Coğrafi Bilgi Sistemleri Uygulamaları 2 Dersi 7. Ünite Özet

Haritaları Çıktı Penceresinde Şekillendirme ve Dışarı Aktarma

MapInfo Professional’da çıktı penceresi ile haritalar, proje dosyaları, analiz haritaları üzerinden pratik ve hızlı bir şekilde ölçekli çıktı üretimi yapılabilir. Çıktı hazırlanırken çıktı elemanları dışında veri sayfası, grafik, çizim objeleri, resim, açıklama metinleri vb. çıktı penceresine eklenebilir.

Harita penceresini veya pencerelerini, çıktı penceresine aktarmadan önce harita penceresinin lejantı oluşturulmalıdır. MapInfo Professional’da iki tür lejant bulunmaktadır. Kartografik Lejant, harita penceresine eklenen katmanların obje ve stil bilgilerini vermektedir. Tematik Lejant, tematik harita oluşturulduktan sonra otomatik olarak oluşur.

MapInfo Professional’da ölçekli harita çıktısı hazırlama uygulamasını yapmak için, Anadolu Üniversitesi CBS Uygulamaları Ünite_7 klasörü içerisinden Cikti.wor proje dosyasını açınız (S:177, Şekil 7.1). Cikti.wor proje dosyasında bulunan tablolar ile Ankara ili ve çevresinin idari haritası oluşturulacaktır.

Kartografik Lejant

Aktif harita penceresinin kartografik lejantını oluşturmak için Harita > Lejant Oluştur seçeneğine tıklayınız (S:178, Şekil 7.2).

Lejant oluştur diyalogu sayesinde harita penceresindeki istenilen katmanlar lejant penceresinde gösterilebilir. Lejant oluştur diyalogunun birinci adımı olan Lejant oluştur – Katmanları Seçiniz ’de lejant penceresinde gösterilmek istenen katmanlar Ekle ve Gizle butonlarıyla Lejant Kutuları kısmına aktarılır (S:178, Şekil 7.3).

Lejant kutularında bulunan katmanların sırası aşağı ve yukarı butonları ile değiştirilebilir. İstenirse Bitir butonuna tıklanarak diğer ayarlar yapılmadan lejant penceresi oluşturulur. Diğer pencere ayarlarının da yapılması için Sonraki butonuna tıklayınız (S:179, Şekil 7.4).

Lejant oluştur’un ikinci adımı olan Lejant oluştur – Öndeğer Lejant Özellikleri penceresinde, lejant penceresinin başlığı ve katmanın veya katmanların lejant penceresindeki isim değişiklikleri yapılır. İstenilirse Bitir butonuna tıklanarak diğer ayarlar yapılmadan lejant penceresi oluşturulabilir. Diğer pencere ayarlarının da yapılması için Sonraki butonuna tıklayınız (S:179, Şekil 7.5).

Lejant oluştur’un üçüncü ve son adımı olan Lejant oluştur – Çerçeve Özellikleri penceresinde, Başlık ile katman veya katmanların başlık ve alt başlık isimlendirmesi yapılır. Stil kısmındaki seçenekler ile katmanların lejant penceresinde stil olarak gösterilmesi ile ilgili ayarlar yapılır. Objenin stiline göre katman, lejant penceresinde görüntülenmek istenirse ikinci seçenek işaretlenmelidir. Etiketleri kolondan al kısmındaki açılır liste seçenekleri, katmanın lejant penceresindeki etiketlemesini katman veri sayfasındaki istenilen kolondan alma imkânını sunar. Geri butonuna tıklayarak bir önceki adımlara da tekrardan gidilebilir. Bitir butonuna tıklayarak Lejant oluştur penceresini tamamlayınız. Böylelikle lejant penceresi açılarak kartografik lejant oluşacaktır (S:179, Şekil 7.6).

Lejant penceresi incelenecek olursa;

• En üst kısmında bulunan Tasarım Alanına Yakınlaşma seçeneği ile pencere içerisinde katman lejant gruplarına belli oranda yaklaşıp uzaklaşılır.
• Tematik haritayı değiştir butonu ile tematik harita üzerinde değişiklikler yapılır.
• Izgara ile lejant penceresinin ızgara çizgileri ayarlanır.
• Kılavuzlar ile lejant penceresindeki lejant grupların yatay ve dikey hizalama kılavuz çizgileri oluşturulur.
• Yenile butonu ile de lejant penceresinde stil ve gösterim değişiklikleri yapıldığında pencere yenilenir.

Lejant penceresinin herhangi bir yerine sağ tıklandığında Ekle seçeneği ile lejanta eklenmemiş katman varsa eklenebilir. Metin Çerçevesi Ekle seçeneği ile pencere içerisine başlıklar, açıklama metinleri eklenebilir. Yenile seçeneği ile pencere yönü değiştirilebilir ve pencerede yapılan değişikliklerin güncellemesi yapılabilir. Kılavuzları Kaldır ve Tüm Kılavuzları Kaldır seçenekleri ile yatay ve dikeyde eklenen kılavuz çizgileri kaldırılır. Seçili Çerçeveyi Sil seçeneği ile lejant penceresindeki seçilmiş herhangi bir lejant grubu silinerek lejant penceresinden kaldırılır. Özellikler seçeneği ile lejant penceresinde seçilmiş herhangi bir lejant grubunun Lejant Çerçeve Özellikleri penceresi açılır ve gerekli ayarlamalar yapılır.

Lejant Çerçeve Özellikler penceresine ulaşmanın bir başka adımı ise lejant penceresindeki herhangi bir lejant grubuna çift tıklamaktır (S:180, Sekil 7.7). Buradan katman etiketleri daha anlaşılır bir şekilde isimleri değiştirilerek lejant grupları düzenlenir. Buradan katman etiketleri daha anlaşılır bir şekilde değiştirilerek lejant grupları düzenlenir.

Lejant Çerçevesi kısmından ilgili katmanın baslık ve alt baslık etiketlemeleri ve stil ayarları yapılır. Başlıkların doldurulma zorunluluğu ise yoktur.

Etiketler kısmından ilgili katmanın obje etiket ve stil ayarları yapılır.

Katman içerisinde birden fazla obje bilgisi var ise artan/azalan şekilde sıralama ya da kullanıcının isteğine göre Aşağı/Yukarı butonlarıyla sıralama ayarları yapılır.

Seçili Metni Düzenle kısmında ise katman obje etiketini de değiştirebilirsiniz.

Örnek Boyutları kısmından ilgili lejant grubunun çerçeve boyutları ile ilgili ayarlar yapılır.

Kolon Sayısı ile de lejant grubunda birden fazla obje gösterimi var ise belirlenen kolon sayısında gösterilir.

Lejant penceresi oluştuğu anda menü bara Lejant Tasarımcısı Menüsü eklenmektedir. Bu menü ile lejant penceresi özelliklerine ve ayarlarına ulaşılabilir. Menünün görünür olması için lejant penceresinin aktif olması gerekmektedir. Lejant penceresi ile ilgili genel ayarları yapabilmek için Seçenekler > Tercihler > Lejant Penceresi seçeneğine tıklayınız. Bu pencereden lejant oluşturma adımlarında karşınıza çıkacak seçeneklerin ayarları yapılır. Lejant penceresi, hazırlanacak çıktı penceresine aktarılacaktır. Lejantın daha anlamlı olması için objenin ifade ettiği etiketler yazılmalıdır. Bunun için;

• Ankara_Ilce; il merkezi ve ilçe merkezi,
• Ankara_Yol; çevre yolu ve otoyol,
• Ankara_Nehir; akarsu,
• Ankara_Gol; göl/baraj ve kuru göl,
• Ilceler; ilçeler,
• Ankara_Komsu_Iller olarak lejant obje etiketlemelerini yapınız.

Ayrıca lejant gruplarındaki lejant çerçevesi başlığını silerek lejant penceresine Metin Çerçevesi Ekle seçeneği ile ana lejant başlığını ekleyiniz (S:181, Şekil 7.8).

Lejant Penceresini çıktı penceresine aktarırken sayfada lejant yatay konumda kullanılacaksa Lejant Penceresi dikey değil yana doğru genişletilmeli ve katmanlar yan yana sıralanmalıdır.

Çıktı Penceresi

Pencere > Çıktı Penceresi ve Araçlar içerisinde bulunan Layout Templates aracı ile çıktı şablonları oluşturulabilir.

MapInfo Professional v12.5 32bit versiyonunda iki adet çıktı penceresi bulunmaktadır. Bunlardan birincisi Pencere > Yeni Çıktı Penceresi ’dir. Bu seçenek MapInfo Professional’a v12.0’a ait bir menü seçeneğidir. İkincisi ise Pencere > Yeni Çıktı Tasarım Penceresi’ dir. Bu menü seçeneği ise MapInfo Professional v12.5’ ait menü seçeneğidir. Her iki seçenek ile de ölçekli çıktılar hazırlanır. Ancak yeni Çıktı Tasarım Penceresi ile daha pratik çıktılar hazırlanmaktadır. Harita penceresi, lejant penceresi vb. çıktı penceresine aktarmak için Pencere > Yeni Çıktı Tasarım Penceresi tıklayınız (S: 182, Şekil 7.9).

Çıktı tasarımcısı penceresinde bulunan butonlar incelenecek olursa:

1. Grup’ta bulunan butonlar:

• Sayfa Ayarı: Sayfa ayarı ile sayfa büyüklüğü, sayfa yönü ve kâğıt kaynağı ayarlanır. Sayfa Ayarına Dosya menüsü içerisinden de ulaşılmaktadır. Bir başka alternatifi ise Çıktı tasarımcısı penceresine sağ tıklamaktır. Sayfa büyüklüğü ile ilgili seçenekler kullanıcının kullandığı yazıcı ayarlarına göre değişmektedir.
• Yazdır: Çıktı tasarımcısı penceresini yazıcıya gönderir. Yazdır’a Dosya menüsü içerisinden de ulaşılmaktadır.
• PDF Yazdır: Çıktı tasarım penceresi pdf ’e katmanlı olarak aktarılır. PDF Yazdır’a Dosya menüsü içerisinden de ulaşılmaktadır. Bu seçenek 3. Ünite’de PDF’e Yazdır konusunda daha ayrıntılı anlatılmıştır.
• Pencereyi Kaydet: Çıktı tasarımcısı penceresi resim formatında kaydedilir. Pencereyi Kaydet’e Dosya menüsü içerisinden Pencereyi Resim Olarak Kaydet ile de ulaşılmaktadır. Bu seçenek 3. Ünite’de yer alan Pencereleri Resim Olarak Kaydetmek konusunda ayrıntılı olarak anlatılmıştır.

2. Grup’ta yer alan butonlar:

• Harita Çerçevesi Ekle: Çıktı tasarımcısı penceresine aktif harita penceresini ya da açık olan katmanlardan yeni harita penceresi oluşturularak katmanlar eklenir.
• Veri Sayfası Çerçevesi Ekle: Çıktı tasarımcısı penceresine MapInfo’da açılmış katmanların veri sayfaları eklenir.
• Şekil Ekle: Çıktı tasarımcısı penceresine alan ve çizgi objeleri çizilerek eklenir.
• Resim Ekle: Çıktı tasarımcısı penceresine resim dosyaları eklenir.
• Yazı Ekle: Çıktı tasarımcısı penceresine başlık, açıklama yazmak amaçlı yazı objesi eklenir.

3. Grup’ta yer alan butonlar:

• Seç: MapInfo Professional’da ana araçlardan biridir. Bu butona Ana Araç Çubuğundan da ulaşılır.
• Sayfaya Yaklaş: Çıktı tasarımcısı penceresinde istenilen yere yakınlaşılır.
• Sayfada Uzaklaş: Çıktı tasarımcısı Penceresinde istenilen yerden uzaklaşılır.
• Kaydır: Çıktı tasarımcısı Penceresindeki sayfa kaydırılır.

4. Grup’ta yer alan butonlar:

• Çerçeve Stilini Değiştir: Çıktı tasarımcısı penceresine eklenen harita çerçevesinin stili ayarlanır.
• Çizgi Stilini Değiştir: Çıktı tasarımcısı penceresindeki Şekil Ekle içerisinde bulunur. Çizgi ile çizilen objenin stili ayarlanır. Çizgi seçildiğinde aktif olur.
• Şekil Stilini Değiştir: Çıktı tasarımcısı penceresindeki Şekil Ekle içerisinde bulunur. Alan çizim seçenekleri ile çizilen objenin stili ayarlanır. Alan objesi seçildiğinde aktif olur.
• Yazı Stilini Değiştir: Çıktı tasarımcısı penceresindeki Yazı Ekle ile eklenen yazının stili ayarlanır. Yazı objesi seçildiğinde aktif olur.
• Yazı Hizalama: Çıktı tasarımcısı penceresindeki Yazı Ekle ile eklenen yazının yazı çerçevesi içerisinde hizalama işlemi yapılır. Yazı objesi seçildiğinde aktif olur.
• Çizgi Aralığı: Çıktı tasarımcısı penceresindeki Yazı Ekle ile eklenen yazının yazı çerçevesi içerisinde satır aralığı ayarlanır. Yazı objesi seçildiğinde aktif olur.

5. Grup’ta yer alan buton:

• Izgara & Kılavuzlar: Çıktı tasarımcısı penceresindeki ızgara çizgileri ve kılavuz çizgileri ile ilgili ayarlamalar yapılır.

6.Grup’ta yer alan butonlar:

• Uzaklaş: Çıktı tasarımcısı penceresinde uzaklaşma işlemini yapar. Bu butonun bir diğer kullanımı Sayfada Uzaklaş butonudur.
• Yaklaşım: Çıktı tasarımcısı penceresinde yaklaşma/uzaklaşma işlemini yapar.
• Yaklaş: Çıktı tasarım penceresinde yaklaşma işlemini yapar. Bu butonun bir diğer kullanımı Sayfaya Yaklaş butonudur.
• Çıktıyı Pencereye Sığdır: Çıktı sayfasını Çıktı tasarımcısı penceresine sığdırır. Bu butona çıktı tasarımcısı penceresine sağ tıklanarak da ulaşılır. Çıktı tasarımcı penceresi açıldığı anda menü bara Çıktı Tasarımcısı menüsü de eklenmektedir. Menünün görünür olması için çıktı tasarım penceresinin aktif olması da gerekmektedir. Çıktı Tasarımcısı menüsü ile MapInfo Professional’da açılmış olan tabloların harita ve veri sayfaları çıktı tasarımcı penceresine eklenir. Çıktı tasarımcı penceresi ile ilgili genel ayarlar Seçenekler > Tercihler > Çıktı Penceresi menü seçeneğinden yapılmaktadır. Harita ve lejant pencerelerini çıktı tasarımcısı penceresine aktarmadan önce Sayfa Ayarı butonuna tıklayarak Sayfalar kısmından Boyut açılır listesinden A4’ü seçiniz. Konum kısmından ise Yatay seçeneğini işaretleyiniz (S:184, Şekil 7.10). Harita ve lejant penceresini çıktı tasarımcısı penceresine aktarmak için çıktı tasarımcısı penceresindeki Harita Çerçevesi Ekle butonuna tıklayarak aktif harita penceresini seçiniz. Eklenen harita çerçevesi ve lejantı çıktı sayfası sınırları içerisine taşıyarak ve harita çerçevesini seçip köşe noktalarından küçülterek yerleştiriniz (S:185, Şekil 7.11).

Harita çerçevesine çift tıklayarak çerçeve aktif hâle geldiğinde MapInfo Professional’daki ana araç çubuğundaki araçlar ile yaklaşım ayarını değiştirebilir harita üzerindeki etiketlerin yerlerini değiştirebilir ve bunlar gibi birçok işlemlerle haritaya müdahalede bulunabilirsiniz. Lejant gruplarına da çift tıklayarak lejant çerçeve özelliklerine ulaşabilirsiniz.

Harita çerçevesinin çerçeve çizgisi boyutu ve rengini ayarlamak için harita çerçevesi seçildikten sonra Çerçeve Stilini Değiştir butonuna tıklanarak istenilen değişiklikler yapılabilir.

Kuzey Oku ve Ölçek Çubuğu

Çıktı sayfasına ölçek ve kuzey oku eklemek için Araçlar > Araç Yönetici içerisinden North Arrow ve ScaleBar araçlarını MapInfo Professional’a ekleyiniz. Bu araçlar Tools araç çubuğu içerisine eklenecektir (S:185, Şekil 7.12).

Kuzey Oku

Harita çerçevesine kuzey oku eklemek için çerçeveye çift tıklayıp North Arrow butonuna tıklayınız. Mouse imleci ile kuzey okunu yerleştirmek istediğiniz harita çerçevesindeki herhangi bir noktaya tıklayınız (S:186, Şekil 7.13).

North Arrow penceresi incelenecek olursa;

1.Grup’ta yer alanlar:

• Select arrow style’da kuzey oku ile ilgili 19 şablon bulunmaktadır. Bu listeden önizleme penceresi ile istenilen kuzey oku seçilir.

2.Grup’ta yer alanlar:

• Burada bulunan butonlar ile seçilen kuzey oku şablonun ön ve geri plan stilleri ayarlanır.

3.Grup’ta yer alan seçenekler:

• Rotate North arrow to mach projection seçeneği ile haritaya eklenen kuzey oku, haritanın projeksiyonu göz önüne alınarak gerçek kuzeye göre döndürülür.
• Point North arrow to top of map seçeneği ile haritaya tıklanan noktaya sabit kuzey oku eklenir.

4.Grup’ta yer alan seçenek:

• Seçilen kuzey okunun font boyutu ayarlanır.
• Magnetic Declination butonu ile kuzey okunun manyetik sapma ayarları yapılır.

Harita çerçevesine kuzey okunu eklemek için istenilen bir kuzey oku şablonu seçin ve ilgili ayarları yapıp Ok butonuna tıklayınız. Harita çerçevesine eklenen kuzey okunun yerini taşımak ya da kuzey okunu silmek için kozmetik katmanın düzenlenebilirliği açılmalıdır.

Kuzey oku şablonları çoklu çizim objeleri ile oluşturulmuştur. Bu yüzden harita çerçevesinde kuzey okunun yeri taşınmak istendiğinde öncelikle kuzey oku seçim araçlarından Dikdörtgen Seçim aracı ile seçilip daha sonra Seç butonu ile taşınmalıdır. İstenilirse kuzey okuna çift tıklanarak stil ayarları değiştirilebilir.

Ölçek Çubuğu

Harita çerçevesine ölçek çubuğu eklemek için çerçeveye çift tıklayıp Draw Scale Bar butonuna tıklayınız. Mouse imleci ile ölçek çizgisini yerleştirmek istediğiniz harita çerçevesindeki herhangi bir noktaya tıklayınız (S:187, Şekil 7.14). Ölçek çubuğu çoklu çizim objeleri ile oluşturulmuştur. Bu yüzden harita çerçevesinde ölçek çubuğunun yeri taşınmak istendiğinde öncelikle ölçek çubuğu seçim araçlarından Dikdörtgen Seçim aracı ile seçilip Seç butonu ile taşınmalıdır. İstenirse ölçek çubuğundaki rakamlar ve birim yazısının yeri ayrıca taşınabilir, üzerinde değişiklik yapılabilir.

MapInfo Professional’da iki farklı yerden ölçek çubuğu oluşturulur. Birinci yol Araçlar > Araç Yöneticisi > ScaleBar aracı eklenerek sabit ölçek çubuğu oluşturulur. İkinci yol ise Harita > Ölçek Çubuğu Oluştur menü seçeneğidir. Buradan oluşturulan ölçek çubuğu otomatik olarak harita penceresine eklenir ve haritanın ölçeği değiştiği anda ölçek çubuğu da değişir. Yani ölçek çubuğunun dinamiklik özelliği vardır.

Draw Disctance Scale in Mapper penceresi incelenecek olursa;

1.Grup’ta yer alan seçenek:

• Width of scale ile ölçek genişliği ayarlanır.

2.Grup’ta yer alan seçenek:

• Width to height ile ölçek yüksekliği ayarlanır.

3.Grup’ta yer alan seçenek:

• Units ile ölçek birimi ayarlanır.

4.Grup’ta yer alan seçenekler:

• Ölçek çubuğu ile ilgili stil ayarları yapılır.

Harita çerçevesine ölçek çubuğu eklemek için Units kısmından ölçek çubuğu birimini kilometre olarak seçiniz. Diğer ayarları değiştirmek isterseniz ilgili ayarları yapıp Ok butonuna tıklayınız. Harita çerçevesine eklenen ölçek çubuğunun yerini taşımak ya da silmek için kozmetik katmanın düzenlenebilirliği açılmalıdır.

Harita çerçevesine Draw Scale Bar butonu ile eklenen ölçek çubuğu sabit olduğundan harita çerçevesinin mesafesi değiştirilmemelidir.

Başlık

Çıktı sayfasına ana baslık, lejant başlığı ve açıklama vb. yazı eklemek için çıktı tasarımcısı penceresindeki Yazı ekle butonuna tıklayınız. Harita başlığını ANKARA İL HARİTASI olarak yazınız. Yazı Stilini Değiştir butonundan istenilen yazı stilinde değişiklik yapınız. Lejant gruplarının bulunduğu kısma başlık olarak Yazı Ekle butonu ile İşaretler yazınız. Yazı Stilini Değiştir butonundan istenilen yazı stilinde değişiklik yapınız. Harita çerçevesinin sağ alt köşesine Kaynak: ve Açıklama: başlıklarını yazınız (S: 188, Şekil 7.15).

Çerçeve

Çıktı sayfasına çerçeve eklemek için Şekil Ekle butonu ile Dikdörtgen çizim aracını seçerek bütün çıktı sayfasını kaplayacak bir alan çiziniz. (S:188, Şekil 7.16). Çizilen alan harita çerçevesini ve lejantı kapladığı için çizilen alanı seçerek Şekil Stilini Değiştir butonuna tıklayınız. Alan Stili penceresinde dolgu kısmından desen N (A1) olarak seçiniz. Genişlik kısmından ise alan çizgisinin kalınlığını arttırınız (S:189, Şekil 7.17). İstenirse renk ayarı da yapılabilir. Alan Stili penceresini ayarlar yapıldıktan sonra Tamam butonuna tıklayarak kapatınız. Böylelikle çıktı sayfasına çerçeve eklenmiştir (S:189, Şekil 7.18).

Alan şeklini çıktı sayfasında çerçeve olarak düzenleme işleminin bir başka alternatif yolu ise alan şekli çizildikten sonra alan çerçevesi üzerine mouse ile sağ tıklayarak gelen Geriye Gönder seçeneğidir. Alan şekli tekrar seçilerek Şekil Stilini Değiştir butonuyla stil ayarı yapılır.

Çıktı sayfasına çerçeve, şekil, resim vb. objeleri eklendiğinde eğer üst üste geliyorlarsa mouse ile sağ tıklanarak Öne Getir / Geriye Gönder seçenekleri ile düzenlemeler yapılabilir. Ayrıca çerçeve ya da obje üzerine sağ tıklanarak çerçeve, yazı, lejant ile ilgili ayarlar yapılabilir. Aktifleştir seçeneği ile de harita çerçevesinde araçlardaki butonlar kullanılabilir. Harita çerçevesini aktifleştirmek için çerçeveye çift tıklanabilir.

Yazdır

Çıktı için hazır hâle getirilen harita elemanları ile beraber bulunan çıktı sayfasının Yazdır butonuna tıklanarak yazıcıyla çıktısı alınır (S:190, Şekil 7.19). Yazıcı penceresindeki Özellikler butonu ile yazıcı ayarları yapılır. Tamam butonuna tıklanarak haritanın çıktısı alınır. Yazdır butonunun alternatif bir yolu da Dosya > Yazdır menü seçeneğidir. Kısayolu ise CTRL + P’ dir.

PDF Yazdır

Çıktı sayfası PDF Yazdır butonu ile pdf uzantılı olarak dışarıya aktarılır. PDF Yazdır butonuna tıklayınız (S:190, Şekil 7.20). PDF butonuna tıklandığında çıktı sayfasının pdf olarak aktarılması ile ilgili ayarlar yapılır (S:191, Şekil 7.21). Tamam butonlarına tıklayarak pencereleri kapatınız. Son olarak pdf olarak kaydedeceğiniz dosyanın yerini belirleyiniz (S:191, Şekil 7.22).

Pencereyi Resim Olarak Kaydetme

Çıktı sayfasını resim dosyası formatında dışarıya aktarmak için Pencereyi Kaydet butonuna tıklayınız (S:192, Şekil 7.23). İlk önce resim olarak kaydedeceğiniz resmin dosya yerini belirleyiniz. Kayıt türü kısmından istenilen format seçilir ve Kaydet butonuna tıklanır (S:192, Şekil 7.24).