Açık Kaynak Kodlu CBS Yazılım Uygulaması Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

CBS nedir?

Dünya üzerindeki karmaşık sosyal, ekonomik, çevresel vb. sorunların çözümünde mekâna/konuma dayalı karar verme süreçlerinde kullanıcılara yardımcı olmak üzere, büyük hacimli coğrafi verilerin toplanması, depolanması, işlenmesi, yönetimi, mekânsal analizi, sorgulanması ve sunulması fonksiyonlarını yerine getiren donanım, yazılım, personel, coğrafi veri ve yöntem bütünüdür.

CBS bileşenleri nelerdir?

CBS’nin beş farklı bileşeni vardır bunlar;

• İnsan
• Yazılım
• Coğrafi Veri
• Yöntem
• Donanım

Kullanım alanlarına ve tematik konulara yönelik olarak geliştirilen CBS uygulamaları hangileridir?

• Kent Bilgi Sistemi
• Orman Bilgi Sistemi
• Karayolları Bilgi Sistemi
• Arazi Bilgi Sistemi
• Tapu ve Kadastro Bilgi Sistemi
• Lojistik Bilgi Sistemi
• İç Güvenlik Bilgi Sistemi
• Araç İzleme Bilgi Sistemi
• Trafik Bilgi Sistemi
• Kampüs Bilgi Sistemi
• Deprem Bilgi Sistemi
• Harita Bilgi Sistemi

CBS teknolojisi hangi alanlarda kullanılabilir?

• Bilimsel araştırmalar
• Kaynak yönetimi
• Varlık yönetimi
• Alt yapılar (doğal gaz, elektrik, su)
• Arkeoloji
• Çevresel etki değerlendirmesi
• Peyzaj mimarlığı
• Kentsel planlama
• Kartoğrafya
• Kriminoloji
• Coğrafi tarih,
• Pazarlama
• Lojistik
• Maden haritalama
• Haritacılık
• Ekili tarım alanlarının tespiti ve toplam mahsulün hesaplanması
• Askerî uygulamalar
• Hava, deniz ve kara trafiği izleme araç takip sistemleri
• Meteoroloji
• Arama kurtarma ve diğer amaçlar için kullanılabilir.

CBS’ nin en önemli özelliklerinden biri nedir?

Katman yapısı ile çalışıyor olmasıdır Farklı yeryüzü elemanlarını, farklı konumsal nesneler olarak guruplar ve bu verilerin işlenmesini sağlayarak çeşitli sorunlara çözümler üretir.

QGIS yazılımı hangi işletim sistemlerinde çalışır?

Unix, Windows ve OSX üzerinde çalışmaktadır.

GDAL (Geospatial Data Abstraction Library) kütüphanesinin desteklediği bazı formatlar nelerdir?

GeoTiff, Erdasimg, ArcInfoAsciiGrid, Jpg, Png vb. gibi formatları destekler.

QGIS yazılımında rektör dosyaları okumak hangi kütüphane kullanılır?

OGR (Simple Features Library) kullanılır.

QGIS yaygın olarak kullanılan birçok CBS özellik ve fonksiyonlarına sahiptir. Bu fonksiyonların temel özellikleri nelerdir?

• Postgis aracılığıyla mekansal olarak kullanılabilen PostgreSQL tabloları desteği.
• ESRI shape dosyaları ve OGR’nin desteklediği vektör formatları destekleme
• GRASS entegrasyonu, görüntüleme, düzeltme ve analiz
• Vektör katmanların anında projeksiyonu
• Harita düzenleyici
• Obje özellikleri belirleme
• Öznitelik tablosu görüntüleme
• Obje seçme
• Obje etiketleme
• Proje kayıt ve onarma
• GDAL’ın desteklediği raster formatları destekleme
• Vektör sembolojisini değiştirme
• Tematik haritalar oluşturma
• İlişkisel veri tabanı özelliği
• WMS/WFS Servislerine bağlanabilme
• Gelişmiş Vektör sayısallaştırma yetenekleri
• Mekansal sorgu fonksiyonları

Kaydet, Farklı Kaydet, Görüntü Olarak Kaydet ve DXF’e dışa aktar gibi fonksiyonların bulunduğu menü ögesi hangisidir?

Proje menüsü.

Projede uygulanacak seçim rengi, proje başlığı, harita ekranının koordinat sistemi, bilgi alınacak katmanların hangileri olacağı hangi Proje menüsü fonksiyonu ile ayarlanabilir?

Proje özellikleri fonksiyonu ile.

Hızlı bir şekilde çıktı alma işlemlerinin gerçekleştirilebileceği Proje menüsü fonksiyonu hangisidir?

Yeni Çıktı Düzenleyici fonksiyonu.

Harita ekranında açık olan katmanların geometrilerinin düzenlenmesi, gereksiz olanların silinmesi, yeni veriler eklenmesi gibi fonksiyonlar hangi menü öğesinde bulunur?

Düzenle menüsü.

Vektör veri modeli nedir?

Coğrafik detayları, noktalar, çizgiler ve poligonlar olarak gösteren bir koordinat temelli veri modelidir. Her bir nokta detayı tek bir koordinat çifti ile gösterilirken çizgi ile poligon detayları ise sıralı şekilde listelenmiş düğüm noktaları ile gösterilir. Her bir detay ile ilişkili öznitelikler, bir raster veri modelinden farklı bir şekilde ve detayla birlikte tutulur.

Raster Veri Modeli nedir?

Dünyayı, düzenli hücreler gridine bölerek bir yüzey olarak gösteren veri modelidir. Raster modeller, bir hava fotoğrafı, bir uydu resmi, bir kimyasal yoğunlaşma ölçümüne ait yüzey ya da bir yükseklik yüzeyi gibi sürekli değişebilen veriyi depolamak için çok yararlıdır.

Koordinatlar (coordinates) nedir ve ne için kullanılır?

Bir uzay içinde bir konumu tarif eden x, y ve muhtemel z değerleri. Koordinatlar, diğer konumlara ait olarak yeryüzü yüzeyi üzerinde yer alan konumları göstermek için kullanılır.

Georeferencing nedir?

Koordinatları, enlem/boylam, UTM gibi bilinen bir kaynak sisteminden, bir raster (resim) ya da düzlemsel haritanın kağıt üzerindeki koordinatlarına tahsis etme işlemidir. Koordinatlandırılan raster veri görüntülemeye sorgulamaya ve diğer coğrafik veriler ile analiz edilmeye olanak sağlar.

Katman (Layer) nedir?

Herhangi bir sayısal harita ortamında bir coğrafik verisetine ait görsel sunum. Kavramsal olarak, bir katman, bir kısmi alan içinde coğrafik gerçekliğe ait bir tabaka ya da dilim olup bir kağıt harita üzerinde ise bir lejant ögesine eşit olabilmektedir. Örneğin, bir yol haritasında, yollar, doğal parklar, politik sınırlar ve nehirler farklı katmanlar için örnek olabilir.”

Obje ekle, Objeleri kaydır, Seçileni sil, Objeleri döndür gibi işlemler hangi menüde bulunan fonksiyonlarla yapılır?

Düzenle menüsü.

Harita ekranında bulunan katmanları büyütme kaydırma ve seçim seçeneklerinin yapılabileceği fonksiyonlar hangi menüde bulunur?

Pencere menüsünde.

Objeler tek, dikdörtgen, poligon, serbest, yarıçap, ifadeye göre seçme ve seçilen objeleri seçilmemiş hâle getirme araçları fonksiyonlar hangi menüde bulunur?

Pencere menüsünde.

Çizgi ölç, Alan ölç, Açı ölç gibi araçlar hangi menüde bulunur?

Pencere menüsü altındaki Ölç menüsü altında bulunur.

Tek obje seç, Dikdörtgen ile objeleri seç, Poligon ile objeleri seç gibi araçlar hangi menüde bulunur?

Pencere menüsü altındaki Seç menüsü altında bulunur.

Bir proje üzerinde çalışırken sürekli ihtiyaç duyacağınız bölgeler sık kullanılanlara eklenebilir. Daha sonra sık kullanılanları “göster” seçeneği ile kaydedilmiş alanlara hızlı bir şekilde erişim sağlanır. Bu işlemler hangi menü kullanılarak yapılır?

Pencere menüsü.

Panolar ve Araçlar hangi menü altında bulunur?

Pencere menüsü.

Harita ekranına eklenecek katmanları ve veri tabanlarını düzenleyen fonksiyonlar hangi menüde bulunur?

Katman menüsünde.

Koordinat sistemi ayarları, program ile ilgili çıktı,
çalışma alanı, dil vb. ayarların hangi menüden yapılır?

Ayarlar menüsünden.

Dünyadaki QGIS kullanıcıların geliştirdikleri yazılım
ile ilgili fonksiyonların eklenebildiği menü hangisidir?

Eklentiler menüsü.

Projenizi web sitesi olarak sunmanızı saglayan
fonksiyonları içeren menü öğesi hangisidir?

Web menüsü.

Autocad formatındaki verilerin ESRI .shp formatına
dönüşüm işlemleri, koordinat girilerek harita ekranında
nereye denk geldiğinin bulunması, GPS cihazından
toplanan verilerin dönüşümü, en az iki vektör katman ile
aralarında mekânsal sorgulamaların yapılabilmesi yol
network analizleri, kısa yol hesapları, katmanların
topolojik yapısının kontrol edilmesi, analiz araçları, arama
araçları, coğrafi işlem araçları, geometri araçları ve veri
yönetim araçlarını içeren bir çok fonksiyonun yer aldığı
menü hangisidir?

Vektör menüsü altındaki Dxf2Shp menüsüdür.

Değişik veri tabanlarına bağlantı yapılması ve veri
tabanlarının yönetilmesini sağlayan fonksiyonları içeren
menü hangisidir?

Veritabanı menüsü.

CBS genel bir kavram olup çeşitli kullanım alanları bulunmaktadır. Tematik olarak geliştirilen uygulama alanları nelerdir?

CBS, genel bir kavram olup çeşitli kullanım alanlarına ve tematik konulara yönelik olarak geliştirilen CBS uygulamaları vardır. Bu CBS uygulamaları, Kent Bilgi Sistemi, Orman Bilgi Sistemi, Karayolları Bilgi Sistemi, Arazi Bilgi Sistemi, Tapu ve Kadastro Bilgi Sistemi, Lojistik Bilgi Sistemi, İç Güvenlik Bilgi Sistemi, Araç İzleme Bilgi Sistemi, Trafik Bilgi Sistemi, Kampüs Bilgi Sistemi, Deprem Bilgi Sistemi, Harita Bilgi Sistemi, vb. şekilde adlandırılırlar.

QGIS yaygın olarak kullanılan CBS özellik ve fonksiyonları nelerdir?

QGIS yaygın olarak kullanılan birçok CBS özellik ve fonksiyonlarına sahiptir. Temel özellikler aşağıda listelenmiştir:
• Postgis aracılığıyla mekânsal olarak kullanılabilen PostgreSQL tabloları desteği
• ESRI shape dosyaları ve OGR’nin desteklediği vektör formatları destekleme
• GRASS entegrasyonu, görüntüleme, düzeltme ve analiz
• Vektör katmanların anında projeksiyonu
• Harita düzenleyici
• Obje özellikleri belirleme
• Öznitelik tablosu görüntüleme
• Obje seçme
• Obje etiketleme
• Proje kayıt ve onarma
• GDAL’ın desteklediği raster formatları destekleme
• Vektör sembolojisini değiştirme
• Tematik haritalar oluşturma
• İlişkisel veri tabanı özelliği
• WMS/WFS Servislerine bağlanabilme
• Gelişmiş Vektör sayısallaştırma yetenekleri
• Mekânsal sorgu fonksiyonları

QGIS yazılımı raster formatları hangi C++ paketi sayesinde okuyabilir?

QGIS raster formatların okunabilmesi için yine açık kaynak kodlu bir c++ kütüphanesi olan GDAL (Geospatial Data Abstraction Library) ile bir çok formatı destekler. (GeoTiff, Erdasimg, ArcInfoAsciiGrid, Jpg, Pngvb vb.). 

QGIS yazılımı vektör dosyalarını hangi C++ paketi sayesinde okuyabilir?

QGIS yazılımında vektör dosyaları okumak için OGR (Simple Features Library) kullanmaktadır (Esri shapefiles, Mapinfo, Microstation DGN, AutoCADdxf, GeoRSS GML vb.).

QGIS yazılımı Python yazılım dili sayesinde hangi etkinliklere zemin hazırlar?

General Public License altında dağıtılan QGIS, geniş bir yazılım geliştirici desteğine sahiptir. Python yazılım geliştirme desteği sayesinde bir çok fonksiyon otomatize edilebilir, yeni eklentiler yapılabilir.

QGIS arayüzünü oluşturan bileşenler nelerdir?

QGIS arayüzünü oluşturan bileşenler;

• Menu bar
• Araç çubukları
• Göz atıcı
• Kısa yol araçları
• Katmanlar
• Harita penceresi
• XY koordinatlar
• Ölçek

QGIS yazılımında var olan bir haritaya ait öznitelik tablosu hangi menü seçeneği ile açılır?

Katman menüsünün 3.bölümünde bulunan öznitelik tablosu sekmesi ile açılabilir.

Python dili ile geliştirilen eklentiler nasıl QGIS yazılımına eklenir?

Eklentiler menüsü ile dünyadaki QGIS kullanıcıların geliştirdikleri yazılım ile ilgili fonksiyonlar programa eklenebilir. Ayrıca Python programa dili ile geliştirdiğiniz eklentiler programa eklenebilir. Açık kaynak kodlu uzaktan algılama yazılımı olan GRASS programının fonksiyonları QGIS programına eklebilir.

QGIS yazılımında Web menüsü hangi işlevi yerine getirir?

Web menüsü ile projenizi web sitesi olarak sunmanızı sağlayan fonksiyonları içerir.

QGIS yazılımında Katmanlar bileşeni hangi amaçlarla kullanılır?

Katmanlar bölümünde projeye eklenen veriler yönetilir. Bu bölümde katmanların sıraları değiştirilerek üste veya alta alınabilir, görünürlükleri açılıp kapatılabilir. Katmanlar menüsünde herhangi bir katman üzerine sağ tıklayarak katmanla ilgili özelliklere ulaşılabilir.

Vektör katman üzerine sağ tıklandığında; katmanın tümüne zoomlanabilir. Katmanı, öngörünüm penceresine ekleyebilir ya da kaldırabiliriz. Öznitelik tablosunu aç diyerek grafik verilere bağlı sözel verilere ulaşabilir ve sözel sorgulamalar yapılabilir. Özellikler sekmesine tıklandığında gelen ekranda;
• Stil sekmesinde grafik veriler field değerlerine göre renklendirilir.
• Etiket sekmesinden grafik veriler üzerine istenen tablo bilgileri yazdırılabilir.
• Alanlar sekmesi ile grafik verinin tablo bilgileri görüntülenip değiştirilebilir.
• Genel sekmesi ile katman hakkında genel bilgilere ulaşılıp koordinat sistemi belirlenip değiştirilebilir. Ölçeğe bağlı görüntüleme seçenekleri kullanılabilir.

CBS'de Katman kavramı nedir?

Katman (Layer): Herhangi bir sayısal harita ortamında bir coğrafik verisetine ait görsel sunum. Kavramsal olarak, bir katman, bir kısmi alan içinde coğrafik gerçekliğe ait bir tabaka ya da dilim olup bir kağıt harita üzerinde ise bir lejant ögesine eşit olabilmektedir. Örneğin, bir yol haritasında, yollar, doğal parklar, politik sınırlar ve nehirler farklı katmanlar için örnek olabilir.

CBS'de Vektör kavramı nedir?

Vektör: Coğrafik detayları, noktalar, çizgiler ve poligonlar olarak gösteren bir koordinat temelli veri modeli. Her bir nokta detayı tek bir koordinat çifti ile gösterilirken çizgi ile poligon detayları ise sıralı şekilde listelenmiş düğüm noktaları ile gösterilir. Her bir detay ile ilişkili öznitelikler, bir raster veri modelinden farklı bir şekilde ve detayla birlikte tutulur.

QGIS yazılımında vektör veri girişi nasıl yapılır?

Katman menüsü altında yer alan Vektör Katmanı Ekle aracı seçilir. Aynı işlem kısa yol tool bar’da yer alan aracı ile de yapılabilir. Ekrana açılan Vektör Katman Ekle diyaloğunda Gözat butonuna basılır. İlgili klasörde yer alan .shp vektör formatındaki verilerin tamamı klavyenin Shift tuşuna basarak fare ile seçilir ve Open butonuna basarak vektör veriler QGIS harita ekranında görüntülenir.

CBS'de Vektör Veri Modeli kavramı nedir?

Vektör Veri Modeli: Gerçek dünya üzerinde yer alan mekansal elemanları noktalar, çizgiler ve poligonlar şeklinde gösteren bir veri modeli olup, bunlar bir koordinat sistemine coğrafik olarak kaynaklanırlar.

CBS'de Raster Veri Modeli kavramı nedir?

Raster Veri Modeli: Dünyayı, düzenli hücreler gridine bölerek bir yüzey olarak gösteren veri modelidir. Raster modeller, bir hava fotoğrafı, bir uydu resmi, bir kimyasal yoğunlaşma ölçümüne ait yüzey ya da bir yükseklik yüzeyi gibi sürekli değişebilen veriyi depolamak için çok yararlıdır.

QGIS yazılımında Raster veri girişi nasıl gerçekleştirilir?

İlgili dizin altında yer alan .img raster formattaki uydu görüntüsünü görüntülemek için Katman menüsü altında yer alan Raster Katmanı Ekle aracı seçilir. İstenilen .img dosyası fare ile seçilir ve Open butonuna basılır. Görüntülemek istenilen raster verisi ile ekranda açılmış vektör veriler ile farklı projeksiyon sistemin olduğunda Koordinat Referans Sistemi Seçici diyaloğu açılır. Bu diyalogdan uydu görüntüsünün projeksiyon sistemi, uygun olanının seçilmesi gereklidir.

QGIS yazılımında raster verilerin konumlandırılması nasıl gerçekleştirilir?

Raster menüsü altındaki Coğrafi Referanslama Aracı seçilir. 

Ekrana açılan Coğrafi Referanslayıcı arayüzünde Raster Aç aracı ile ilgili .jpg dosyası fare ile seçilir ve Open butonuna basılır. 

Coğrafi Referanslayıcı arayüzünde yer alan tool bar’ dan Yakınlaştır aracı fare ile seçilir.

Sol alt köşesinde yer alan koordinatlara okunabilecek detayda yakınlaşılır. 

Raster verinin koordinatlandırma işlemlerine başlamak için tool bar’ da yer alan Nokta Ekle butonu fare ile seçilerek aktif hâle getirilir.

Ekranda görülen artının tam ortası fare ile işaretlenir.

Harita Koordinatını Gir diyaloğunda X/doğu ve Y/batı koordinatları imar paftasından okunarak girilir. OK butonuna basılır. Diğer köşe noktalarına da uygulanır.

Tool Bar’ da yer alan Coğrafi Referanslamayı Başlat butonuna basılır.

Bilgi diyaloğunda OK butonuna basılarak Dönüşüm Ayarları diyaloğunun açılması sağlanır.

Dönüşüm Türü Doğrusal (affin) seçilir. Output Raster kısmına isim verilir.

Hedef Koordinat Sistemi kısmına, projeksiyon sistemi tanımlanır. OK butonuna basılır.

İstenilen raster verisinin tanımlanan koordinatlara göre georeferanslama işlemi gerçekleştirilir. 

CBS'de Georeferencing kavramı nedir?

Georeferencing: Koordinatları, enlem/boylam, UTM gibi bilinen bir kaynak sisteminden, bir raster (resim) ya da düzlemsel haritanın kağıt üzerindeki koordinatlarına tahsis etme işlemidir. Koordinatlandırılan raster veri görüntülemeye sorgulamaya ve diğer coğrafik veriler ile analiz edilmeye olanak sağlar.

QGIS yazılımında koordinat dönüşümü özet olarak nasıl gerçekleştirilir?

Koordinat dönüşümü (coordinate transformation):

1. Orjinin noktasında koordinat eksenlerinin döndürülmesi ve ötelemesi ile değişikliğe maruz kalan koordinatların oluşturulmasını sağlayan matematiksel işlemler. Orjinin yer değiştirmesi, koordinatlar eksenleri boyunca ölçeğin değişmesi, referans uzayda geometrinin ve büyüklüğün değişmesi.

2. Bu işlemi tamamalamak için kullanılan parametre setleri. Affine transformation, rectification, datum transformation.

QGIS yazılımında bir çizgi veya alan ölçümü nasıl yapılır?

Tools Bar’ da yer alan Çizgi Ölç butonu fare ile seçilir. Ekranda görüntülenen fayın başlangıç ve bitiş noktaları işaretlenir. Fayın uzunluğunu measure penceresinde metre cinsinden hesaplandığı görülür.

Tools Bar’ da yer alan Çizgi Ölç butonundaki aşağı ok yönüne fare ile basılarak alan ölç ifadesi seçilir. Harita ekranında bir alan tanımlanır. Measure penceresinde çizmiş olduğunuz alanın m^2 cinsinden hesaplandığı görülür.