Çocuk Edebiyatı Ve Medya Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim
Çocuk Edebiyatı Ve Gelişimsel Uygunluk Iı-Okul Öncesi Dönem
- Özet
- Sorularla Öğrenelim
Çocuklar edebiyat ile hangi deneyimleri kazanırlar?
Çocuklar edebiyat ile bilişsel, sosyal-duygusal,
kişilik, ahlak ve dil gelişimi gibi deneyimler kazanırlar.
Çocuk edebiyatı neden önemlidir?
Çocuk edebiyatı, çocuklara toplumun kültürel ve
tarihi mirasını aktarmak, onlara çok boyutlu ve eleştirel
düşünme becerisini kazandırmak, ulusal ve evrensel
değerlere sahip çıkan bireyler olmalarını sağlamak
açısından oldukça önemlidir.
Okul öncesi dönemde çocuklar hangi alanlarda
gelişim göstermektedirler?
Okul öncesi dönemde çocuklar; fiziksel, bilişsel,
sosyal, duygusal ve dil alanlarında gelişim
göstermektedirler.
Bu dönemdeki çocuklara farklı konu ve kavramlarla
hazırlanmış nitelikli kitapların sunulması onların hangi
bilişsel becerilerini kazanmalarını sağlar?
Bu dönemdeki çocuklara farklı konu ve
kavramlarla hazırlanmış nitelikli kitapların sunulması
onların bilgi kazanma, farklı açılardan düşünebilme, analiz
etme, değerlendirme, merak duyma, keşfetme, ipuçlarını
değerlendirme, tahminde bulunma ve yorum yapma gibi
bilişsel becerilerini kazanmasını sağlar.
Çocuklar için kaygı, üzüntü, korku verici olan
konuların işlendiği kitapların rolü nedir?
Çocuklar için kaygı, üzüntü, korku verici olan
konuların işlendiği kitaplar okul öncesi dönemi çocukları
için hem onları rahatlatan bir arkadaş, hem de kendisine
sıkıntı veren duruma ilişkin bir çözüm yolu sunan yol
gösterici rolündedir.
Okul öncesi dönemde çocuklara sunulabilecek çocuk
edebiyatı ürünleri nelerdir?
Okul öncesi dönemde resimli öykü kitapları,
şiirler, şarkılar, tekerlemeler, ninniler, masallar, fıkralar,
bilmeceler, kurgu eserler, fen ve başvuru eserleri ve çocuk
dergileri çocuklara sunulabilecek çocuk edebiyatı
ürünleridir.
Bu farklı edebiyat ürünleri çocukların gelişimine nasıl
yardımcı olmaktadır?
Bu farklı edebiyat ürünleri çocukların farklı bakış
açıları geliştirmesine, okumaktan keyif almalarına, okuma
kültürünü erken yaşlarda kazanmalarına, çocuk
edebiyatından bilgi kaynağı olarak yararlanmasına,
arkadaşları ve yetişkinlerle eğlenceli ve nitelikli
paylaşımlarda bulunmalarına ve gelişim özellikleri, ilgileri
farklı olan bütün çocuklara hitap edilmesine yardımcı olur.
Bir-yedi yaşlar arasındaki çocuklar için hazırlanmış,
kısmen ya da tamamen resimlerden meydana gelmiş
kitaplara ne ad verilir?
Bir-yedi yaşlar arasındaki çocuklar için
hazırlanmış, kısmen ya da tamamen resimlerden meydana
gelmiş kitaplara ‘’Resimli Kitaplar’’ denilmektedir.
İki-üç yaş çocuklar için hazırlanmış olan kitaplara ne
ad verilir?
İki-üç yaş için çocuklar için hazırlanmış kitaplara
‘’ABC Kitapları’’ adı verilir.
İki-üç yaş çocuklar için hazırlanmış ABC kitapları
nasıl olmalıdır?
ABC kitapları, çocuğun tanıdığı cisim, hayvan ve
insanların resimleri bulundurmalıdır. Aynı zaman konu ve
olay içermemelidir.
Çocuk üç-dört yaşına geldiğinde nasıl öyküler ilgisini
çeker?
Çocuk üç-dört yaşına geldiğinde, birbiri ile
ilişkili resim ve cümleler ile anlatılan, tek olaylı, neşeli ve
gerçekçi öyküler ilgisini çeker.
Okul öncesi dönemde öykü anlatımının dili nasıl
olmalıdır?
Okul öncesi dönemde öykü anlatımının dili; sade,
doğal, gelişen dil doğrultusunda olmalıdır.
Beş- altı yaş çocukları için hazırlanmış kitaplardaki
resimlerin ayrıntıları nasıl olmalıdır?
Beş-altı yaş çocukları için hazırlanmış
kitaplardaki resimlerin ayrıntıları, metnin anlaşılmasını
kolaylaştırmalı, aynı zamanda çocuğun hayal gücünü
geliştirmelidir
Resimli kitaplar çocukların gelişimine nasıl destek
olmaktadır?
Resimli kitaplar, çocuğun kavram, sözcük bilgisi,
gramer, anlama, dinleme, sorulara cevap verebilme, öykü
zincirini kurabilme, bellek, sıralı cümle üretebilme, dili
kullanabilme, çözümleme yeteneğini artırmakta, dilin
zenginleştiğinin farkına vardırmakta, kitap ve okuma
zevkini uyandırma gibi işlevleriyle çocukların gelişimine
destek olmaktadır.
Çocuk edebiyatında gerçekçiliğin amacı nedir?
Çocuk edebiyatında gerçekçiliğin amacı, çocuğa
uzun uzun öğüt vermek değil, günlük ve hareketli yaşamı
tanıtmaktır.
Gerçekçi öykülerin konuları nasıl olmalıdır?
Gerçekçi öykülerin konuları zamanın ideallerini
yansıtmalıdır. Aynı zamanda günlük yaşantının canlı ve
enteresan bir resmini vermelidir.
Serüven öykülerinde hangi konular işlenmektedir?
Serüven öykülerinde deniz hayatı, bilinmeyen
ülkelerin keşfi ve buna benzer yolculuklar konu olarak
işlenmektedir.
Bilgi verici kitapların en önemli ölçütleri nelerdir?
Bilgi verici kitapların en önemli ölçütleri
doğruluk ve geçerliliktir.
Bilgi verici kitaplar nasıl yazılmış olmalıdır?
Bilgi verici kitaplarda; sözcükler basit, terimler
ve açıklamalar doğru, önemli gerçekler basitleştirilmiş
olmalı, olaylarda mantıkî bir sıra bulunmalı ve kitap ilgi
çekici biçimde yazılmış olmalıdır.
Şiir nedir?
Bir nesnenin, düşüncenin, duygunun, deneyimin
veya olayın özünü yansıtan düzyazıdan farklı bir biçimde
kelimelerin genellikle belirli bir kurala göre veya belirli
bir yapıya göre seçilerek dizildiği edebi esere şiir denir.
Şiir nasıl oluşur?
Şiir yazarın duygu, düşünce, deneyim veya
yaşadığı olayları dilin en yoğun haliyle kullanmasıyla
oluşur.
Küçük çocuklar için şiir nasıl olmalıdır?
Küçük çocuklar için yazılan şiirlerde dilin basit
ancak şiirsel bir biçimde kullanılması ve içeriğin
çocuklara doğrudan verilerek onların anlatılan içeriği
hayallerinde canlandırması sağlanmalıdır. Aynı zamanda
şiir çocuklar için keyif verici, eğlendirici olmalıdır.
Huck ve diğerlerine göre çocuklar için yazılmış
şiirler nasıl olmalıdır?
Huck ve diğerlerine göre çocuklar için yazılmış
şiirlerde çocukların anlayabileceği metaforlar
kullanılmalıdır. Aynı zamanda bu şiirler çocukların kendi
yaşantısından gerçek duygu ve deneyimlerini içermeli ve
onların gerçek yaşantıları aracılığıyla duygu ve hayal
dünyalarını harekete geçirmelidir.
Çocuk şiirlerinde hangi söz sanatları
kullanılmamalıdır?
Kinaye, tecahül-arif, istiare gibi küçük çocukların
anlayamayacağı söz sanatlarının çocuk şiirlerinde
kullanılması uygun değildir.
Ritim nedir?
Ritim şiirin melodisini oluşturur ve çocukların
doğal ritim duygularını ve beraberinde hareket etme
isteğini destekleyen ve doyuran en önemli edebi türdür.
Ritmik ifadeler çocukların dil gelişiminin fiziksel
gelişimle ilgili boyutunu nasıl destekler?
Ritmik ifadeler çocukların düzenli nefes alıp
vermesini, tonlamayı içerdiği için çocukların dil
gelişiminin fiziksel boyutunu destekler.
Kafiye (Uyak) nedir?
Şiirdeki kelimelerin aynı zamanda belirli bir
düzene oturmasını sağlayan bir unsurdur.
Şiirdeki şekil unsuru neden çocukların dikkatini
çekmektedir?
Şiirin her mısrasının büyük harfle başlaması,
satırın düz yazıya göre daha kısa olması, yazılırken bazen
dörtlüklere yer verilmesi çocukların dikkatini çeken bir
durumdur.
Şiirin müziksel yapısını oluşturan temel unsurlar
nelerdir?
Ritim ve kafiye şiirin müziksel yapısını oluşturan
temel unsurlardır.
Çocuklar için duyuların önemi nedir?
Çocuklar yaşamı duyuları aracılığıyla keşfederler.
Görme, duyma, işitme, dokunma, tatma duyuları
çocukların deneyim kazanmaları, gelişimleri ve
öğrenmeleri için en büyük araçtır.
Çocuklar duyularını aktif olarak kullanmamaları
durumunda hangi problemlerle karşılaşabilirler?
Çocuklar küçük yaşlarda duyularını aktif
kullanmamaları durumunda gelişimsel olarak geride
kalmaları ve öğrenme problemleri yaşayabilirler.
Parmak oyunlarının ortaya çıkışı kimin dönemine
dayanmaktadır?
Parmak oyunlarının ortaya çıkışı, ilk
anaokulunun kurucusu Alman eğitimci Friedrick Froebel
dönemine dayanmaktadır.
Parmak oyunları nedir?
Söyleyiş kolaylığı, kelime tekrarları ile parmaklar,
eller veya vücudun diğer bölümleri ile anlatılanların
canlandırıldığı eğlenceli oyunlardır.
Parmak oyunları, çocukların gelişimine nasıl destek
olmaktadır?
Çok basit düzeyde olay anlatımına yer verilen bu
oyunlar çocukların bilişsel, dil ve özellikle küçük kas
parmak gelişimlerine destek olmaktadır.
Çocuk şarkıları nedir?
Çocuk şarkıları ortaya çıktığı toplumun
kültüründen, yaşantısından ve dilinden etkilenen,
çocuklara müzik sevgisini aşılayan, onların gelişim ve
eğitimlerine eğlendirerek yardımcı olan melodik
ürünlerdir.
Çocuk şarkılarında aktarılan konular nasıl
olmalıdır?
Çocuk şarkılarında aktarılan konular, çocukların
yaşantıları ile ilişkilendirebilecekleri, yaşlarına, gelişim
düzeylerine ve ilgilerine hitap eden konular olmalıdır.
Ninni nedir?
Ninniler bebeklerin ve küçük çocukların uykuya
ve kolaylaştıran, basit anlatımlı basit bir konu içeren,
çocukları rahatlatıcı özelliğe sahip ezgili türkülerdir.
Tekerleme nedir?
Tekerleme çocukların kolaylıkla ezberleyebildiği,
ses tekrarları ile dinlemekten ve söylemekten keyif
aldıkları, içerdikleri hayali ve olağanüstü anlatımlarla
onların hayal dünyalarını zenginleştiren, oyun kurmalarına
aracılık eden ve yaratıcılıklarını destekleyen en önemli
edebiyat ürünlerinden birisidir.
Tekerlemelerin en büyük özellikleri nelerdir?
Tekerlemeler halk masallarında olaya giriş
yapma, dinleyicinin dikkatini çekme ve onu eğlendirme
amacıyla kullanılabilirler. Aynı zamanda halk
masallarında kullanılan bu tekerlemelerin en büyük
özellikleri en abartılı şekilde hayali olaylara, tasvirlere,
anlatımlara yer vermesidir.
Çocuklara şiir sevgisini aşılayan ilk edebi ürünler
arasında yer alan eser hangisidir?
Tekerlemeler manzum eserler olmaları itibariyle
çocuklara şiir sevgisini aşılayan ilk edebi ürünler arasında
yer almaktadır.
Fıkra nedir?
Kısa ve özlü anlatımı olan nükteli, güldürü
hikâyecik olarak tanımlanan sözlü halk edebiyatı ürünüdür.
Fıkraların en önemli özelliği nedir?
Fıkraların en önemli özelliği içerisinde anlatılan
olayın dayandığı, düşündürücü, temel bir hissenin
olmasıdır.
Bilmece nedir?
Bir şeyin adını anmadan niteliklerini üstü kapalı
söyleyerek o şeyin ne olduğunu bulmayı dinleyene veya
okuyana bırakan oyundur.
Bilmeceler sayesinde çocukların yaşadığı deneyimler
nelerdir?
Çocuklar bilmecelerle karşılaştırma yapma, akıl
yürütme, ipuçlarını değerlendirme, deneme-yanılma
yapma ve bunları sözel olarak ifade etme deneyimlerini
yaşarlar.
Bilim kurgu nedir?
Bilim kurgu, bilimsel olarak var olan gerçeklikler
doğrultusunda gelecekte bir gün gerçekleşmesi mümkün
olabilen durumları, olayları, kişileri anlatan eserlerdir.
Bilim kurgu eserlerinde hangi konular yer alabilir?
İnsan gibi çalışan, davranan bilgisayarlar,
robotlar, uzay gemileri, uzaylılar, yeni keşfedilen
gezegenler, gelecekte insanların yaşantısının nasıl olacağı
gibi konular bilim kurgu eserlerinde yer alabilirler.
Bilim kurgu eserlerin çocuklara sağladığı faydalar
nelerdir?
Bilim kurgu eserleri çocukların hayal gücü ve
yaratıcılıklarını geliştirmesine yardımcı olur.
Edebiyatta fantezi nedir?
Edebiyatta fantezi sihirle ilgili ve mantıksız olanı
hakiki dünyaya getirmektedir.
Fantastik eserlerde karakterler nasıldır?
Fantastik eserlerde karakterler; insan,
insanlaştırılmış veya canlandırılmış nesnelerdir.
Fantastik eserlerde geçen öyküler nasıl olmalıdır?
Diyaloglar doğal, canlı ve gösterişsiz olmalıdır.
Fantezi çocukların dikkatini nasıl çekmektedir?
Çocuklar küçük eşyalarla oynamaktan zevk
alırlar. Bu da “sevilen oyuncak ve eşyaların
canlanacaklarına” inanan çocuklar ve oyuncakları
arasındaki sevgiyi içeren bir çocuk temasının gelişmesine
yol açar. Fantezi de çocuğun gezinebileceği, kalbinin ve
zihninin hayallerini istedikleri yolda idare edebileceği bir
harikalar ülkesi oluşturduğundan çocukların dikkatini
çekmektedir.
Tarihsel kurgu nedir?
Çocuklara tarih bilincini ve sevgisini kazandıran,
tarihi olaylar, kişiler ve mekânlar aracılığıyla kurgulanmış
eserlerdir.
Okul öncesi dönemi çocuklar için tarihsel kurgu
eserleri nasıl olmalıdır?
Okul öncesi dönemi çocuklar için tarihsel kurgu
eserleri dil ve anlatım açısından oldukça basit ve sade
olmalı ve bol resim içermelidir.
Tarihsel kurgu eserlerinde konular nasıl olmalıdır?
Tarihsel kurgu eserlerinde işlenen konular
şiddetten uzak, barış, kardeşlik, sevgi, iyi ve doğru olma
gibi konular işlenmelidir.
Fen ve başvuru eseri nedir?
Çocukları doğada yer alan çeşitli konuların içine
çeken, bilimsel konular hakkında bilgi veren ve onların bu
konulardaki meraklarını gideren ve aynı zamanda onları
eğlendiren resimli kitaplar fen ve başvuru eserleri olarak
tanımlanır.
Hangi kitaplar fen ve başvuru eserlerine örnek olarak
verilebilir?
Ansiklopediler, sözlükler, deney kitapları, icat ve
buluşları, doğayı, bitkiler, hayvanları resimlerle anlatan
kitaplar, atlaslar fen ve başvuru eserlerine örnek olarak
verilebilir.
Fen ve başvuru eserlerinde konular nasıl
işlenmelidir?
Bu eserlerde işlenen konular sade, düzgün, basit
ancak açıklayıcı bir şekilde işlenmelidir.
Çocuk dergisi nedir?
Farklı konularda yazılar, etkinlikler, masallar,
şarkılar, bilmeceler, bulmacalar, oyunlar gibi farklı
edebiyat türlerini bir araya getiren dergilerdir.
Çocuklar için çocuk dergileri neden önem
taşımaktadır?
Çocukların etraflarında olup bitenleri, güncel
olayları takip etmeleri, kendi ilgi alanları doğrultusunda
seçim yapmaları açısından çocuk dergileri önem
taşımaktadır.
Ülkemizde ilk çocuk dergisinin yayımlanması kaçıncı
yüzyıla uzanır?
İlk çocuk dergisinin yayımlanması 19. yüzyıla
uzanır.
Hangi dergiler çocuk dergilerinin ilk örnekleri
arasında yer alır?
“Çocuklara Mahsus Gazete” ve “Çocuk Bahçesi”
adlı dergiler bu türün ilk örnekleri arasında yer almaktadır.
Peri masallarının tek hedefi nedir?
Peri masallarında; cesaret, çalışkanlık, sevgi,
şefkat, iyilik, günahkârlık, kibirlilik, erdemlilik gibi insan
niteliklerinin okuyucu için canlandırılması peri
masallarının tek hedefidir.
Peri masallarının dili nasıl olmalıdır?
Peri masalının dili; zihinsel, duyusal ve duygusal
deneyimleri hayal ettirmekte ve basit olanı sanatla
süslemektedir
Halk masallarında hangi unsurlar o dönemin
toplumunun özelliklerini göstermektedir?
Masalın akışı, içindeki karakterler, karakterlerin
dilleri ve davranışları o dönemin toplumunun özelliklerini
göstermektedir.
Halk masalını bir arada tutan hangi unsurdur?
Sihirli elemanlar her zaman halk masalını bir
arada tutan unsurlardır.
Halk masalları kaç kategoriye ayrılır? Bu kategoriler
nelerdir?
Halk masalları beş ana kategoriye ayrılır.
1. Şansın dönmesinin öyküsü
2. Süper kahraman öyküsü
3. Komik, tuhaf öykü
4. Hayvan öyküsü
5. Açıklayıcı öykü
Şansın dönmesi ile ilgili öyküye hangi masal örnek
verilebilir?
‘’Külkedisi’’ masalı bu kategoriye örnek
verilebilir
Şansın dönmesi ile ilgili öyküde karakterler nasıl
olmalıdır?
Şansın dönmesi ile ilgili öyküde karakterler
genellikle masumdur ve karşılaştıkları kötülükleri yok
etmeye çalışırlar.
Süper kahraman öyküleri nasıl tasvir edilir?
Süper kahraman öyküsü abartılı özellikleri
yüzünden, insanüstü olmasına rağmen, çok gerçekçi bir
biçimde tasvir edilir.
Komik öykünün komik yönü nasıl oluşur?
Öykünün komik yönü genelde, ya akılsız kişinin
talihsizliğinden ya da karakterize edilen kişilerden oluşur.
Hayvan öykülerinin başlangıcı hangi öykü türüne
dayanmaktadır?
Hayvan öykülerinin başlangıcı, eğitici dini
öykülere veya ahlaki değerler taşıyan öykülere
dayanmaktadır.
Geleneksel masallar niçin okul öncesi dönemi
çocuklar için uygun değildir?
Geleneksel masallar fazla soyut kavramlar ve
karakterler içermesi nedeniyle okul öncesi yaş grubu için
gelişimsel açıdan çok uygun olmamaktadır.
Hayvan öyküleri nedir?
Hayvanların hayatını anlatan eserlerdir.
Hayvan öykülerinde hangi konular işlenir?
Bu öykülerde, hayvanların efendilerine olan
bağlılıkları, çalışkanlıkları, cesurlukları, tok gözlülükleri
gibi konular işlenir.
Hayvan öyküleri kaç grupta toplanmaktadır ve bu
gruplar nelerdir?
Hayvan öyküleri üç grupta toplanmaktadırlar.
1. İlk gruptakiler, yani insan gibi davranan
hayvanların olduğu kitaplar
2. İkinci gruptakiler, yani konuşan hayvan öyküleri
3. Üçüncü gruptakiler, yani gerçekten hayvan olan
hayvanların öyküleri
İnsan gibi davranan hayvanların olduğu kitapların
özellikleri nelerdir?
İnsan gibi davranan hayvanların olduğu kitaplar
eğlendiricidirler, bilimsel değildirler, çoğunlukla komik
hayvan öyküleridir.
Konuşan hayvan öykülerinin özellikleri nelerdir?
Hayvanların konuşma ve düşünme gücünün
ötesinde bilimsel olarak daha ciddi bir nitelik taşırlar.
Konuşan hayvan öyküleri çocuklara hangi konularda
yardımcı olmaktadır?
Konuşan hayvan öyküleri eğer gerçekçi yazılırsa
çocuklara hayvanlarla daha yakın ilişkiler kurma, onlara
şefkat gösterme ve yardım etme duygusu kazandırma gibi
konularda yardımcı olmaktadır.
Gerçekten hayvan olan hayvan öykülerinin özellikleri
nelerdir?
Hayvan olan hayvan öykülerinde, hayvanlar
nesnel olarak tanımlanmışlardır. Yazar, hayvanlara
konuşma ve düşünme kabiliyeti vermediğinden, onların
güdü ve davranışlarının anlamını izah etmeyebilir.
Gerçekten hayvan olan hayvan öykülerinde neler
anlatılır?
Bu öykülerde hayvanların kendi dünyalarındaki
hayvanlarla veya insanlarla uğraşmaları, belirli
düşmanlara karşı kendilerini korumaları ve kendi
sorunlarını halletmeleri anlatılır.
3-6 yaş dönemi çocuk edebiyatı hangi bilişsel becerilerin kazanılmasına yardımcı olur?
Okul öncesi dönemde çocuklar çocuk edebiyatı aracılığıyla hem eğlenir hem de öğrenirler. Çocuk edebiyatının bu özelliği çocukların okumaktan ve öğrenmekten keyif almalarını sağlar. Bu dönemdeki çocuklara farklı konu ve kavramlarla hazırlanmış nitelikli kitapların sunulması onların bilgi kazanma, farklı açılardan düşünebilme, analiz etme, değerlendirme, merak duyma, keşfetme, ipuçlarını değerlendirme, tahminde bulunma ve yorum yapma gibi üst düzey bilişsel becerilerini kazanmalarını sağlar.
Okul öncesi çocuk edebiyatı hangi gelişimlerine destek verir?
Çocuklar için kaygı, üzüntü, korku verici olan konuların işlendiği kitaplar bu yaş çocukları için hem onları rahatlatan bir arkadaş, hem de kendisine sıkıntı veren duruma ilişkin bir çözüm yolu sunan yol gösterici rolündedir. Bu açıdan çocuk edebiyatı okul öncesi dönemde çocukların sosyal-duygusal ve kişilik gelişimlerine büyük destek vermektedir
Okul öncesi dönemde çocuklara hangi tür çocuk edebiyatı ürünleri sunulmaktadır?
Okul öncesi dönemde çocuklara resimli öykü kitapları, şiirler, şarkılar, tekerlemeler, ninniler, masallar, fıkralar, bilmeceler, kurgu eserler, fen ve başvuru eserleri, çocuk dergileri gibi birçok türde çocuk edebiyatı ürünü sunulabilmektedir.
Dört-altı yaşlar arasında; çocuğun yaşıtları ile birlikte okunan kitabı dinlemeyi, kitap hakkındaki soruları cevaplandırmayı, aynı öyküden başka öyküler oluşturmayı öğrenmesi bu yaştaki çocukların hangi yeteneğinin gelişmesine katıda bulunur?
Dört-altı yaşlar arasında; çocuğun yaşıtları ile birlikte okunan kitabı dinlemeyi, kitap hakkındaki soruları cevaplandırmayı, aynı öyküden başka öyküler oluşturmayı öğrenmesi; arkadaşlık, bir arada yaşama ve çevreye uyum sağlama yeteneğini geliştirmesine yardımcı olmaktadır. Konuşma, soru sorma ve anlatma da bu yaşlarda gelişmektedir. Çocuk büyüdüğündeartık, kitapta metin önem kazanmaya başlamıştır. Bu yaş çocukları için hazırlanankitaplar; kavram ve dil yönünden öncekilere göre daha gelişmiş öykü ve masallar içermektedir.
Çocuk edebiyatında gerçekçiliğin amacı nedir?
Çocuk edebiyatında gerçekçiliğin amacı, çocuğa uzun uzun öğüt vermek değil, günlük ve hareketli yaşamı tanıtmaktır. Bu öykülerle çocuk; bazen benzer geçmiş ve deneyimlere sahip karakterlerle kendini bir tutabilmektedir. Çocukların çoğu benzer olumlu ve olumsuz durumlar ile karşı karşıya olduğundan, bu öyküler uzun süre ilgi çekmeye devam eder. Edebiyatın diğer türleri gibi gerçekçi öykülerde de kitabın iyi yönü, içeriğinin düşündürdüğünde değil, ileri sürdüğü düşüncede belli olmaktadır. Güzel anlatılırlarsa, bu öykülerin çoğu çocukların temel ihtiyaçlarını doyururlar. Eğer çocukların temel gereksinimleri üzerinde odaklanırlarsa onların bireysel ve sosyal ilişkilerine bir anlam verirlerse; eğer insanların farklıdan çok benzer, yabancıdan çok birbirlerine yakın olduklarını gösterirlerse; eğer kendi yaşamlarında bir şeyler yapabileceklerine çocukları inandırırlarsa o zaman o kitaplar çocuklar için iyi ve değerlidirler. Gerçekçi öykülerin konuları zamanın ideallerini yansıtırlar ve okuyucu üzerinde en güçlü izlenimi bırakan öykülerdir. Neticede, günlük yaşantının canlı ve enteresan bir resmini verirler.
Şiir, Türk Dil Kurumu Günce Türkçe Sözlük’e göre nasıl tanımlanmıştır?
Şiir, Türk Dil Kurumu Günce Türkçe Sözlük’e göre; “Zengin sembollerle, ritimli sözlerle, seslerin uyumlu kullanımıyla ortaya çıkan, hece ve durak bakımından denk ve kendi başına bir bütün olan edebî anlatım biçimi, manzume, nazım, koşuk” olarak tanımlanmaktadır (TDK, 2015).
Okul öncesi dönemdeki şiirin özellikleri nasıl belirlenmelidir?
3-6 yaş dönemindeki çocuklar için yazılan şiirler yetiş- kinler için yazılanlardan özellikle kullanılan dil açısından biraz daha farklı olabilmektedir. Küçük çocuklar için yazılan şiirlerde dilin basit ancak şiirsel bir biçimde kullanılması ve içeriğin çocuklara doğrudan verilerek onların anlatılan içeriği hayallerinde canlandırması sağlanmalıdır.
Okul öncesi dönem için yazılan bazı şiirlerin öğretici öğeler taşıması da mümkün ola- bilmektedir. Bu şiirler genellikle anneler günü, ana okulu yaşantısı gibi onlar için önem taşıyan bazı olayların anlatımını içermektedir. Küçük çocuklar şiirin ögelerini, türlerini, dilini, anlatımını analiz etmezler. Şiir onlar için keyif verici, eğlendirici olmalıdır.
Parmak oyunlarının oynanması çocukların gelişimine ne tür katkılar sağlmaktadır?
Parmak oyunları, ortaya çıkışı ilk ana okulunun kurucusu Alman eğitimci Friedrick Froe- bel dönemine (1837) dayanan; bebeklerin ve küçük çocukların müzik, şarkı ve sözel ifade ile ilk tanıştıkları edebiyat ürünlerindendir. Kaynağı genelde belli olmayan bu oyunlar genelde toplumlarda dilden dile aktarılan geleneksel oyunlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Çocukların yanında anne babalar ve diğer yetişkinlerin de oynamaktan keyif aldığı geleneksel parmak oyunları, söyleyiş kolaylığı, kelime tekrarları ile parmaklar, eller veya vücudun diğer bölümleri ile anlatılanların canlandırıldığı eğlenceli oyunlardır. Çok basit düzeyde olay anlatımına yer verilen bu oyunlar çocukların bilişsel, dil ve özellikle küçük kas parmak gelişimlerine destek olan ve onları eğlendiren önemli etkinliklerdendir.
Çocuk şarkılarında aktarılan konuların seçimi neden önemlidir?
Çocuk şarkılarında aktarılan konular, çocukların yaşantıları ile ilişkilendirebilecekleri, yaşlarına, gelişim düzeylerine ve ilgilerine hitap eden konular olmalıdır. Konular toplum için önemsenen, belirli bir kültürde yer bulan sosyal konular olabildiği gibi, çocukların kendisini ve yakın çevresini anlatan, aile ve okul yaşantısını, sayıları, hayvanları, mevsimler, belirli gün ve haftaları konu edinerek bu konularda bilgisini arttıran bir içerikte yazılabilir. Ayrıca bazı çocuk şarkıları hecelemeyi öğreterek çocukların dili doğru bir şekilde kullanmalarına destek olmaktadır.
Tekerlemelerin çocukların hangi düşünsel yapısını geliştirmesine destek olur?
Tekerlemeler çocukların kolaylıkla ezberleyebildiği, ses tekrarları ile dinlemekten ve söylemekten keyif aldıkları, içerdikleri hayalî ve olağanüstü anlatımlarla onların hayal dünyalarını zenginleştiren, oyun kurmalarına aracılık eden ve yaratıcılıklarını destekleyen en önemli edebiyat ürünlerinden birisidir. Bunun yanında tekerlemeler manzum eserler olmaları itibariyle çocuklara şiir sevgisini aşılayan ilk edebî ürünler arasında yer almaktadır.
Bilmeceler çocukların hangi gelişimleri için önemli olur?
Bilmeceler özellikle üç yaştan sonra çocukların yapacak bir uğraş bulamadıklarında en kolay ve en keyifli şekilde vakit geçirmelerini yardımcı olur. Eğlendirici olmasının yanın- da öğretici de olan bilmecelerle çocuklar karşılaştırma yaparak, akıl yürüterek, ipuçlarını değerlendirerek, deneme-yanılma yaparak ve bunları sözel olarak ifade ederek bilişsel gelişimleri açısından çok önemli deneyimler yaşarlar. Eski çağlardan günümüze kadar hâlâ yoğun olarak kullanılan bilmeceler yalnızca çocuklara özgü değil aynı zamanda yetişkinlerin de hoşça vakit geçirmesini sağlayan ve bireyleri düşünmeye sevk eden ve zihinlerini aktif tutmalarına yardımcı olan en önemli araçlardandır.
Bilim kurgu çocukların hangi duygularını destekler?
Bilim kurgu, bilimsel olarak var olan gerçeklikler doğrultusunda gelecekte bir gün ger- çekleşmesi mümkün olabilen durumları, olayları, kişileri anlatan eserlerdir. Günümüzde teknolojinin hızlı bir şekilde gelişiyor olması ve internet kullanımının artması çocukların da yaşantısını etkilemekte ve ilgi alanlarını bu doğrultuda genişletmektedir. Bu nedenle çocuklar için yazan kişilerin de çocukların bu değişen ve gelişen ilgi alanlarına bilim kurgu eserler aracılığıyla hitap etmeleri ve zenginleştirmeleri mümkündür. İnsan gibi çalışan, davranan bilgisayarlar, robotlar, uzay gemileri, uzaylılar, yeni keşfedilen gezegenler, gelecekte insanların yaşantısının nasıl olacağı gibi konular bilim kurgu eserlerde yer alabilir.
Bilim kurgu eserler, çocukların hayal gücü ve yaratıcılıklarını desteklemektedir. Özellikle bilimsel konulara ilgi duyan çocukların okumayı öğrendikleri zaman bilim kurgu eserlerden daha çok keyif aldıkları görülür. Bu eserler aynı zamanda bilimi seven ancak kitaplarla ilgilenmeyi sevmeyen çocukların kitaba ve okumaya ilgi duymasına yardımcı olmaktadır.
Fantastik eserlerde karakterler neden gruplara ayrılmıştır?
Fantastik eserlerde karakterler; insan, insanlaştırılmış veya canlandırılmış olarak öy- küye bağlı olarak gruplara ayrılır. Cansız nesneler (oyuncaklar, makineler vs.), canlı, ki- şiliklendirilmiş karakterler haline gelmişlerdir. Örneğin; Hans Christian Andersen basit alelade eşyaları-çaydanlık, mum, zil gibi-yaşayan karakterler olarak hayal edip, onlara kişilik vermiştir.
Çocuklar küçük eşyalarla oynamaktan zevk alırlar. Bu da “sevilen oyuncak ve eşyala- rın canlanacaklarına” inanan çocuklar ve oyuncakları arasındaki sevgiyi içeren bir çocuk temasının gelişmesine yol açar. Çocukların kuvvetli merak duyguları gelişim ve büyümelerinin her devresinde, onları yeni ve yabancı mucize ülkeler bulmaya yöneltir. Fantezi de, çocuğun gezinebileceği, kalbinin ve zihninin hayallerini istedikleri yolda idare edebileceği bir harikalar ülkesi oluşturur. Bazen çocuklar bir harikalar ülkesinden diğerine seyahati, rüyaları ve hayalleri arasında gerçekleştirirler. Bu kitaplarda parlak ve güzel resimlerle, fantezinin bu bölümüne derinlik ve açıklık getirirler.
Tarihsel kurgu edebiyatı çocukların gelişimi için neden önemlidir?
Tarihsel kurgular çocuklara geçmiş ve gelecek arasında karşılaştırma yapma fırsatı sunar. Bu da onlarda eleştirel düşünme becerisini destekler. İnsanlar ve toplumlar arası ilişkiler ile ilgili değerlendirme imkanı sunulan bu eserler aracılığıyla çocuklar, tarihsel süreci algılama, geçmiş ve geleceğin ayrımına varabilme becerisi kazanırlar. Özellikle küçük çocukların zamanı ve tarihsel süreci algılama becerileri yavaş gelişim gösterebilmektedir. Bu nedenle geçmiş dönemlere ait hikayeler çocuklara zamanın devamlılığı algısını daha geniş bir çerçeveden bakarak anlamlandırmalarına yardımcı olur.
Peri masallarının amacı nedir?
Yazarı bilinmeyen peri masallarının kaynağı, insanlığın ilk yıllarına kadar uzanmakta- dır. Modern peri masalları ise bilinen yazarların ürünüdürler. Peri masalları eğlendirmek, dinlendirmek ve günlük sorunlardan kaçışı sağlamak için şaşırtıcı mucizeler ve sihirli imajlar kullanırlar ve böylece çocuğu bir başka dünyaya-hayal dünyasına sokarlar. Peri masallarında; insan nitelikleri-cesaret, çalışkanlık, sevgi, şefkat, iyilik, günahkârlık, kibirlilik, erdemlilik okuyucu için canlandırılır. Çünkü masalların bir tek hedefi vardır.
Kaç tane kesin olmayan ana tip halk masalı vardır?
Birçok kültürde ortak olan beş ana tip halk masalı vardır, ancak bu kategoriler kesin değildir:
- Şansın dönmesinin öyküsü
- Süper kahraman öyküsü
- Komik, tuhaf öykü
- Hayvan öyküsü
- Açıklayıcı öykü.
Süper kahramanın öyküsü genellikle hangi temalar merkezinde sunulur?
Süper Kahraman Öyküsü: Bu tarzda, iyilik, akıllılık ve cesaret kötülüğe üstün gelen beceriler olarak sunulur. Ancak bunlar süper bir kahramanın özellikleri olarak ortaya çıkmaktadırlar. Abartılı özellikleri yüzünden, insanüstü olmasına rağmen, çok gerçekçi bir biçimde tasvir edilir. Olaylar genelde mizahî biçimde gelişir. Kahraman, çoğu zaman kötülük ve akılsızlıkla mücadele eder.
Külkedisinin hikayesi hangi halk masalı tipinde yazılmıştır?
Şansın Dönmesi ile İlgili Öykü: Bu masala en iyi örnek “Külkedisi”dir. Külkedisi olay- ların veya sihirin yardımıyla zorlukları yener ve prenses olur. Karakterlerin durumu, sorunlar ve çözümleri masaldan masala değişmekte ancak, karakterin şartları ve sonuç hiç değişmemektedir.
Bu masal türünde, kahramanın başlangıçtaki şartlarında acıma uyandıran birkaç nok- ta vardır. Sorunlar çeşitli şekillerde, çoğu zaman da başlangıçta ortaya çıkarlar. Masum olan kişi, karşılaştığı kötülüğü yok etmeye çalışır. Kötülük; insan, canavar veya hayvan olarak ortaya çıkabilir ve sorun, kahramanın temel özelliklerinin yardımıyla çözülür. Ve çözülürken de sihirli güçlerden yardım görür.
Komik öykü nasıl tanımlanır?
Komik Öykü: Bu tür, süper kahramanlı masallardan daha gerçekçidir. Öykünün komik yönü genelde, ya akılsız kişinin talihsizliğinden ya da karakterize edilen kişilerden doğar.
Çocuk dergileri çocuklar için nasıl bir önem taşımaktadır?
Çocukların etraflarında olup bitenleri, güncel olayları takip etmeleri, kendi ilgi alanları doğrultusunda seçim yapmaları açısından çocuk dergileri önem taşımaktadır. Özelikle haftalık ya da aylık çıkan dergilerin bir sonraki sayısının çocuklar tarafından takibinin yapılması, onları düzenli bir şekilde okumaya yönlendirirken aynı zamanda onlara okuma ve yayının sorumluluğunu üzerine alma becerisi kazandırır. Farklı konularda yazılar, etkinlikler, masallar, şarkılar, bilmeceler, bulmacalar, oyunlar gibi farklı edebiyat türlerini bir araya getiren dergiler çocuklar için büyük bir eğlence kaynağıdır. Bunun yanında bir sonraki sayıyı heyecanla bekleyen çocuklarda zaman algısının gelişimi desteklenir.