Bakıma Gereksinimi Olan Engelli Bireyler 2 Dersi 5. Ünite Sorularla Öğrenelim
Zihin Yetersizliği Olan Bireyler
- Özet
- Sorularla Öğrenelim
Zihinsel yetersizlik tanımında hangi unsurlar dikkate alınmaktadır?
Zihinsel yetersizlik tanımında; zihinsel işlevler, uyumsal davranışlar ve kronolojik yaş dikkate alınmaktadır.
Günümüzde zeka bölümünü belirlemede yaygın olarak kullanılan testler nelerdir?
Stanford Binet ve Weschler Çocuklar İçin Zeka Testi (WISC-R) kullanılmaktadır. Bu testlere göre normal olarak adlandırılan zekâ bölümü 100’dür; bunun iki standart sapma altı ise Stanford Binet (bir standart sapma 16 puan) için 68 puan, WISC-R (bir standart sapma) için 70 puana denk gelmektedir.
Zihinsel yetersizliğin tanımında önemli rol oynayan uyumsal davranışlar nelerdir?
Uyumsal davranışlar, bireyler tarafından öğrenilen ve günlük yaşamda kullanılan kavramsal, sosyal ve pratik beceriler olarak üç grupta toplanmıştır. Sosyal beceriler; kişiler arası beceriler, sosyal sorumluluk, özsaygı, boş zaman becerileri, uyanık olma (aldatılabilir olmama), kuralları takip etme, yasalara uyma, kurban olmaktan kaçınma ve sosyal problemleri çözme becerilerini içermektedir.
Pratik beceriler; günlük yaşam becerilerini (özbakım), mesleki beceriler, para kullanımı, güvenlik, sağlık bakımı, seyahat, rutinler/ zamanı yönetme ve telefon kullanımını kapsamaktadır.
Kavramsal beceriler; dil, okuma ve yazma, para, zaman ve sayı kavramlarını içermektedir.
Çekinik genlerin sebep olduğu genetik bozukluklar nelerdir?
Çekinik genlerin sebep olduğu bozukluklar; Fenilketonüri, Galactosemi, Tay-Sachs hastalığı, Hunter Sendromu, Hurler Sendromu, Genetik Microsefali, Sanfilippo Sendromu, Rett sendromudur.
Sıklık ve yaygınlık arasındaki fark nedir?
Sıklık, belli bir süre içinde (örneğin, 6 ay) belirlenen yeni vakaların sayısı iken; yaygınlık, belli bir zamanda ve belli bir yerdeki nüfus içinde yeni tanı konanlar ve hâlihazırda tanısı konmuş olanlar dahil tüm vakaların toplam sayısını ifade etmektedir.
Zihin yetersizliği üç temel yaklaşıma göre sınıflandırılmaktadır. Buna göre bu sınıflandırmalar nelerdir?
Bunlar; zihin yetersizliğinin nedenleri temel alınarak yapılan sınıflama, zeka bölümü temel alınarak yapılan sınıflama, zihin yetersizliği olan bireylerin gereksinimleri temel alınarak yapılan sınıflama ve eğitsel sınıflamadır.
Zihin yetersizliği olan bireyler gereksinimlerine göre sınıflandırıldığında, hangi sınıflandırmalar oluşmaktadır?
Zihin yetersizliği olan bireylerin zihin kapasitesi, uyumsal davranışları, sağlıkları ve içinde yaşadıkları toplum bağlamında gereksinim duydukları destek miktarına göre yapılmaktadır. Buna göre, zihin yetersizliği olan bireyler, (i) aralıklı desteğe gereksinim duyan bireyler, (ii) sınırlı desteğe gereksinim duyan bireyler, (iii) derin/yoğun desteğe gereksinim duyan bireyler ve (iv) yaygın desteğe gereksinim duyan bireyler olarak dört kategoride sınıflandırılabilir.
Bilişsel gelişimde dikkate alınması gereken bileşenler nelerdir?
Bilişsel beceriler; dikkat, güdülenme, ayırt etme, bellek, organize etme, transfer etme/genelleme ve prova etmedir.
Seçici dikkat ile sürekli dikkat arasındaki ilişki nasıldır?
Kirletici bilgilerin göz ardı edilerek dikkatin ilgili hedefe yoğunlaştırılması seçici dikkat sayesinde gerçekleşir. Seçici dikkat sayesinde yoğunlaştırılan dikkatin uzun sürede çevrede meydana gelen değişiklerin izlenmesinde ve yoğunlaşılan görevin tamamlanması ise sürekli dikkat sayesinde olmaktadır.
Zihin yetersizliği olan bireyler, bellekleri ile ilgili olarak hangi sorunlarla karşılaşabilmektedir?
Zihin yetersizliği olan bireylerin belleğe ilişkin becerileri normal gelişim gösteren akranlarına kıyasla daha zayıftır ve bu durum öğrenmelerinde, öğrendiklerini hatırlamalarında güçlükler yaratmaktadır. Ayrıca, yetersizliğin derecesi arttıkça belleğe ilişkin güçlüklerin de arttığı belirtilmektedir.
İletişimin üç temel işlevi nedir?
İletişimin üç temel işlevi bulunmaktadır: a) davranış düzenleme, b) dikkat yönetme ve c) sosyal etkileşimde bulunma.
Zihin yetersizliğine en çok eşlik eden problem nedir?
Dilde normal gelişim, normal bir bilişsel geli- şimin temel göstergelerindendir. Zihin yetersizliği olan bireylerde ise dil ve konuşmadaki problemlerin en çok ortaya çıkan ek yetersizlik türü olduğu belirtilmektedir. Zihin yetersizliği tanısı olan bireylerin yaklaşık yarısının dil ve konuşma terapisine gereksi- nim duyduğu ifade edilmektedir.
Zihin yetersizliği olan bireylerin dile ilişkin özellikleri nelerdir?
Zihin yetersizliği olan bireylerin dile ilişkin özellikleri incelendiğinde, dilin içerik bileşeninde söylenenlerin somut bölümlerini anlama eğiliminde oldukları, daha çok somut sözcüklerden oluşan söz dağarcığına sahip oldukları, daha az sıfat ve zamir kullandıkları görülmektedir. Biçim bileşeninde ise, zihin yetersizliği olan bireylerin kök sözcükleri türetmede, türetme kurallarını kullanmada sınırlılıklar yaşadıkları ve daha kısa ve basit yapılarla cümle kurdukları belirtilmektedir. Dilin kullanım bileşenine gelindiğinde ise zihin yetersizliği olan bireylerin iletişim başlatmaya istekli, sıcakkanlı ve etkileşime açık bireyler oldukları söylenmektedir.
Sosyal yeterlik ne demektir?
Sosyal yeterlik, ihtiyaç duyulduğunda ya da talep edildiğinde, uygun zamanda ve bağlamda bireylerin iletişim ortakları ile etkili ve nitelikli etkileşim kurmasına ve sürdürmesine olanak tanımaktadır.
Sosyal becerilerin temel özellikleri nelerdir?
Sosyal beceriler pek çok özellikten oluşmaktadır. Bu özellikler şunlardır:
-
Sosyal beceriler öğrenilmiştir.
-
Sosyal beceriler, bireyin o an içinde bulunduğu duruma özgüdür.
-
Sosyal beceriler, bireyin içinde yaşadığı toplumun kurallarıyla ilişkilidir.
-
Sosyal beceriler, sosyal ortamlarda olumlu sonuçlar alma ya da olumsuz sonuçlar almayı önlemek amacıyla sergilenmektedir.
-
Sosyal beceriler bir amaç doğrultusunda sergilenmektedir.
-
Sosyal beceriler gözlenebilen davranışlardan ve gözlenemeyen duygusal ve bilişsel süreçlerden oluşmaktadır.
Zihin yetersizliği olan bireylerin benlik kavramı gelişimi nasıldır?
Zihin yetersizliği olan bireyleri normal gelişim gösteren akranlarından ayıran bir psikolojik özellik benlik kavramlarıdır. Zihin yetersizliği olan bireylerin benlik kavramlarında farklılıkları, yetersizlikleri olan bir alanın (örn; motor özellikler, akademik beceriler) başka bir alanı etkilemesi (örn; arkadaşlık) ile gerçekleşmektedir. Bir başka deyişle zihin yetersizliği olan bireylerin belli alanlardaki yetersizlikleri benlik kavramlarının düşük olmasına neden olmaktadır. Sürekli başarısız deneyimlerin ve kurumda yaşamanın da benlik kavramını olumsuz etkilediği belirtilmektedir.
Zihin yetersizliği olan bireylere kendini düzenleme becerisi nasıl kazandırılmalıdır?
Eğitimin bireylere kazandırmayı hedeflediği bir psikolojik özellik de kendini düzenlemedir. Zihin yetersizliği olan bireylerin bilişsel özelliklerinden ötürü kendini düzenleme becerilerinde başarısızlık sergiledikleri görülmekte ancak sistematik bir öğretimle bu becerileri öğrenebilmektedirler.
Yaşam sorumluluğunu alma kavramı hangi anlama gelmektedir?
Yaşam sorumluluğunu alma çok geniş bir kavram olup, bireylerin yaşam içinde kendine hedef koyma, bu hedefe ilişkin planlar yapma ve bu planlara uyma, gerektiğinde planlarda değişiklikler meydana getirme olarak tanımlanmakta ve sonuç olarak bireylerin bağımsız yaşam için gerekli olan becerilerini sergileyebilmesini ifade etmektedir.
Uygun olmayan davranışların işlevleri nelerdir?
Uygun olmayan davranışların, elde etme ve kaçma olmak üzere iki temel işlevi bulunmaktadır. Elde etme işlevi, duyusal uyaran elde etme, ilgi/dikkat elde etme ve nesne/etkinlik elde etme iken; kaçma işlevi, duyusal uyarandan kaçma, ilgi/dikkatten kaçma ve nesne/etkinlikten kaçmadır.
Epilepsi nöbeti geçirenlere uygulanabilecek ilk yardım önerileri nelerdir?
Epilepsi nöbeti geçiren bir bireye yapılabilecek ilkyardım uygulamaları şunlardır:
• Öncelikle sakin olun, hastanın yanından ayrılmayın, yardıma gerek varsa başkasını gönderin.
• Hastanın hareketlerini durdurmaya ve/veya engellemeye çalışmayın.
• Hastayı güvenli bir yere yatırın veya taşıyın.
• Yaralanmaya neden olabilecek ucu sivri veya sert eşyalardan (Sivri köşeler vb.) hastayı uzaklaştırarak veya bunları hastanın yanından uzaklaştırarak hastayı koruyun.
• Sıkı giysileri varsa giysilerini gevşetin (kravat, kemer gibi), takıyorsa gözlüğünü çıkartın.
• Sabit ve rahat olacak bir şekilde onu yan yatırıp, tükürüğünün dışarı akması sağlayın. Rahat nefes alması için mümkünse ağzını ve solunum yolunu açık tutun.
• Asla ağzına bir şey sokmaya veya koymaya (örneğin, dişlerini sıkıyorsa açmaya veya su vermeye) çalışmayın. Çene ile ilgili zorlayıcı hareketlerin zararlı olduğunu unutmayınız.