Gelişimsel Tanı Ve Değerlendirme Yöntemleri Dersi 8. Ünite Özet

Gelişimsel Değerlendirme Süreci

Gelişim, bireyin döllenmeden ölüme kadar geçirdiği biyolojik, bilişsel, duygusal-sosyal ve motor değişimlerin tamamıdır.

Gelişimsel değerlendirmede odaklanılan gelişim boyutları şunlardır:

• Motor gelişim (ince motor ve kaba motor gelişim),
• Bilişsel gelişim,
• Dil gelişimi,
• Kişisel-sosyal gelişim
• Öz bakım becerileri

Çocukla hangi düzlemde çalışılırsa çalışılsın üçlü bir süreç işlemektedir:

• Değerlendirme
• Müdahale
• İzleme

İyi bir değerlendirme İyi bir müdahalenin ön koşuludur. Gelişimsel değerlendirmenin genel süreç içindeki konumunu bilmek etik ilkeler açısından son derece önemlidir çünkü sürecin tamamında geçerli olan etik ilkeler gelişimsel değerlendirme aşaması için de geçerlidir.

Gelişimsel Değerlendirmede Temel Kavramlar

Ölçme , çevredeki özelliklerin, niteliklerin, nesnelerin, yani değişkenlerin gözlenerek sembollerle, özellikle de sayı sembolleriyle ifade edilmesidir. Diğer bir anlatımla ölçme, niteliği nicelik hâline getirme isidir. Ölçme bir betimleme işlemidir.

Değerlendirme ise ölçme sonucunda elde edilen ver iyi bir ölçütle karşılaştırarak bir karara, yargıya, hükme, yoruma varma işlemidir. Ölçme bir betimleme isi iken değerlendirme bir yorumlama işidir.

Gelişimsel tanı uygulanan test, görüşme ve gözlem sonuçlarına dayanılarak çocuğu çeşitli sistemlerce belirlenmiş bir sınılama içine yerleştirmektir.

Gelişimsel değerlendirme ise hem tanıya yol açan hem de tanıyı içeren uygulamaların tamamının adıdır.

Ölçme-değerlendirme ile gelişimsel tanı-gelişimsel değerlendirme arasındaki benzerlik sudur: Nasıl ki değerlendirme kaçınılmaz olarak ölçme sonuçlarını içeriyorsa gelişimsel değerlendirme de gelişimsel tanıyı içermektedir.

Tarama , gelişimsel tarama testlerinin tipik gelişim gösteren çocuklara uygulanması yoluyla bu grup içinden risk altında olan çocukları belirleme işlemidir.

Tanılama ise tarama sonucunda belirlenen veya başka bir nedenle yönlendirilen çocuğun gelişim alanlarının ayrıntılı olarak değerlendirilmesi sonucunda ortaya çıkan ve çocuğun durumunu tanımlayan bir sınanamaya dahil edilmesidir.

Gelişimsel değerlendirme araçları:

• Testler
• Gözlem
• Görüşmedir

Gelişimsel testler daha çok bebeklere ve küçük çocuklara (0-6 yas) uygulanan ve çocuğun genel gelişimini değerlendiren standart ölçme araçlarıdır. Gelişimsel testlerin uygulanmasındaki temel amaç çocuğun ince motor, kaba motor, dil, kişisel-sosyal ve öz bakım becerileri alanlarındaki gelişim düzeyinin belirlenmesidir.

Gelişimsel Değerlendirmenin Paydaşları

Gelişimsel değerlendirmenin paydaşları:

• Uzman
• Çocuk
• Aile
• İlgili diğer Kişiler ve Toplum (örn: arkadaşlar, öğretmen vs.)

Hukuk , toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım gücünü belirleyen yasaların bütünü olarak tanımlanabilir. Hukuk toplumsal hayatı düzenleyen yazılı kurallardan oluşur.

Hukuk kavramına çok yakın olan etik gerçekte felsefenin epistemoloji, ontoloji gibi pek çok alt alanından biridir. İnsanların doğru-yanlış değerlendirmelerini konu alan bu felsefe alanı ahlak felsefesi olarak da adlandırılmaktadır. Ahlak , bireyin toplumsal olarak doğru olan ile toplumsal olarak doğru olmayanı birbirinden ayırt etme becerisidir.

Etik , çeşitli bilim ya da meslek kolları arasında tarafların uyması veya kaçınması gereken davranışlar bütünüdür.

Son yıllarda her bilim alanı ve meslek grubu etik kuralları yazılı hâle getirmiştir.

Bunun çeşitli nedenleri vardır:

• Kuralları kalıcı hâle getirmek,
• Kuralların caydırıcılığını artırmak,
• Kural ihlallerini daha bastan önlemeye çalışmak,
• Bilim ya da meslek alanı üyeleri arasında uyulması gereken kurallar karsısında ortak bir anlayış oluşturmak.

Ahlak ile etik arasındaki en önemli fark, ahlakın yerelkültürel, etiğin evrensel olmasıdır.

Araştırmalarda uyulması gereken ilkeler veya kurallar bilim etiği , uygulamalarda uyulması gereken ilkeler veya kurallar meslek etiği kapsamında ele alınmaktadır.

Ahlak felsefesi ve İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi genel etik ilkelerin belirlenmesinde önemli köse taslarıdır.

İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi 10 Aralık 1948’de Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından ilan edilmiştir. Ülkemizde ise Bakanlar Kurulu kararıyla 1949’de Resmî Gazete’ de yayımlanmıştır. Bildirgenin tüm maddeleri insanın temel hak ve özgürlüklerine açıklık getirmektedir. Bu yönüyle hem yasa yapımında hem de etik ilkelerin oluşturulmasında önemli bir referans noktası işlevi görmektedir.

Çocukla ilgili uygulama etiğinin ilk dayanağı çocuk ile yetişkinin birbirinden farklı olduğu görüsüdür. Çocukla çalışırken etik ilkelere uymak yetişkinle çalışırken etik ilkelere uymaktan daha hassas bir konudur. Çünkü çocukla çalışan uzman doğal olarak bir yetişkindir ve çocuk ile yetişkin arasında kaçınılmaz bir güç farkı vardır. Güçlü ile güçsüzün ilişkisi, eşitlerin ilişkisine oranla daha yoğun bir dikkat gerektirmektedir.

Güçlü ile güçsüzün ilişkisi, eşitlerin ilişkisine oranla daha hassas bir konudur. Dolaysıyla çocukla çalışırken etik daha özel bir anlam kazanmaktadır.

Çocukla uygulama etiğinin ikinci dayanağı Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Konvansiyonudur. BM Çocuk Hakları Konvansiyonuna göre, her çocuk kendini ifade etme hak-kına sahiptir. Konvansiyonun uygulama etiğini doğrudan ilgilendiren maddeleri şöyledir:

• Madde 13: Her çocuğun ifade özgürlüğü vardır.
• Madde 12: Çocuklar kendilerini etkileyen konular hakkında kendi görüşlerini biçimlendirme hakkına sahiptirler.
• Madde 9-10: Anne babası ayrılmış ya da bir şekilde parçalanmış aile mensubu çocuklar bakım ve korunma gereksinimleri karşılanacaksa etkili iletişim hakkına sahip olurlar.
• Madde 3: Çocukları ilgilendiren tüm eylemlerde, çocuğun ilgileri birinci plandadır.

Etik ilkeler ve uygulama standartlarının oluşturulması ulusal veya uluslararası meslek örgütleri tarafından gerçekleştirilmektedir.

Gelişimsel değerlendirmeyi ilgilendiren konularda etik ilkelerin belirlenmesinde etkili kurum ve kuruluşlar yurt dışı ve yurt içi düzeyde ikiye ayrılabilir:

Yurt dışı kuruluşlar ve meslek örgütlerine örnekler;

• Dünya Sağlık Örgütü
• Ulusal Çocuk Gelişimi Derneği
• Çocuk Gelişimi Derneği
• Amerika Eğitim Araştırmaları Birliği
• Amerikan Psikologlar Derneği
• Amerikan Psikiyatristler Derneği
• Ulusal Eğitimde Ölçme Konseyi
• Özel Gereksinimli Çocuklar Konseyi

Yurt içi kuruluşlar ve meslek örgütlerine örnekler;

• Çocuk Gelişimcileri ve Eğitimcileri Derneği
• Gelişimsel Çocuk Nörolojisi Derneği
• Türk Psikologlar Derneği
• Türkiye Psikiyatri Derneği
• Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Derneği
• Erken Çocuklukta Müdahale Derneği

Ahlak yerel ve kültürel, etik ise evrenseldir.

Etik ilkelerin ve uygulama standartlarının oluşturulmasına üniversitelerin ilgili bölümleri de katkı sağlamaktadır. Bunlar;

• Çocuk gelişimi
• Psikoloji
• Özel eğitim
• Psikolojik danışma ve rehberlik bölümleri ile
• Lisansüstü düzeydeki ilgili ana bilim dallarıdır.

Gelişimsel Değerlendirmede Etik İlkeler

Etik ilkeler şöyledir:

• Özerklik
• Yardım zorunluluğu
• Gizlilik
• Sözünde durma
• Adalet
• Zarar vermeme
• Seçimlere saygı
• Dürüstlük
• Ayrımcılığa karşı olma

Gelişimsel Değerlendirmede Uygulama Standartları

Uygulama standartları , meslek etiği ilkelerinin mesleki uygulamaya somut olarak aktarılmasından oluşan yeterlikler bütünüdür.

Gelişimsel değerlendirmenin önemli uygulama standartları şöyle listelenebilir:

• Profesyonel ilişki kurma
• Uygun değerlendirme araç ve teknikleri kullanma
• Gelişimsel değerlendirme için uygun ortam sağlama
• Mesleki gelişmeleri izleme
• Profesyonel sınırlarının ve yeterliklerinin farkında olma
• Disiplinler arası anlayışa ve ekip çalışması becerilerine sahip olma
• Çocuk ve ailesini süreç hakkında bilgilendirme
• Değerlendirme sonucunu kayıt altına alma
• Çocuğun ve ailenin kültürel özelliklerini tanıma