Çocuk Gelişimde Normal Ve Atipik Gelişim Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

"Büyüme" hakkında bilgi bilgi veriniz?

Büyüme, bireyin fiziksel yapısında yaşa bağlı olarak görülen nicel değişimlerdir ve vücudun tümünün ya da ayrı ayrı bölümlerinin büyüklük olarak artışını ifade eder. Büyüme hızı bireysel farklılıklar gösterse de doğum sonrası en hızlı büyüme bebeklik dönemi olarak adlandırılan sıfır-iki yaş arasında gerçekleşmektedir. Erken çocukluk dönemi olarak bilinen iki-altı yaşta ise büyüme bebeklik döneminde olduğu kadar hızlı değildir ve büyüme ergenlik dönemine kadar yavaş seyreder. Büyümede cinsiyetler arasında farklılık görülmektedir; ancak bu farklılık çok fazla değildir. Erkek çocuklarının kas ve kemik kütlesi kız çocuklardan daha fazladır ve dolayısıyla kız çocuklardan biraz daha ağır ve uzundurlar. Buna rağmen sıfır-altı yaş döneminde kız ve erkek çocuklarının arkadan görünüşleri oldukça benzerdir. Erken doğan, beslenme bozukluğundan zarar gören, çevresel yoksunluğa maruz kalan, farklı iklimlerde yaşayan, süreğen hastalığı olan ve sosyoekonomik düzeyi düşük olan çocukların büyümesinin ise akranlarına kıyasla daha farklı olduğu dikkat çekmektedir. 

Motor gelişimin gelişimsel ilkeleri nelerdir?

Motor gelişimin gelişimsel ilkeleri;

1. Baştan ayağa doğru gelişim,
2. Merkezden dışa doğru gelişim ve
3. Genelden özele doğru gelişim

Motor beceriler nasıl sınıflandırılmaktadır?

Motor beceriler;

1. Hareketin Boyutuna ve Kapsamına Göre
2. Hareketin Gerçekleştiği Zamana Göre
3. Hareketin Gerçekleştiği Ortama Göre
4. Hareketin Amacına Göre

Hareketin boyutuna ve kapsamına göre motor beceriler nasıl sınıflandırılmaktadır?

Hareketin boyutuna ve kapsamına göre motor beceriler; 

1. Kaba Motor Beceriler
2. İnce Motor Beceriler

Hareketin amacına göre motor beceriler nasıl sınıflandırılırlar?

Hareketin amacına göre motor beceriler;

1. Denge Becerileri
2. Yer Değiştirme Becerileri
3. Manipülasyon Becerileri

Motor gelişim dönemleri nelerdir?

Motor gelişim dönemleri;

1. Refleksif Hareketler Dönemi (Intrauterin dönem-1 yaş)
2. İlkel Hareketler Dönemi (0-2 yaş)
3. Temel Hareketler Dönemi (2-7 yaş)
4. Özelleşmiş Hareketler Dönemi (7-14 yaş üstü)

Motor gelişim dönemlerinden olan refleksif hareketler döneminde ortaya çıkan hareketler nelerdir?

Refleksif hareketler döneminde ortaya çıkan hareketler;

1. İlkel refleksler,
2. Duruşa ilişkin refleksler
3. Yinelenen hareketler

İlkel refleksler anne karnında başlayan ve bir yıl boyunca devam eden reflekslerdir. En yaygın olarak gözlenen ilkel refleksler nelerdir?

En yaygın olarak gözlenen ilkel refleksler; 

• Moro refleksi,
• Arama refleksi,
• Emme refleksi,
• Yakalama refleksi,
• Babinski refleksi ve
• Tonik boyun refleksleri

En yaygın olarak gözlenen ilkel refleksler arasında yer alan "moro refleksi" hakkında bilgi veriniz?

Moro refleksi, bebek sırt üstü yatarken karnına hafifçe vurularak ya da destek aniden çekilerek güvensizlik hissi uyandırıldığında bebeğin kollarının ve el parmaklarının açılması ve yeniden gövdede birleştirilmesidir. Moro refleksinin olası işlevi düşmeden korunmadır. Bebek büyüdükçe refleksin canlılığı azalır ve dördüncü ay civarında kaybolur.

En yaygın olarak gözlenen ilkel refleksler arasında yer alan "babinski refleksi" hakkında bilgi veriniz?

İşlevinin ne olduğu tam olarak bilinemeyen babinski refleksi, ayak tabanına basınç uygulandığında ya da ayak tabanının orta kısmında bir hat çizildiğinde bebeğin ayak parmaklarının gerilmesi ve ayak başparmağının diğer parmaklardan ayrılarak yana doğru açılmasıdır. Doğuşta başlayan babinski refleksi dördüncü ay civarında plantar kavrama refleksi adı verilen ve bir yaşa kadar devam eden başka bir reflekse dönüşür. 

En yaygın olarak gözlenen ilkel refleksler arasında yer alan tonik boyun refleksleri hakkında bilgi veriniz?

Tonik boyun refleksleri, başın vücuda göre durumunu belirleyen, asimetrik ve simetrik tonik boyun refleksi olmak üzere iki biçimde gözlenen reflekslerdir. Asimetrik tonik boyun refleksi, sırt üstü yatan bebeğin başı bir yöne çevrildiğinde o yöndeki kol ve bacakların gerilmesi ve diğer yöndeki kol ve bacakların bükülmesidir. Simetrik tonik boyun refleksi, desteklenmiş oturma pozisyonunda iken bebeğin başı ve boynu büküldüğünde kolların bükülmesi ve bacakların gerilmesidir. Tonik boyun refleksleri altıncı ay civarında kaybolur.

Duruşa ilişkin refleksler nelerdir?

Duruşa ilişkin refleksler;

1. Labirent doğrulma refleksi,
2. Çekme refleksi,
3. Paraşüt refleksi,
4. Emekleme refleksi,
5. Adımlama refleksi ve
6. Yüzme refleksi

Motor gelişim dönemlerinden ikincisi, doğumda başlayıp iki yaşa kadar devam eden ilkel hareketler dönemidir. Bu dönem, istemli hareketlerin başladığı dönemdir. İlkel hareketler döneminde ortaya çıkan beceriler nelerdir?

İlkel hareketler döneminde ortaya çıkan beceriler;

1. Denge becerileri
2. Yer değiştirme becerileri ve
3. Manipülasyon becerileri

İlkel hareketler döneminde ortaya çıkan becerilerden olan "denge becerileri" nelerdir?

Denge becerileri;

1. Baş ve boyun kontrolü,
2. Gövde kontrolü,
3. Oturma ve
4. Ayakta durma

İlkel hareketler döneminde ortaya çıkan becerilerden olan "yer değiştirme becerileri" nelerdir?

Yer değiştirme becerileri;

1. Sürünme
2. Emekleme 
3. Yürüme

İlkel hareketler döneminde ortaya çıkan becerilerden olan "manipülasyon becerileri" nelerdir?

Manipülasyon becerileri;

1. Uzanma,
2. Yakalama
3. Bırakma

Temel hareketler döneminde ortaya çıkan beceriler genel olarak nelerdir?

Temel hareketler döneminde ortaya çıkan beceriler;

1. Yer değiştirme becerileri
2. Manipülasyon beceriler

Temel hareketler döneminde ortaya çıkan becerilerden olan yer değiştirme becerileri nelerdir?

Yer değiştirme becerileri;

1. Koşma,
2. Atlama,
3. Sekme,
4. Zıplama
5. Tırmanma

Temel hareketler döneminde ortaya çıkan becerilerden olan manipülasyon becerileri nelerdir?

Manipülasyon becerileri;

1. Atma
2. Yakalama
3. Ayakla vurma

Motor gelişimi etkileyen faktörler nelerdir?

Motor gelişimi etkileyen faktörler;

1. Bireysel farklılıklar
2. Kalıtım
3. Cinsiyet
4. Çevresel yoksunluk
5. Prematüre ya da düşüm doğum ağırlıklı doğmak
6. Kültürel farklılıklar
7. Beslenme bozuklukları
8. Süreğen hastalıklar ya da yetersizlikler

Atipik motor gelişim nedir?

Motor gelişim yaşam boyu sürer ve tüm bireylerde aynı sırayı izler; ancak bazı durumlarda motor gelişimde normalden sapmalar görülebilir. Motor gelişimin beklenmedik bir sırayla ve hızla seyretmesine ve alışılmışın dışında örüntüler sergilemesine atipik motor gelişim adı verilir. Aslında aynı zamanlarda doğan iki çocuğun gelişimi izlendiğinde, bu çocukların gelişimlerinin aynı hızda ve aynı oranda gerçekleşmediği görülür; ancak çocukların gelişimleri arasındaki bu farkın çok büyük olmadığı da dikkat
çekicidir. Dolayısıyla bir çocuğun atipik motor gelişime sahip olduğunun söylenebilmesi için çocuğun motor gelişiminin; normal gelişimden önemli ölçüde farklılaşması, normal gelişimle tutarsız olması ve normal gelişim sırasından anlamlı ölçüde sapmalar göstermesi gerekir.

Ülkemizde sıfır-altı yaş arasındaki çocuklara yönelik gelişimsel tarama amacıyla kullanılan araçlar nelerdir?

Ülkemizde sıfır-altı yaş arasındaki çocuklara yönelik gelişimsel tarama amacıyla kullanılan araçlar;

1. Denver Gelişimsel Tarama Testi II (DENVER-II)
2. Ankara Gelişim Tarama Envanteri (AGTE)
3. Gazi Erken Çocukluk Gelişimi Değerlendirme Aracı (GEÇDA)

Zihin yetersizliği olan çocukların motor gelişim özellikleri nelerdir?

Zihin yetersizliği olan çocukların yaklaşık yarısının motor gelişiminde belirgin derecede gerilik gözlenmektedir. Motor gelişimdeki bu gerilik, yetersizliğin yanı sıra aşırı koruyucu anne baba tutumlarından kaynaklanmaktadır. Zihin yetersizliği olan çocukların vücut ağırlıkları ve boy uzunlukları akranlarına göre daha düşük olmakta ve büyüme hızları akranlarına göre yavaş seyretmektedir.  Hidrosefali olan çocuklarda baş çevresi normal değerlerin çok üstüne çıkarken, mikrosefali olan çocuklarda baş çevresi normal değerlerin altında kalmaktadır. Zihin yetersizliği olan çocukların gösterdikleri motor bozukluklar ise genellikle denge becerileri, yer değiştirme becerileri ve manipülasyon becerilerinde yaşadıkları gecikmelerle kendini göstermektedir. Down sendromu gibi genetik nedenlerle oluşan zihin yetersizliğinde çocukların kasları gevşek ve sarkıktır. Bu çocuklarda kaslar gevşek, eklemler ise olağandışı şekilde esnek olduğundan baş ve boyun kontrolü, oturma, ayakta durma, emekleme ve yürüme gecikebilir ve daha az koordine edilebilir. Zihin yetersizliği olan çocuklarda yürüme genellikle iki yaştan sonra gelişir ve kimi zaman bu süreç beş yaşa kadar uzayabilir. Ağır düzeyde zihin yetersizliği olan çocuklarda ise yürüme hiç gerçekleşmeyebilir. Bu çocuklarda yürümede yaşanan gecikmeyi takiben koşma, atlama, tırmanma ve zıplama gibi becerilerde de gecikmeler gözlenir. Zihin yetersizliği olan çocuklarda oral motor işlevlerin yetersiz olması çocuğun çiğneme ve yutma sorunları yaşamasına, ağız salgısını yutamayıp dışarı akıtmasına neden olur. Elgöz koordinasyonundaki zayıflıklar nedeniyle, yakalama, kavrama, çevirme, döndürme, kalem tutma, makas ve kaşık kullanma gibi küçük kas becerilerinde de güçlüklerle karşılaşılır.