saç fırçası, diş fırçası, saç tarağı, maskara, dudak nemlendiricisi vb.) ucuz maddelerden (ahşap dübel ya da PVC borular) uzun saplar yapılabilir/eklenebilir.
5. Elleri ile deodorant veya spreylerin üst basma noktalarını yönetemeyenler için kavramayı kolaylaştıracak ek aparatlar kullanılabilir.
6. Standart diş fırçaları yerine elektrikli geniş saplı fırçaların kullanımı önerilebilir.
7. Tuvalet kâğıdına uzanmayı sağlayan yardımcı araç kullanımı tercih edilebilir.
8. Küvet ve klozet kenarlarına tutunmayı sağlayan güvenlik kollarının yerleşimi planlanabilir.
9. Duş ve kabin içinde oturmayı sağlayan sandalye ve oturakların kullanımı önerilebilir.
10. Banyo, küvet ve duşların zemine kaymayı önleyici kaydırmazların kullanımı planlanabilir.

Giyinme sürecini etkileyebilecek faktörler nelerdir?

Giyinme sürecini etkileyebilecek içten ve dıştan kaynaklanan faktörler şunlardır:

1. İçten kaynaklanan faktörler:
   • Bedenin algılanma şekli
   • Stil (giyim) anlayışı
   • Tercihler
2. Dıştan kaynaklanan faktörler:
   • Hava koşulları / Mevsimsel özellikler
   • Özel durumlar
   • Günün saati (sabah/öğlen/akşam)

Giyinme sürecinin etkin yönetilmesi için dikkat edilmesi gereken konular nelerdir?

Giyinme sürecinin etkin yönetilmesi için gözden geçirilmesi gerekenler şöyle sıralanabilir:

1. Esneyebilme özelliği olan kumaşlardan yapılmış kıyafetler tercih edilmelidir.
2. Sakıncası yoksa bireyin bedeninden bir beden büyük olan ve önden açılıp giyilebilen giysiler tercih edilmelidir.
3. Pantolonların ayak bileğine gelen bölümlerinin geniş olması sağlanmalıdır.
4. Bireyin sahip olduğu fiziksel engel durumuna göre giysileri tek başına giyerken yardımcı olarak kullanabileceği malzemeler temin edilmelidir.
5. Kıyafetleri giyerken ve çıkarırken kolaylık sağlaması için daha büyük düğmesi olan ya da fermuarlı kıyafetler tercih edilmelidir.
6. Kıyafetlerde düğme, çıtçıt, çengel yerine fermuar (bitiş noktasında kavramaya izin verecek genişlikte araç bulunan) tercih edilmelidir.
7. Eğilmeyi azaltmak ve zorlanmaları önlemek için bağcıklı ayakkabı ya da terlik yerine cırt cırtlı (yapışarak tutunan) veya bağcıksız olanlar tercih edilmelidir. Elastik ayakkabı ve terlik tercih edilmelidir.
8. Çorap giyerken eğilmeleri önlemek için yukarıdaki şekilde yer alan yardımcı aparatlardan yararlanılmalıdır.
9. El parmaklarında hareket kısıtlılığı varsa veya koordinasyonu bozulmuşsa piyasadaki çeşitli düğme geçirmeye yardımcı olan kancalardan yararlanılmalıdır.
10. Çorap ve ayakkabıları toplamak, kıyafetleri ve giysilere erişmek için (askıdan alma, uzanma) veya istenilen eşyalara uzanmak için yardımcı araçlardan yararlanılmalıdır.

Engelli bir bireyin giyinme sürecinde dikkat edilmesi gereken temel giyim teknikleri nelerdir?

Engel düzeyi ne olursa olsun temel giyim teknikleri ile ilgili şu hususlardan bahsedebiliriz:

• Giyinme aktivitesi oturma pozisyonunda daha rahat yönetilir.
• Bedenin tek parçasının kullanılamadığı durumda sağlam el ve kol ile önce etkilenen vücut parçası giydirilir.
• Eğer tekerlekli sandalye kullanılmasını gerektiren bir engel var ise giyinme şu sıra ile yapılmalıdır; önce vücudun alt parçası ile başlanmalı: çoraplar, iç çamaşırları, pantolon, ayakkabı, gömlek ve sonra üst gövdeye geçilmeli: gömlek veya diğer kıyafetler.

Üriner boşaltım sistemini hangi organlar oluşturur?

Üriner boşaltım sistemi şu organlardan oluşur:

• Böbrekler
• Üreterler
• Mesane (idrar torbası)
• Üretra (idrarın bedenden çıkış noktası)

Vücuttan idrar boşaltılmasını etkileyen temel faktörler nelerdir?

İdrarın böbreklerde oluşup vücuttan dışarıya doğru atılımını etkileyen pek çok faktör bulunmaktadır. Bu faktörler şu şekilde sıralanır:

• Büyüme ve gelişme
• Kas tonusu
• Sıvı alımı
• Hastalıklar
• İlaçlar
• Psikolojik faktörler

Sık karşılaşılan üriner sistem sorunları nelerdir?

Sık karşılaşılan üriner sistem sorunları şunlardır:

• İdrar yapamama (üriner retansiyon)
• Enfeksiyon
• İdrarını Tutamama (İnkontinans)
• Enürezis

Sindirim sistemini hangi organlar oluşturur?

Sindirim sistemi şu organlardan oluşur:

• Ağız
• Özefagus
• Mide
• İnce bağırsak
• Kalın bağırsak
• Sindirime yardımcı organlar

Normal gaitanın özellikleri nelerdir?

Normal gaitanın özellikleri şunlardır:

• Renk: Yetişkinde genellikle kahverengi, çocukta ise sarı olur
• Kıvamı: Yumuşak (sert olmayan) olur.
• Koku: Aromatik. Bedene alınan yiyeceklere ve bağırsak içindeki normal bakteri florasının aktivitesine göre değişiklik gösterir.
• Şekli: Silindirik (Kalın bağırsağın son bölümü olan rektum parçasının şekline benzer)
• Miktarı: Günlük ortalama 100-400 g (ancak bu miktar günlük bedene alınan besin miktarına ve kişinin bağırsaklarını boşaltma sıklığına göre değişiklik gösterebilir) olur.

Bağırsak boşaltımını etkileyen temel faktörler nelerdir?

Gaitanın dışarıya boşaltımını etkileyen başlıca faktörler şöyle sıralanabilir:

• Gelişimsel dönem
• Vücuda alınan besinler
• Vücuda alınan sıvı miktarı
• Egzersiz-aktivite düzeyi
• Psikolojik faktörler
• Defekasyon alışkanlığı
• İlaçlar
• Ağrı

Bağırsak boşaltımı ile İlgili karşılaşılan başlıca sorunlar nelerdir?

Sık karşılaşılan sindirim sistemi bozuklukları şunlardır:

• Kabızlık (Konstipasyon)
• İshal (Diyare)
• Gaz birikmesi (Distansiyon)
• Altına kaçırma (Gaita inkontinansı)

Düzenli bağırsak alışkanlığı kazanmak için neler yapılmalıdır?

Düzenli bağırsak alışkanlığı kazanmak için şunlar önerilir:

• Sabırlı olmayı öğrenme ilk adımdır. Bağırsağa düzenli boşaltım alışkanlığı kazandırmak zaman ister (bazen 2-3 haftayı bulabilir) (çocuklara bağırsak alışkanlığı kazandırmak için 18-24 aylar arası uygundur).
• Birey ile birlikte yaşam biçimine uygun boşaltım için zaman aralığı belirlenir (sabah kahvaltı öncesi ya da sonrası –akşam yemek öncesi veya sonrası).
• Bağırsakları boşaltma zamanında önce hareketliliğini uyarmak için sıcak içecek, su, meyve suyu (portakal suyu) alması sağlanır.
• Günlük yeterli sıvı alımı teşvik edilir.
• Bağırsaklara düzenli bir boşaltım alışkanlığı kazandırmak için her denemede 30-40 dakikalık bir zaman ayrılmalıdır.
• Tuvalete boşaltım için oturulduğu zaman elleri ile karın üzerine hafif basınç uygulanması yararlıdır.

Bağırsakların hareketliliğini sağlamak için neler yapılması gerekir?

Bağırsakların hareketliliğini sağlamak için yapılması gerekenler şunlardır:

• Engellilik durumuna göre mümkün olduğunca hareketliliği sağlanmalıdır.
• Düzenli (3 ana ve 3 ara öğün yapmalı) beslenilmeli, öğün atlanmaması, posalı besinler açısından zengin beslenilmesi gereklidir.
• Günlük sakıncası yoksa 2000-3000 ml sıvı alınması sağlanmalıdır.
• Boşaltım sırasında mahremiyeti sağlayacak önlemler alınmalıdır.
• Boşaltım sırasında mümkünse tüm güvenlik önlemleri alındıktan sonra yalnız olması sağlanmalıdır.
• Bireyin boşaltıma yardımcı olacak pozisyonu alması sağlanmalıdır.
• Gaita inkontinansı varsa (tam ya da kısmi) çocuk için çocuk bezi erişkin için erişkin bezi kullanılmalı ve saatlik olarak bez kirlilik açısından kontrol edilmeli ve gerekirse perine bakımı verilerek değiştirilmelidir.
• Bireyin engel durumuna göre bağımsızlığı desteklenmelidir.