Çocuk Edebiyatı Ve Medya Dersi 7. Ünite Sorularla Öğrenelim

Çocuk edebiyatının temel işlevleri nelerdir?

Çocuklara okuma sevgisi ve alışkanlığı
kazandırmak, çocuk edebiyatının en temel
işlevlerindendir. Çocuk edebiyatı ürünleri, çocuklara
okuma kültürü kazandırma ve zamanla onları nitelikli
metinlere yöneltme sorumluluğu taşır. Hem çocuğa okuma
eğitimi verir, hem de yaratıcılık ve eleştirel düşünme
becerisinin gelişmesine yardımcı olur. Çocukların dil
gelişimini ve kelime dağarcığını geliştirir, böylelikle
onların okul yaşantısını desteklemede büyük katkı sağlar.
Okuma alışkanlığı çocuklara iyi gözlem yapma becerisi
kazandırır. Böylelikle çocuklar farklı konularda araştırma
yapan, düşünen ve sorgulayan bireyler olurlar. Yapılan
araştırmalarda güçlü okuma alışkanlığı olan öğrencilerin,
akademik açıdan da başarılı oldukları ortaya konulmuştur.

Çocukların kitap okuma alışkanlığı kazanmasında
kimler rol oynar?

Başta anne babalar ve öğretmenler olmak üzere
çocuğun yaşamındaki yetişkinlere, çocuğa okuma
sevgisinin ve alışkanlığının kazandırılmasında önemli
sorumluluklar düşer. İlköğretim çağındaki çocuklara kitap
okuma alışkanlığı kazandırmak amacıyla günde ortalama
yarım saat kitap okuma önerisi bu dönem çocuklarının
kitap okuma alışkanlığı kazanmalarında iyi bir tercih
olabilir. Çocukları çoğunlukla ilk kez öğretmenler
kitaplarla tanıştırmaktadır. Ancak, ailede anne babaların
okuma alışkanlığına sahip olması, çocukların da okuma
alışkanlığı ve kitap sevgisi kazanmasına kolaylaştırabilir.

Çocuk edebiyatı ürünleri ve okuma alışkanlığı
çocukların gelişimine ne tür katkılar sağlar?

Çocuk edebiyatı ürünleri, çocuğun eğitiminde
önemli rol oynar. Bu ürünler, çocuğun zihinsel ve
psikolojik gelişimlerini destekleyen, eğitici özelliğe sahip
ürünlerdir. Çocuğun sosyal yaşam ve insan ilişkileri
açısından gelişmesinde en nitelikli araçlardır. Çocuk
edebiyatı çocuğun okuma alışkanlığı edinmesinde de
tartışılmaz bir yere sahiptir. Çünkü çocuk edebiyatının
çocuklara okuma sevgisi ve alışkanlığı edinmesinde,
çocukların dil bilinci kazanmasında ve kelime dağarcığını
zenginleştirmede büyük payı bulunmaktadır. Okuma,
dünyayı anlama ve öğrenmede çocuk için bir bilgi kaynağı
olmakla birlikte, çocuğun yaratıcı ve eleştirel düşünme
becerisi kazanmasını sağlayan bir eylemdir.

Çocuğun kitapla ilişkisi ne zaman başlar ve bu ilişkinin
niteliği nasıldır?

Çocukla kitap ilişkisi bir yaş civarında
başlamaktadır. Ancak bu ilişkinin zamanlaması ve düzeyi
her çocuğa göre değişmektedir. Çocuğun kitapla ilişkisi ne
kadar erken başlarsa, bu süreç çocuk için o kadar faydalı
olacaktır. İlk dönemlerde kitap, çocuk için eğlendirici
oyuncak gibidir. Çocuğun kitapla tanışması önce resim
aracılığıyla olur. Daha sonra resim-sözcük, resim-cümle
ve nihayet resimsiz metinlere doğru bir yol izlenir.

Bebeklik ve okulöncesi dönemde kitabın rolü nedir?

Bebeklik döneminde kitaplar, oyun
gereksinimlerine yanıt veren oyuncaklar gibi, görsel ve
dilsel açıdan çocuğun duyuları aracılığıyla tanıma ve
keşfetme gereksinimini karşılayan araçlardır. Okul öncesi
dönemdeki çocuklar için kitabın en temel işlevi, onların
kavram gelişimi sürecine katkı sağlamasıdır. Okul
öncesinde kitapla tanışan çocuklar okuma becerilerine
yönelik daha erken deneyimlere sahip oldukları için
yaşıtlarına göre daha erken gelişme gösterebilmektedirler.

İlköğretim döneminde çocuğa ne tür kitaplar
sunulmalıdır ve bu dönemde okumanın niteliği nasıldır?

İlköğretime başlamasıyla birlikte, çocuk daha
istekli kitap okumaya başlar. Bu dönemde çocuklara, hem
okuma yazma becerisinin gelişimini destekleyecek hem de
onların gelişimine katkı sağlayacak kitaplar sunulmalıdır.
Temel okuma yazma becerilerinin kazanıldığı bu
dönemde, çocukların gerek okulda karşılaştıkları gerek
anne babaları tarafından seçilen kitapların niteliği,
gelişimlerinin ileriki aşamalarında, okuma alışkanlığına
sahip birer birey olarak yetişmeleri açısından önemlidir.
İlköğretim üçüncü sınıftan itibaren, çocuklar uzun süreli
okumaya başlarlar. Bu dönemde çocuğun evde ve okulda
yönlendirilmeye ihtiyacı vardır. Çocuk yavaş yavaş
okurken kazandığı bağımsızlıktan hoşlanmaya başlayacak
ve okuma isteği artacaktır. Üçüncü sınıftan sonra çocuklar
bilim, tarih ve diğer konularda yazılmış kitapları okumaya
başlarlar. Çocuk için ders kitaplarını okumak, hikaye
kitaplarını okumaktan daha zor ve sıkıcı olabilmektedir.
Bu nedenle, serbest zamanlarda okuyabilecekleri kitaplar
onlara cazip gelmeye başlar.

Çocukların okuma alışkanlığı kazanmasında annebabalar
nasıl bir role sahiptir?

Anne babalar, çocukların okuma alışkanlığı
edinmesinde önemli role sahip olan yetişkinlerdir. Anne
babalar aracılığıyla erken dönemlerde kitapla kurulacak
ilişki, çocuğun okuma alışkanlığı edinmesini sağlayan ilk
önemli etkinliktir. Çocuğun ileriki yaşlarda okuma
alışkanlığı edinebilmesi için, ailenin bilinçli bir şekilde
katkılar sunması gerekir. Ancak çocuklarda, kitap
sevgisini geliştirmek ve okuma alışkanlığının oluşmasını
sağlamak için, onlara sunulacak kitapların dikkatle
seçilmiş olmaları gerekir..

Çocukların kitap okumayı sevmesinde anne-babaların
sorumlulukları nelerdir?

Anne babalar, çocukların kitapları tanımaları ve
ilgilenmeleri açısından rehberlik yapmakla sorumludur.
Anne babaların çocuk gelişimi ve edebiyatı ile ilgili bilgi
sahibi olmaları; çocuk kitapla ilgili soru sorduğunda ve
kitapla karşılaştığında önemli hale gelmektedir. Çocuklar
kitapla tanıştırılırken unutulmaması gereken nokta, çocuğa
sunulan kitabın çocuğun ilgi ve merakına uygun olarak
seçilmesidir.

Çocukların kitap okuma nedenleri nelerdir?

Yetişkinler gibi, çocukların da kitap okuma
nedenleri çeşitlidir. Kimi zaman hayal kurmak ve
eğlenmek, kimi zaman da tanımak ve öğrenmek için
okurlar. Bu açıdan bakıldığında çocuklara gelişimsel
dönemlerine uygun kitapları okuduğunda öğrenmeye ve
okumaya daha istekli olurlar.

Ebeveynlerin çocuklarına kitap okumasının ne gibi
faydaları vardır?

Bir yetişkin tarafından okunan ve çocuk
tarafından da resimlerine bakılan kitaplar, anne baba ile
çocuk arasında hem fiziksel hem de duygusal yakınlık
oluşturur. Çocuk hem sevdiği kişi ile birlikte olduğu için
mutlu olur, hem de kitap aracılığıyla yeni yaşantılar
edinmeye başlar. Ebeveynleriyle zaman geçirmeyi ve
paylaşımı artıran bu süreç çocuğun okuma sürecine
yönelik olumlu tutum geliştirmesini destekler.
Ebeveynlerin çocuklarına kitap okuması, ebeveynle
çocuğun bağlanma sürecini de olumlu yönde
etkileyecektir. Çocuklara her gün belirli saatlerde kitap
okunması çocuğun okuma alışkanlığı kazanmasında
önemli bir adımdır.

Kitaplar, okulöncesi dönemindeki çocuklara nasıl
sunulmalıdır?

Okul öncesi dönem çocukları oyun çağındadır; bu
nedenle kitaplar da bu dönem çocuklarına oyunla
tanıştırılmalıdır. Okumayı henüz bilmeyen çocuklar,
kendilerine okunan kitapları veya anlatılan masal ve
öyküleri dinlerler. Ses tonlamalarına dikkat edip uygun
jest ve mimiklerle kulağa hoş gelecek seslerden oluşan
metinlerle çocuğa seslenmek, okuma sevgisi kazandırmak
için atılacak ilk adımlardan biridir. Aynı sesle başlayan
kelimeler, kelimeler arasındaki ses benzerliği, doğadaki
seslerin taklidini içeren kelimelerin yer aldığı metinler
çocuklar için ilgi çekicidir. Üç-dört yaşlarındaki çocuklar,
kendilerine resimli kitaplar okunmasından hoşlanırlar.
Çocuk dört-beş yaşlarına geldiği zaman artık kendine ait
kitapları olmalıdır.

Anne-babaların çocuk edebiyatını desteklemeye
yönelik yapabilecekleri etkinlikler neler olabilir?

• Evde kitaplık oluşturma,
• Çocuk kütüphanesinden yararlanma alışkanlığı
geliştirme,
• Kitabevleri ve kitap fuarlarını ziyaret etme,
• Çocuk edebiyatı ürünlerini birlikte inceleme ve
okuma,
• Birlikte kitap okuma,
• Dergi ve eser inceleme.

Evde kitaplık oluşturmanın çocuğun okuma alışkanlığı
kazanmasındaki rolü nedir?

Çocuğun tek raf da olsa evde kendi kitaplarını
muhafaza ettiği bir kitaplığının olması, çocuk ile kitap
arasındaki bağı güçlendirir. Evde bir kitaplık olduğunu ve
anne babasının kitap okuduğunu görmek çocuğun okuma
alışkanlığı kazanması için son derece önemlidir. Ev
ortamında mümkünse her çocuğun kendi kütüphanesi
olmalıdır. Çocuklara, kendilerinin seçtikleri bir mekanda
kitaplık için yer ayrılması, kendi kütüphanesini kendisinin
yapabilmesi için olanaklar sağlanması kitap okumayı
destekleyen önemli bir etkinliktir. Ayrıca çocukla birlikte
para biriktirip kütüphanesine kitap alma gibi deneyimler
çocukların kitapları sahiplenmesini destekler.

Ev ortamında çeşitli okuma köşeleri, okuma odaları ya
da okuma atölyeleri oluştururken anne babaların dikkat
etmesi gereken noktalar nelerdir?

• Okuma odasında ya da atölyesinde
bulundurulabilecek malzemeler çocuğun yaşına,
ilgi alanlarına, öğrenme düzeyine göre
belirlenmelidir. Bir okuma atölyesinde doğa ile
ilgili kitaplar; kuş bakımı, köpek, kuzu, balık
bakımı ile ilgili kitaplar; Türkçe sözlük, deyimler
ve atasözleri sözlüğü, çocukların ilgisini
çekebilecek ve yaş dönemlerine uygun çocuk
edebiyatı örneklerine yer veren kitaplar; makas,
ataç ve yapıştırıcılar, fon kağıtları, çeşitli renkte
kalemler; masal, türkü ve şarkılarla ilgili cd’ler
bulundurulabilir.
• Seçilen mekanın gürültülü yerlerden uzak olması
gerekir.
• Okuma odaları/atölyeleri çocuk açısından çekici
bir şekilde düzenlenmelidir.
• Oluşturulacak mekanda kitaplar açık raflarda
bulundurulmalıdır. Bu şekilde çocukların daha
önce görmedikleri kitaplarla tanışma olanağı
sağlanmış olur.

Çocukların kütüphaneleri etkin bir şekilde
kullanabilmesi için neler gereklidir?

Çocukların kütüphaneleri etkin bir şekilde
kullanabilmesi için kütüphanelerde çocuklara yönelik
sunulan hizmetin kaliteli olması gerekmektedir. Personelin
ilgili ve güler yüzlü olması, kütüphanenin güncel ve
zengin arşive sahip olması, kitap ödünç alma olanakları
sunması önemlidir. Kütüphanelerde, kitap ödünç alma
olanağının yanı sıra çocuk şiir, hikâye ve masal saatleri
kütüphanelere duyulan ilgiyi arttıracaktır.

Evde kitap okuma etkinlikleri düzenlerken televizyon
gibi elektronik cihazlar neden kapatılmalıdır?

Evde çocuklarla birlikte kitap okurken televizyon,
bilgisayar ve tüm elektronik oyunları kapatarak, çocuğun
kitaplarla kaliteli zaman geçirmesi sağlanmalıdır. Ev
ortamında “okuma zamanları” yaratılarak çocukla birlikte
özel vakit geçirmek, ebeveyn ve çocuk arasındaki bağı
güçlendirmek açısından önemlidir. İlköğretim dönemi
çocuklarının kitap okuma alışkanlıkları ile ilgili yapılan
bir çalışmada öğrenciler, özellikle televizyonu, kitap
okumalarına önemli bir engel olarak tanımlamışlardır.
Anne babalar televizyona sınırlamalar getirerek,
çocukların kitap okuma saatlerini düzenlemelidir.

Çocuk edebiyatı neyi kapsar ve bu kapsamda
okumanın asıl amacı ne olmalıdır?

Çocuk edebiyatı, yaratıcı çalışmalar sonucunda
oluşmuş ürünlerin okunması, yazılması, dinlenmesi ve
söylenmesi etkinliklerine dayalı çalışmaları
kapsamaktadır. Okumanın amacı, sadece çocukları
bilgilendirmek ve dünyadan haberdar etmekle sınırlı
olmamalıdır. Yaratıcı, yani özgün buluş ve yenilik arayan,
sorunlara çözüm üreten, okunan metnin içeriğini yeniden
üreten düşünsel okuma süreçlerinin geliştirilmesi esas
olmalıdır.

Anne-babalar, yaratıcı okumaya yönelik hangi
etkinlikleri yapabilirler?

• Okudukları öykü ya da masal en ilginç yerinden
kesilerek, çocuklardan bunu tamamlamaları
istenebilir. Daha sonra kitabın aslı ile çocukların
söyledikleri karşılaştırılabilir.
• Öykü ya da kitabın oluşturduğu çağrışımlar
kullanılarak, yeni bir öykü oluşturma ve anlatma
denemesi yapılabilir.
• Okunan metin dramatizasyonla oynanabilir.
• Yazılı metinle görsel bağlantılar kurularak,
okunan bir öykü ya da roman resme
dönüştürülebilir.

Çocukların kitap dışında okuyabileceği metin türleri
nelerdir?

Okuma alışkanlığı sadece kitap ile sınırlı değildir.
Gazete, dergi ve diğer yayınlar da takip edilmelidir.
Dergiler, çocukların dünyada ve ülkede gerçekleşen
güncel olayları öğrenmelerine olanak tanır. Çocuk
dergileri ilgi çekici içerikleriyle, görsel açıdan zengin
tasarımlarıyla çocuklar tarafından sıklıkla tercih
edilmektedir. Çocuk dergileri, biçim ve içerik bakımından
iyi hazırlandığında, çocuklar tarafından ilgiyle okunan
yayın organları olurlar.

Çocuk dergilerinin seçiminde anne-babaların dikkat
etmesi gereken noktalar nelerdir?

• Çocuğa dergi seçilirken, çocuğun okumaya
başlamadan önce çizgi ile tanıştığını göz önüne
alarak; ona sunulan görsel unsurlara göre çizilmiş
ve estetik değerinin olmasına dikkat edilmelidir.
• Çizilen karikatürlerin çocuğun yaş ve gelişim
düzeyine uygun nitelikte olması gerekir.
• Çocuğa dergiler tanıtılırken, özel ilgi alanı
oluşturan resim, müzik, nakış, el işi, çizme, pul
biriktirme, maket yapma gibi konularda
çocukların gelişimini destekleyen bilgilerin
yanında, benzer ilgi alanlarına sahip çocukların
birbirleriyle iletişim kurmalarını sağlayıcı bir
• Derginin çıktığı ay, hafta veya günün güncel
olaylarından okulda işlenenlere yardımcı olacak
bilgi ve materyallere yer verilmiş olmasına özen
gösterilmelidir.
• 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı
gibi bayramlar ve özel günler izlenerek,
çocuklara o günlerin anlam ve önemi hakkında
bilgi verilmelidir Çocuk için hazırlanan bir süreli
yayında, sayfa düzenine çok dikkat edilmiş ve
estetiğe gerekli özen gösterilmiş olmalıdır.

Canlandırma (dramatizasyon) nedir ve nasıl
kullanılabilir?

Canlandırma, çocuğun yaşantılarını daha sonra
yeniden dramatize etmek ve oyunlaştırmak demektir.
Çocukların hayatında, oyunların canlandırılması önemli
bir yer tutar. Çocukların hayal dünyaları ve yaratıcılıkları
oldukça zengindir. Bu durum onların kendi kendilerine
veya birbirleriyle oynadıkları oyunlara da yansır.
Öğretmencilik, evcilik, doktorculuk, şoförcülük gibi
oyunlarda hem zekâsını kullanırken, hem de bu rolleri
canlandırmaktadırlar. Bir gazete haberi, yaşanmış bir olay,
fıkra ya da Türkçe kitabında yer alan uygun bir parça,
çocuğun yaşam ortamına uygun bir şekilde
canlandırılabilir. Bir başka deyişle canlandırma yoluyla,
eğitim etkinlikleri oyunlaştırılabilir. Bu şekilde anne
babalar çocuğun yaşam deneyimlerini zenginleştirerek
çocuğun öğrenme sürecini destekleyebilir. Dramatizasyon,
hem eğlendirici, hem de eğitici işlevler taşıyan
etkinliklerden oluşmalıdır. Çocuk dramatize ettiği bir
konuyu eylemleştirirken, konunun gerektirdiği fiziksel
davranışlarda bulunur. El, kol hareketleri, gerilimler ve ses
değişimleri bu türden davranışlardır. Dramatizasyon
etkinliklerinde çocukların öncelikle düş güçlerine, taklit
yeteneklerine ve özgün olarak kendilerini ifade etmelerine
fırsat verilmelidir. Çocukların doğasında taklit etme, rol
yapma ve yeniden yaratma yeteneği vardır. Dramatizasyon
için çocukların günlük yaşıtlarıyla ilgili konular seçilmeli
ve çocukların günlük yaşantılarıyla bağlantı kuracakları
ortamlar oluşturulmalıdır. Seçilen konuların
canlandırılmasında parmak oyunlarına, kukla figürlerine
başvurulabilir.

Çocukların kitap sevgisi geliştirmesi açısından
öğretmenlerin yapması gerekenler nelerdir?

Okullarda yapılan kimi uygulamalar ve okuma
etkinlikleri çocuklarda kitap ve okuma sevgisi geliştirmek
yerine, okumaya karşı isteksizlik oluşturmaktadır.
Öğretmenlerin okuma çalışmalarında çocuk edebiyatı
eserlerinden yararlanması gereklidir. Öğretmenlere, çocuk
edebiyatı ürünlerinin derslerde nasıl kullanılacağı ve
program içerisinde bunlara ne ölçüde yer verilmesi
gerektiği konularında rehberlik hizmetleri sunulmalıdır.
Öğretmenler ders yılı başında yıllık planlarını yaparken
kullanacakları okuma parçalarını, çocukların yaş
gruplarını dikkate alarak planlamalıdır. Dikkat edilmesi
gereken bir diğer nokta da kullanılan tekniklerdir.
Öğretmenlerin, metin seçiminden başlayarak, bütün süreci
çok iyi planlaması gerekmektedir.

Okuma alışkanlığı kazandırmada ders kitaplarının
rolü nedir?

Çocuklara okuma alışkanlığı kazandırma
konusunda ders kitapları önemli bir yer tutar. Ancak ders
kitapları, bu alışkanlığı kazandırmaya yeterli değildir.
Günümüzde çocuklardan oluşan önemli bir okuyucu
kitlesi bulunmaktadır. Öğrenme sürecinde yaparak ve
yaşayarak öğrenme sistemine geçiş, ders kitapları
dışındaki kitapları ön plana çıkarmıştır. Bu süreçte, serbest
ve bireysel okumalara yer verilmesinin rolü de oldukça
büyüktür.

Okul ve sınıf kitaplıkları oluşturulurken dikkat
edilmesi gereken hususlar nelerdir?

Okul ve sınıf kitaplıkları çocuklara okuma
alışkanlığının kazandırılmasında önemli bir role sahiptir.
Ancak çocuk kitaplıklarına konulan kitapların dikkatle
seçilmesi, eğitim personelinin bu konuda bilgi ve
farkındalık sahibi olmaları gerekir. Çocuk kitaplıklarına
erişim olanakları, kitapların sergilenmesi ve
sınıflandırılması gibi hususlar, çocukların bu
kitaplıklardan daha kolay yararlanabilme koşulları göz
önünde bulundurularak düzenlenmelidir.

Çocuk edebiyatının desteklenmesi için öğretmenler ve
aileler nasıl bir işbirliği yapabilirler?

Öğretmenler çocuk edebiyatının desteklenmesi
konusunda ailelerle iş birliği yapmalı, çocuğun yaşına
uygun ve gelişimine katkıda bulunacak kitap seçilmesi
konusunda aileyi desteklemelidir. Öğrencilere okuma
alışkanlığı kazandırma çalışmalarında aileler sürece aktif
olarak katılmalıdır. Anne babalar evlerinde, öğretmenler
ise sınıf ortamında okuma saatleri düzenleyerek,
çocuklarla birlikte okuma yapabilirler. Birlikte kitap
okuma etkinlikleri okumanın zevk veren bir alışkanlık
haline dönüşmesine katkı sağlayabilir. Okullarda, veli
toplantılarında anne babalara çocuklarıyla beraber kitap
okumaları için özel zaman ayırmaları konusunda teşvik
edici bilgiler verilmesi, ebeveynlerin bu konuya olan
hassasiyetlerinin artmasını sağlayabilir. Anne babalar,
okul ve sınıf kitaplıklarının oluşturulması, kitaplığa yeni
kitaplar kazandırılması, çocuklarının bu kitaplıklardan
kitap ödünç alması ve okuma alışkanlığının geliştirilmesi
ve desteklenmesi konusunda okulda yapılan etkinliklerde
aktif görev almalıdırlar.

Anne-babaların çocukları için kitap seçerken dikkat
etmeleri gereken noktalar nelerdir?

• Anne babalar seçtikleri kitapların, çocuğun yaş
ve gelişimsel düzeylerine uygun olmasına dikkat
etmelidirler.
• Çocuğa verilecek kitap, tıpkı bir oyuncak gibi,
onun ilgisini çekmelidir. Kitap başlangıçta bir
oyun aracı gibi çocuğa sunulabilir.
• Bazı çocuklar ilgilendikleri konuları açıkça
söylerler. Bir kısmı ise bu konuda konuşmak
istemeyebilir, okulda geliştirdiği bir ilgi
alanından evde bahsetmeyebilir. Önemli olan,
çocuğun ilgi alanlarını ortaya çıkarmak ve bu
alanlar doğrultusunda kitaplar seçmektir.
• Çocuklar okudukları kitapların kahramanlarıyla
özdeşleşir. Kitapları seçerken, çocuğun
kitaplardaki kahramanlarla özdeşim kurma
sürecini de göz önünde bulundurmak gerekir.
• Çocuk kitaplarında duyguların ifadesi önemli bir
husustur. Beş duyuyla ilgili kelimeler masallara
ve hikâyelere canlılık verir.
• Seçilecek kitaplarda soyut kelimeler değil,
çocuğa somut olarak ifade edilebilecek kelimeler
kullanılmış olmalıdır.
• Tabiat taklidi kelimeler çocukların hoşuna gittiği
için, kitapta bu tür kelimelere de yer verilmiş
olmalıdır.
• Kitapta çocukların dünyasıyla bağlantılı, “köpek
havladı”, “kedi miyavladı”, “dere şırıl şırıl
akıyordu” gibi ses, imge, ad ve sıfatlar seçilmiş
olmalıdır. Böylelikle, çocukların okudukları
kitapla daha kolay bağlantı kurmaları
sağlanabilir.
• Kitaplarda kullanılan dil, Türkçe dil yapısına
uygun olmalıdır.
• Kitap, yazım ve noktalama yönünden eksiksiz
olmalıdır.
• Çocuk kitaplarındaki resimlerin, çocuğun yaş ve
gelişimsel düzeylerine uygun olması gerekir.
• Çocuk kitaplarında kullanılan kağıdın çok parlak
ve kalın kuşe olmamasına özen gösterilmelidir.
• Kitaplardaki harflerin boyutu da, çocukların
yaşlarına ve öğrenim gördükleri sınıf düzeyine
uygun olmalıdır.
• Çocuklar kitabı edinirken ona bir oyuncakmış
gibi sahip olmak isteyebilirler. Bu nedenle,
kitapların kapakları da dayanıklı ve sağlam
olmalıdır.
• Çocuğa sunulacak kitapta ana düşünce hiçbir
tartışmaya yer bırakmayacak biçimde açık ve
anlaşılır olmalıdır.
• Çocuklar için kitap seçerken, çok çeşitli kültürel,
etnik ya da ırk gruplarını içeren ve bunları gerçek
durumlarıyla sunan kitaplar seçmeye özen
gösterilmelidir.

Bebeklik döneminde kitapların yerini açıklayınız.

Bebeklik döneminde kitaplar, oyun gereksinimlerine yanıt veren oyuncaklar gibi, görsel ve dilsel açıdan çocuğun duyuları aracılığıyla tanıma ve keşfetme gereksinimini karşılayan araçlardır. Okul öncesi dönemdeki çocuklar için kitabın en temel işlevi, onOkuma alışkanlığının geliştirilmesinde çocuk edebiyatı önemli bir yere sahiptir. Kitap sevgisi ve okuma alışkanlığı kazandırmak, çocuk edebiyatının en önemli işlevidir. Okul öncesinde kitapla tanışan çocuklar okuma becerilerine yönelik daha erken deneyimlere sahip oldukları için yaşıtlarına göre daha erken gelişme gösterebilmektedirler.

İlköğretim döneminde kitapların çocuklar için önemini yazınız.

İlköğretime başlamasıyla birlikte, çocuk daha istekli kitap okumaya başlar. Bu dönemde çocuklara, hem okuma yazma becerisinin gelişimini destekleyecek hem de onların gelişimine katkı sağlayacak kitaplar sunulmalıdır. Temel okuma yazma becerilerinin kazanıldığı bu dönemde, çocukların gerek okulda karşılaştıkları gerek anne babaları tarafından seçilen kitapların niteliği, gelişimlerinin ileriki aşamalarında, okuma alışkanlığına sahip birer birey olarak yetişmeleri açısından önemlidir. İlköğretim üçüncü sınıftan itibaren, çocuklar uzun süreli okumaya başlarlar. Bu dönemde çocuğun evde ve okulda yönlendirilmeye ihtiyacı vardır. Çocuk yavaş yavaş okurken kazandığı bağımsızlıktan hoşlanmaya başlayacak ve okuma isteği artacaktır. Üçüncü sınıftan sonra çocuklar bilim, tarih ve diğer konularda yazılmış kitapları okumaya başlarlar. Çocuk için ders kitaplarını okumak, hikaye kitaplarını okumaktan daha zor ve sıkıcı olabilmektedir. Bu nedenle, serbest zamanlarda okuyabilecekleri kitaplar onlara cazip gelmeye başlar

Okuma alışkanlığının kazandırılmasında etkili olan faktörler nelerdir?

Çocuğun okuma alışkanlığı kazanabilmesi, öncelikle ailenin ardından öğretmenlerin ve yakın çevrenin etkisi büyüktür.Çocuğa okuma alışkanlığının kazandırılmasında anne babaların yanı sıra öğretmenlerin ve kitle iletişim araçlarının da sorumluluğu vardır.

Anne babalar çocuklarına nasıl okuma alışkanlığı kazandırabilir?

Bir yetişkin tarafından okunan ve çocuk tarafından da resimlerine bakılan kitaplar, anne baba ile çocuk arasında hem fiziksel hem de duygusal yakınlık oluşturur. Çocuk hem sevdiği kişi ile birlikte olduğu için mutlu olur, hem de kitap aracılığıyla yeni yaşantılar edinmeye başlar. Ebeveynleriyle zaman geçirmeyi ve paylaşımı artıran bu süreç çocuğun okuma sürecine yönelik olumlu tutum geliştirmesini destekler (Sever, 2008). Ebeveynlerin çocuklarına kitap okuması, ebeveynle çocuğun bağlanma sürecini de olumlu yönde etkileyecektir. Çocuklara her gün belirli saatlerde kitap okunması çocuğun okuma alışkanlığı kazanmasında önemli bir adımdır

Anne babaların çocuk edebiyatını desteklemeye yönelik olarak yapabilecekleri etkinlikler nelerdir?

Evde kitaplık oluşturma, çocuk kütüphanesinden yararlanma alışkanlığı geliştirme, kitabevlerini ve kitap fuarlarını ziyaret etme, çocuk edebiyatı ürünlerini birlikte inceleme ve okuma vb.

Ev ortamında çeşitli okuma köşeleri, okuma odaları ya da okuma atölyeleri oluştururken anne babaların dikkat etmesi gereken noktalar nelerdir?

Ev ortamında çeşitli okuma köşeleri, okuma odaları ya da okuma atölyeleri oluştururken anne babaların dikkat etmesi gereken noktalar şunlardır:

• Okuma odasında ya da atölyesinde bulundurulabilecek malzemeler çocuğun yaşına, ilgi alanlarına, öğrenme düzeyine göre belirlenmelidir. Bir okuma atölyesinde doğa ile ilgili kitaplar; kuş bakımı, köpek, kuzu, balık bakımı ile ilgili kitaplar; Türkçe sözlük, deyimler ve atasözleri sözlüğü, çocukların ilgisini çekebilecek ve yaş dönemlerine uygun çocuk edebiyatı örneklerine yer veren kitaplar; makas, ataç ve yapıştırıcılar, fon kağıtları, çeşitli renkte kalemler; masal, türkü ve şarkılarla ilgili cd’ler bulundurulabilir (Güleryüz, 2003).

• Seçilen mekanın gürültülü yerlerden uzak olması gerekir.

• Okuma odaları/atölyeleri çocuk açısından çekici bir şekilde düzenlenmelidir. • Oluşturulacak mekanda kitaplar açık raflarda bulundurulmalıdır. Bu şekilde çocukların daha önce görmedikleri kitaplarla tanışma olanağı sağlanmış olur (Milli Eğitim Bakanlığı, 2013)

Anne babalar, yaratıcı okumaya yönelik olarak ne tür etkinlikleri yapabilirler?

Anne babalar, yaratıcı okumaya yönelik olarak şu etkinlikleri yapabilirler (Güleryüz, 2003): • Okudukları öykü ya da masal en ilginç yerinden kesilerek, çocuklardan bunu tamamlamaları istenebilir. Daha sonra kitabın aslı ile çocukların söyledikleri karşılaştırılabilir. • Öykü ya da kitabın oluşturduğu çağrışımlar kullanılarak, yeni bir öykü oluşturma ve anlatma denemesi yapılabilir. • Okunan metin dramatizasyonla oynanabilir. • Yazılı metinle görsel bağlantılar kurularak, okunan bir öykü ya da roman resme dönüştürülebilir (Güleryüz, 2003).

Çocuk dergilerinin seçiminde anne babaların dikkat etmeleri gereken noktalar nelerdir?

Çocuk dergilerinin seçiminde anne babaların dikkat etmeleri gereken noktalar şunlardır: • Çocuğa dergi seçilirken, çocuğun okumaya başlamadan önce çizgi ile tanıştığını göz önüne alarak; ona sunulan görsel unsurlara göre çizilmiş ve estetik değerinin olmasına dikkat edilmelidir. • Çizilen karikatürlerin çocuğun yaş ve gelişim düzeyine uygun nitelikte olmasi gerekir. • Çocuğa dergiler tanıtılırken, özel ilgi alanı oluşturan resim, müzik, nakış, el işi, çizme, pul biriktirme, maket yapma gibi konularda çocukların gelişimini destekleyen bilgilerin yanında, benzer ilgi alanlarına sahip çocukların birbirleriyle iletişim kurmalarını sağlayıcı bir örgütlenme içinde olunmalıdır. • Derginin çıktığı ay, hafta veya günün güncel olaylarından okulda işlenenlere yardımcı olacak bilgi ve materyallere yer verilmiş olmasına özen gösterilmelidir. • 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı gibi bayramlar ve özel günler izlenerek, çocuklara o günlerin anlam ve önemi hakkında bilgi verilmelidir Çocuk için hazırlanan bir süreli yayında, sayfa düzenine çok dikkat edilmiş ve estetiğe gerekli özen gösterilmiş olmalıdır (Yalçın ve Aytaş, 2003).

Çocuğun yaşantılarını daha sonra yeniden dramatize etmeye ve oyunlaştırmaya ne ad verilir?

Canlandırma, çocuğun yaşantılarını daha sonra yeniden dramatize etmek ve oyunlaştırmak demektir.

Çocuklar için canlandırmanın önemini açıklayınız.

Çocukların hayatında, oyunların canlandırılması önemli bir yer tutar. Çocukların hayal dünyaları ve yaratıcılıkları oldukça zengindir. Bu durum onların kendi kendilerine veya birbirleriyle oynadıkları oyunlara da yansır. Öğretmencilik, evcilik, doktorculuk, şoförcülük gibi oyunlarda hem zekâsını kullanırken, hem de bu rolleri canlandırmaktadırlar (Çılgın, 2007). Bir gazete haberi, yaşanmış bir olay, fıkra ya da Türkçe kitabında yer alan uygun bir parça, çocuğun yaşam ortamına uygun bir şekilde canlandırılabilir. Bir başka deyişle canlandırma yoluyla, eğitim etkinlikleri oyunlaştırılabilir. Bu şekilde anne babalar çocuğun yaşam deneyimlerini zenginleştirerek çocuğun öğrenme sürecini destekleyebilir.

Okuma alışkanlığının kazandırılmasında ders kitaplarının önemini açıklayınız.

Çocuklara okuma alışkanlığı kazandırma konusunda ders kitapları önemli bir yer tutar. Ancak ders kitapları, bu alışkanlığı kazandırmaya yeterli değildir. Günümüzde çocuklardan oluşan önemli bir okuyucu kitlesi bulunmaktadır. Öğrenme sürecinde yaparak ve yaşayarak öğrenme sistemine geçiş, ders kitapları dışındaki kitapları ön plana çıkarmıştır. Bu süreçte, serbest ve bireysel okumalara yer verilmesinin rolü de oldukça büyüktür (M

Hangi haftalarda okuma etkinlikleri özellikle yapılmalıdır?

Her yıl, Kasım ayının ikinci Pazartesi günü başlayan Dünya Çocuk Kitapları Haftası ve Mart ayının son Pazartesi günü başlayan Kütüphaneler Haftasında okumanın önemini vurgulayan etkinlikler düzenlenmelidir.

Aile ve okul işbirliğinin, çocuklara okuma alışkanlığının etkisi nedir?

Anne babaları, aile katılım etkinliklerine dâhil ederken öncelikli olarak yapabilecekleri etkinliklerden başlamalıdır. Ailelerin yapabilecekleri görevlere katılımını sağlamak, anne babaların kendilerine güven duymasını ve katılımın etkisini arttırmaktadır. Örneğin anne babalar, Türkçe dil, müzik ve benzeri günlük etkinliklerde öğretmene yardım edebilirler. Ebeveynler, sınıfta eğitim etkinliklerini uyguladıkları aile katılım çalışmalarından yararlandıkları, daha çok sinema, tiyatro gibi sınıf dışı aile katılımı çalışmalarına ilgi göstermektedirler. Etkinliklere katılımda ailenin gönüllü olması esastır. Anne babaların katılımı öncelikli olarak okul ve ev arasında iş birliğini sağlamaktadır. Bu sayede çocukların eğitimi hem evde hem de okulda devam ederek sürekli hale gelmektedir

Anne babaların çocukları için kitap seçerken dikkat etmeleri gereken noktalar nelerdiR?

Anne babaların çocukları için kitap seçerken dikkat etmeleri gereken noktalar şunlardır:
• Anne babalar seçtikleri kitapların, çocuğun yaş ve gelişimsel düzeylerine uygun
olmasına dikkat etmelidirler. Üç-beş yaş grubundaki çocuklar için kitap seçerken
iyi resmedilmiş ve çocukların yaratıcılıklarını harekete geçiren kitaplar seçilmelidir.
Beş-sekiz yaş grubundaki çocuklar için seçilen kitaplar dil ve kavram açısından gelişmiş, yeni bilgileri öğreten, eğitici ve okumayı yeni öğrenenler için kısa ve büyük
harflerle yazılmış kitaplar olmalıdır. Sekiz- on iki yaş grup çocuklar için seçilen kitapların ise sadece ileti kaygısı taşımayan, çocuğun yaratıcılığını geliştiren ve kitabın
sonunu çocuğun kendisinin tamamlayabileceği kitaplar olmasına özen gösterilmelidir (Milli Eğitim Bakanlığı, 2013).
• Çocuğa verilecek kitap, tıpkı bir oyuncak gibi, onun ilgisini çekmelidir. Kitap başlangıçta bir oyun aracı gibi çocuğa sunulabilir. Çocuklar, yetişkinler gibi, biçimsel
açıdan kendileri için çekici olmayan bir kitaba sadece yararlı olduğu için yönelmezler. Bu nedenle, kitapların da ön kapaktan arka kapağa dek çocuğun ilgisini çekebilecek şekilde hazırlanmış olması gerekir. Dış kapak, kitabın içeriğiyle uyumlu
olmalıdır (Kıbrıs, 2010).
• Bazı çocuklar ilgilendikleri konuları açıkça söylerler. Bir kısmı ise bu konuda konuşmak istemeyebilir, okulda geliştirdiği bir ilgi alanından evde bahsetmeyebilir.
Önemli olan, çocuğun ilgi alanlarını ortaya çıkarmak ve bu alanlar doğrultusunda
kitaplar seçmektir. Ancak sadece ilgi alanlarını keşfetmek yeterli değildir (Çılgın,
2007). Anne babalar çocukları için kitap seçerken, çocukların bireysel farklılıklarının olduğunu unutmamalıdır. Gelişimsel özellikler ile ilgili bilgiler, çocukların belli yaşlarda hoşlandıkları edebiyat türü hakkında bilgi vermektedir

Anne babaların çocuklara seçtikleri kitaplar ne içermelidir?

Anne babaların çocuklara seçtikleri kitaplar, kültürel ve sosyal çeşitlilik içermelidir

Öğretmenlerin çocuklara okuma alışkanlığı kazandırmalarındaki rolünü açıklayınız.

Öğretmenlerin özellikle ilkokul döneminde, kitapları sınavla değerlendirmeleri çocuklarda kitap okuma sevgisi yerine kitaplara karşı korku geliştirmelerine neden olmaktadır. Öğretmenler, kitapları çocukların ilgisini çekecek şekilde sunmalı ve çocuklarla etkileşimli kitap okuma uygulamalarının yanı sıra kitaptaki olayları çocuklarla birlikte canlandırma etkinlikleri yapmalıdırlar. Okullarda imza günleri ve kitap tanıtma etkinlikleri düzenlenerek çocukları daha fazla kitap ve yazar ile tanıştırmak gerekir. İlköğretimin ilk sınıflarından itibaren kitapların akademik yaşantıdaki önemi öğrencilere anlatılmalıdır. Okuma etkinliği, Yüz Temel Eser gibi projelerle sınırlandırılmamalı, öğrenciye alternatif kitaplar sunulmalıdır (Güney ve ark., 2014). Öğrenmekten keyif alan çocuklar için onların ilgileri doğrultusunda okuma seçimleri yapabilecekleri bir kitap yelpazesi sunulmalıdır. Bu nedenle sınıf düzenlemeleri büyük önem taşır. Sınıflarda açık kitapların oluşturulması, standart sınıf görünümünün değiştirilmesi, sınıfın materyallerle desteklenmesi gibi düzenlemeler çocukların okumaya ve öğrenmeye olan isteğini arttırabilir.

Canlandırmanın çocuklar açısından faydalarını açıklayınız.

Dramatizasyon, hem eğlendirici, hem de eğitici işlevler taşıyan etkinliklerden oluşmalıdır. Çocuk dramatize ettiği bir konuyu eylemleştirirken, konunun gerektirdiği fiziksel davranışlarda bulunur. El, kol hareketleri, gerilimler ve ses değişimleri bu türden davranışlardır. Dramatizasyon etkinliklerinde çocukların öncelikle düş güçlerine, taklit yeteneklerine ve özgün olarak kendilerini ifade etmelerine fırsat verilmelidir. Çocukların doğasında taklit etme, rol yapma ve yeniden yaratma yeteneği vardır. Dramatizasyon için çocukların günlük yaşıtlarıyla ilgili konular seçilmeli ve çocukların günlük yaşantılarıyla bağlantı kuracakları ortamlar oluşturulmalıdır. Seçilen konuların canlandırılmasında parmak oyunlarına, kukla figürlerine başvurulabilir 

Ansiklopedi ve sözlük kullanımı çocuklara nasıl alıştırılmalıdır?

Çocukluk, örnek alma ve keşfetme dönemidir. Çocuklar her şey hakkında soru sorabilirler. Anne babalar çocuğun sorusu karşısında “gel doğru cevabı birlikte arayalım” diyerek bir sözlük veya ansiklopediye başvurabilmelidir (Güleryüz, 2003). Anne babaların sözlük ve ansiklopedi gibi eserleri birlikte incelemeleri de ev ortamında okuma alışkanlığının desteklenmesini sağlar

Dergi ve gazete okuma alışkanılığını kazandırmak çocuklar için neden önemlidir?

Güncel olma özellikleriyle dergiler, çocuğun eğitiminde önemli bir yer tutmaktadır. Çocuğa okuma, boş zamanlarını değerlendirme alışkanlığı verdiği gibi çocuğun ilgi ve yeteneklerini ortaya çıkararak, onları daha çok okuma, yazma ve resim yapma konusunda özendirir (Yalçın ve Aytaş, 2003). Bir çocuk dergisine abone olunarak, çocuğun süreli yayınları takip etmeyi öğrenmesi sağlanabilir (Tanju, 2010). Çocuk dergilerinin en önemli özellikleri bir hafta, on beş gün veya bir aylık sürelerle, çocukları ilgilendiren güncel haber, olay veya bilimsel gelişmeleri yansıtan iletişim araçları olmasıdır. Dergi ve gazeteler çoğunlukla aylık abonelik olanağı sağlamaktadır. Bu tür yazılı kaynakların uygun bir fiyata basılması ve satılması, çocuğun ve ailesinin bu kaynaklara ulaşımı açısından önemlidir.

Küçük Prens kitabının özelliği nedir?

Küçük Prens, Fransız yazar ve pilot Antoine de Saint-Exupéry tarafından yazılan ve 1943’te yayımlanan bir hikayedir. Dünyanın en çok satan ve okunan kitaplarından biridir. Bir çocuğun gözünden büyüklerin dünyasının anlatıldığı eser, Mark Osborne’nin yönetmenliğinde animasyon filmi olarak sinemaya uyarlanmıştır.