Coğrafi Bilgi Sistemleri Uygulamaları 1 Dersi 4. Ünite Özet

BASİT VE KOMPLEKS SORGULAMA FONKSİYONLARI

Bu ünitede grafik verilerin veritabanında yer alan sözel verilerin sorgulama işlemini yapmanız için sizlere farklı veri setleri verilmiştir. Sorgulama işlemleri için kullanılacak veri setleri Ünite 4 içinde Ankara ve Turkiye dizinleri içinde yer almaktadır. ArcGIS ArcMap arayüzünde yer alan Select By Attributes fonksiyonu ile verilerin öznitelik bilgilerinden mantıksal ifadeler ( =, >,<, <>, and , or gibi) kullanılarak basit sorgulamalar gerçekleştirilecek ayrıca Select By Location fonksiyonu kullanılarak grafik verilerin birbirleri arasındaki kompleks mekânsal ilişkiler sorgulanacaktır. Bunun için Başlat (Start) > Tüm Programlar (All Programs) > ArcGIS programını mouse ile seçerek ArcMap arayüzünü açınız (Şekil 4. 1). Menü Bar’da yer alan File > Open Project fonksiyonunu seçiniz. C:\AU\Egitim_Veri_ Seti\Unite_4\ dizini altında yer alan Ankara.mxd dosyasını seçiniz ve Aç butonuna bası- nız. Sembolojileri ve etiketlendirmeleri Ankara.mxd proje dosyasında kaydedilmiş olan ve Data View’da görüntülenen verileri inceleyiniz. Toolbar’da yer alan Identify fonksiyonu ile verilerin veritabanı bilgilerini inceleyiniz. Data View’da yer alan verileri farklı ölçeklerde Zoom In ve Pan fonksiyonunu kullanarak görüntüleyiniz (Şekil 4. 2).

ArcMap ortamında select by attributes fonksiyonunun kullanımı için ArcMap Menü Bar’da yer alan Selection > Select By Attributes fonksiyonunu seçiniz (Şekil 4. 3). Aktif hâle gelen Select By Attributes penceresinde Layer: Ankara_25000 katmanını seçiniz. Ankara_25000 katmanının veritabanında yer alan Pafta100 field’ında 1/25000’lik paaların 1/100000 ölçekli pafta adları mevcuttur. Select * From Ankara_25000 Where: bölümüne “Pafta100” = ‘I29’ mantıksal ifadesini yazınız ve OK butonuna basınız. ArcMap penceresinin sol alt köşesinde sorgulama sonrası seçilen obje sayısının 16 olduğunu göreceksiniz. ArcMap Menü Bar’da yer alan Selection > Zoom To Selected Features fonksiyonunu seçerek tüm seçili objeleri Data View’da görüntüleyebilirsiniz (Şekil 4. 4). Seçili olan objelerin seçili olma durumunu iptal etmek için Clear Selected Features fonksiyonunu kullanabilirsiniz. Seçilecek objelerin seçili olma durumunu gösteren sembolojisini ve rengini ayarlamak için Table Of Contents Penceresinde ilgili katmanın üzerinde mouse’un sağ tuşuna basarak Layer Properties fonksiyonunu seçiniz. Aktif hâle gelen Layer Properties penceresinde Selections fonksiyonunu seçiniz (Şekil 4. 5). Show Selected features: bölümünde with this symbol fonksiyonunu işaretleyiniz ve aktif hâle gelen Symbol Selector penceresinde bir sembol seçerek OK butonuna basınız. Layer Properties penceresinde de Tamam butonuna basarak işlemi sonlandırınız. Table of Contents penceresindeki diğer katmanlar içinde bu işlemi gerçekleştiriniz (Şekil 4. 6). Seçili olan objeleri Data > Export Data fonksiyonunu kullanarak yeni bir Shapefile vektör veri seti olarak kaydedebilirsiniz. Bu işlem için Table of Contents penceresinde Ankara_25000 katmanı üzerinde mouse’un sağ tuşuna basarak aktif hâle gelen Data > Export Data fonksiyonunu seçiniz. Export Data penceresinde Output Features Class’ı ..\Ankara\Pafta_I29.shp olarak tanımlayınız ve OK butonuna basınız. Yeni Pafta_I29. shp dosyasını ArcMap arayüzünde görüntüleyiniz. Aynı işlemi siz 1/100000 pafta adı I30 olan objeler için gerçekleştiriniz (Şekil 4. 7). Bu bölümde diğer katmanlar için farklı seçim işlemleri gerçekleştirilecektir. ToolsBar’da yer alan Full Extend fonksiyonunu seçiniz. Selection > Clear Selected Features fonksiyonu ile seçili olan objelerin seçili olma durumunu iptal ediniz. Menü Bar’da yer alan Selection > Select By Attributes fonksiyonunu seçiniz. Aktif hâle gelen Select By Attributes penceresinde Layer: bölümüne Ankara_Yerlesim katmanını set ediniz. Ankara_Yerlesim katmanının veritabanında yer alan NUFUS field’ında Ankara ilinin köy ve ilçe merkezlerinin nüfus bilgisi yer alamaktadır. Select * From Ankara_25000 Where: bölümüne “NUFUS” <= 1000 mantıksal ifadesini yazınız ve OK butonuna basınız. ArcMap penceresinin sol alt köşesinde sorgulama sonrası seçilen Nü- fusu 1000’e eşit ve küçük olan 880 yerleşim yerinin seçildiği bilgisini göreceksiniz. Seçilen Yerleşim yerlerini Data View’da inceleyiniz. Nüfusu 750 ile 1500 arasında olan yerleşim yerlerini seçmek için Menü Bar’da yer alan Selection > Select By Attributes fonksiyonunu seçiniz. Aktif hâle gelen Select By Attributes penceresinde Layer: bölümüne Ankara_Yerlesim katmanını set ediniz. Select * From Ankara_25000 Where: bölümüne “NUFUS” >= 750 and “NUFUS” <= 1500 mantıksal ifadesini yazınız ve OK butonuna basınız. ArcMap penceresinin sol alt köşesinde bu eşitliği sağlayan 40 adet yerleşim yerinin seçili olduğu bilgisini göreceksiniz. Seçilen Yerleşim yerlerini Data View’da inceleyiniz. (Şekil 4. 8). Bu uygulamada ise Ankara Çamlıdere ve Beypazarı İlçelerinin seçimi yapılarak bu iki ilçenin nüfus toplamı bulunacaktır. Bunun için Menü Bar’da yer alan Selection > Select By Attributes fonksiyonunu seçiniz. Aktif hâle gelen Select By Attributes penceresinde Layer: bölümüne Ankara_Yerlesim katmanını set ediniz. Select * From Ankara_25000 Where: bölümüne “ILCEAD” = ‘BEYPAZARI’ OR “ILCEAD” = ‘ÇAMLIDERE’ mantıksal ifadesini yazınız ve OK butonuna basınız. ArcMap penceresinin sol alt köşesinde bu eşitliği sağlayan 97 adet yerleşim yerinin seçili olduğu bilgisini göreceksiniz. Seçilen yerleşim yerlerini Data View’da inceleyiniz. Menü Bar’da yer alan Selection > Statistics fonksiyonunu seçiniz. Aktif hâle gelen pencerede Field:’ı NUFUS olarak set ediniz ve Statistics değerlerini inceleyiniz (Şekil 4. 9). Seçili olan objelerin öznitelik bilgilerini görüntülemek için Table of Contets penceresinde yer alan Ankara_Yerlesim katmanı üzerinde mouse’un sağ tuşuna basınız. Aktif hâle gelen pencereden Open Attribute Table fonksiyonunu seçiniz (Şekil 4. 10) Ankara_Yerlesim katmanının öznitelik bilgilerini aktif hâle gelen Table penceresinde inceleyiniz. Show Selected Records butonuna basarak sadece seçili olan objeleri Table’da görüntülemiş olursunuz. Listelenen kayıtların başında mouse’un sağ tuşuna basınız. Flash fonksiyonunu seçiniz. Ekranda seçilen kaydın nerede olduğunu görünüz.

Zoom To fonksiyonunu seçiniz. Görüntülenen veriyi inceleyiniz. Aynı işlemleri diğer kayıtlar için de uygulayınız. Table’da yer alan Switch Selection butonuna basınız. Bu işlem sonrası seçili olan objeler yerine seçili olmayan objelerin seçildiğini göreceksiniz (Şekil 4. 11). Table Options butonuna basınız. Aktif hâle gelen pencereden Export Fonksiyonunu seçiniz. Saving Data penceresinde Name: Ilceler.dbf olarak set ediniz ve seçili olan objelerin öznitelik bilgilerini Database File formatına (*.dbf) Export ediniz. Bu veritabanı bilgilerini (Ilceler.dbf) Excel ortamında açarak görüntüleyiniz. Menü barda yer alan New Project fonksiyonunu seçiniz. Boş yeni bir ArcMap arayüzü açınız.

ArcMap ortamında select by location fonksiyonunun kullanımı için Menü Bar’da yer alan File > Open Project fonksiyonunu seçiniz. C:\AU\Egitim_Veri_ Seti\Unite_4\ dizini altında yer alan Türkiye.mxd dosyasını seçiniz ve Aç butonun bası- nız. Sembolojileri ve etiketlendirmeleri Türkiye.mxd proje dosyasında kaydedilmiş olan ve Data View’da görüntülenen verileri inceleyiniz. Tools Bar > Identify fonksiyonu ile verilerin veritabanı bilgilerini inceleyiniz. Data View’da yer alan verileri farklı ölçeklerde Zoom In ve Pan fonksiyonunu kullanarak görüntüleyiniz (Şekil 4. 12) ArcMap Menü Bar’da yer alan Selection > Select By Attributes fonksiyonunu seçiniz. Aktif hâle gelen Select By Attributes penceresinde Layer: bölümüne Diri_Fay_Geo katmanını set ediniz. Select * From Diri_Fay_Geo Where: bölümüne “FAYADI” = ‘Kuzey Anadolu Fayı’ mantıksal ifadesini yazınız ve OK butonuna basınız. ArcMap penceresinin sol alt köşesinde sorgulama sonrası seçilen obje sayısının 9 olduğunu göreceksiniz (Şekil 4. 13). Table of Contents penceresinde Turkiye_il katmanı üzerinde mouse’un sağ tuşuna basarak Layer Properties fonksiyonunu seçiniz. Selection bölümünde seçilecek katmanların sembolojisini belirleyiniz (Şekil 4. 14). Kuzey Anadolu Fayı’nın geçtiği illeri bulmak için ArcMap Menü Bar’da yer alan Selection > Select By Location fonksiyonunu seçiniz (Şekil 4. 15). Aktif hâle gelen Select By Location penceresinde yer alan Target Layer(s): bölümüne Türkiye_il katmanını set ediniz. Source Layer’ı Diri_Fay_Geo olarak set ediniz ve Use selected features çekini atınız. Spatial selection method’u “Intersect the source layer feature” olarak set ediniz. OK butonuna basarak işlemi sonlandırınız (Şekil 4. 16). Table of Contents penceresinde yer alan Türkiye_il katmanı üzerinde mouse’un sağ tuşuna basarak Open Attribute Table fonksiyonunu seçiniz (Şekil 4. 17). Aktif hâle gelen Table penceresinde sadece seçili olan objeleri görüntüleyiniz. Nufus_2012 field’ı üzerinde mouse’un sağ tuşuna basınız. Aktif hâle gelen fonksiyonlardan Statistics fonksiyonunu seçiniz. Kuzey Anadolu Fayı’nın geçtiği illerin 2012 yılı nüfus toplamını Statistics penceresinde inceleyiniz (Şekil 4. 18). ArcMap Menü Bar’da yer alan Selection > Select By Attributes fonksiyonunu seçiniz. Aktif hâle gelen Select By Attributes penceresinde Layer: bölümüne Diri_Fay_Geo katmanını set ediniz. Select * From Diri_Fay_Geo Where: bölümüne “FAYADI” = ‘Kuzey Anadolu Fayı’ mantıksal ifadesini yazınız ve OK butonuna basınız. Table of Contents penceresinde Turkiye_il_Merkezleri katmanı üzerinde mouse’un sağ tuşuna basarak Layer Properties fonksiyonunu seçiniz. Selection bölümünde seçilecek katmanların sembolojisini belirleyiniz (Şekil 4. 19). Kuzey Anadolu Fayı’nın 100 km sağında ve solunda yer alan il merkezlerini seçmek için ArcMap Menü Bar’da yer alan Selection > Select By Location fonksiyonunu seçiniz. Aktif hâle gelen Select By Location penceresinde yer alan Target Layer(s): bölümüne Türkiye_il_Merkezleri katmanını set ediniz. Source Layer’ı Diri_Fay_Geo olarak set ediniz ve Use selected features çekini atınız. Spatial selection method’u “are within a distance of the source layer” olarak set ediniz. Distance 100 km olarak set ediniz ve OK butonuna basarak işlemi sonlandırınız (Şekil 4. 20). Table of Contents penceresinde yer alan Türkiye_il_merkezleri katmanı üzerinde mouse’un sağ tuşuna basarak Open Attribute Table fonksiyonunu seçiniz (Şekil 4. 21). Aktif hâle gelen Table penceresinde sadece seçili olan objeleri görüntüleyiniz. Nufus_2013 field’ı üzerinde mouse’un sağ tuşuna basınız. Aktif hâle gelen fonksiyonlardan Statistics fonksiyonunu seçiniz. Kuzey Anadolu Fayı’nın 100 km’lik alanda etkilediği illerin 2013 yılı nüfus toplamını Statistics penceresinde inceleyiniz (Şekil 4. 22). Bu bölümde büyüklüğü 3,5 ve üzeri olan deprem merkezlerine 150 km’lik mesafede olan il merkezlerinin seçimi ve etkilenen toplam nüfusun belirlenmesi işlemleri gerçekleştirilecektir. ArcMap Menü Bar’da yer alan Selection > Select By Attributes fonksiyonunu seçiniz. Aktif hâle gelen Select By Attributes penceresinde Layer: bölümüne Deprem katmanını set ediniz. Select * From Diri_Fay_Geo Where: bölümüne “Büyüklük” >= 3.5 mantıksal ifadesini yazınız ve OK butonuna basınız (Şekil 4. 23). Table of Contents penceresinde Depremler katmanı üzerinde mouse’un sağ tuşuna basarak Layer Properties fonksiyonunu seçiniz. Selection bölümünde seçilecek katmanların sembolojisini belirleyiniz. 3,5 ve üzeri şiddet değerine sahip deprem merkezlerine 150 km yakınlıkta olan il merkezlerini seçmek için ArcMap Menü Bar’da yer alan Selection > Select By Location fonksiyonunu seçiniz. Aktif hâle gelen Select By Location penceresinde yer alan Target Layer(s): bölümüne Türkiye_il_Merkeleri katmanını set ediniz. Source Layer’ı Depremler olarak set ediniz ve Use selected features çekini atınız. Spatial selection method’u are within a distance of the source layer feature olarak set ediniz. Distance 150 km olarak set ediniz ve OK butonuna basarak işlemi sonlandırınız (Şekil 4. 24, Şekil 4. 25). Table of Contents penceresinde yer alan Türkiye_il_merkezleri katmanı üzerinde mouse’un sağ tuşuna basarak Open Attribute Table fonksiyonunu seçiniz (Şekil 4. 26). Table penceresinde sadece seçili olan objeleri görüntüleyiniz. Nufus_2013 field’ı üzerinde mouse’un sağ tuşuna basınız. Aktif hâle gelen fonksiyonlardan Statistics fonksiyonunu seçiniz. 3,5 ve üzeri şiddet değerine sahip deprem merkezlerine 150 km yakınlıkta olan illerin 2013 yılı nüfus toplamını Statistics penceresinde inceleyiniz (Şekil 4. 27).

ArcMap ortamında select by graphics fonksiyonunun kullanımı için Menü Bar’da yer alan Customize > Toolbars > Draw fonksiyonunu seçiniz (Şekil 4. 28). Aktif hâle gelen Draw Toolbar’ında yer alan Rectangle fonksiyonunu seçiniz (Şekil 4. 29). Data View’da bir alan tanımlayınız. Bunun için mouse’un sağ tuşuna basınız ve çekerek büyüklüğünü belirleyiniz (Şekil 4. 30). ArcMap Menü Bar’da yer alan Selection > Select By Graphics fonksiyonunu seçiniz (Şekil 4. 31). Çizmiş olduğunuz Rectangle içerisinde kalan objeleri seçmek isterseniz; Menü Bar’da yer alan Selection > Selection Options fonksiyonunu seçerek, aktif hâle gelen Selection Options penceresinde Select features Completely within the box or graphics özelliğini çek ederek gerçekleştirebilirsiniz. Bu fonksiyonları uyguladıktan sonra tekrar Selection > Select By Graphics fonksiyonunu seçiniz. Bu iki uygulama sonrası Data View’da seçilen objeleri inceleyiniz (Şekil 4. 32). Table Of Contents penceresinde yer alan List By Selection fonksiyonunu seçiniz. List By Selection fonksiyonunun seçimi ile Table Of Contents penceresinde yer alan katmanlardaki seçili obje sayısını ve bilgilerini görebilir, aynı zamanda katmanın seçilip seçilmeyeceği ayarlamasını butonuna basarak gerçekleştirebilirsiniz.

GRAFİK GÖSTERİMLER VE RAPORLAMA FONKSİYONLARI

Select By Attributes, Select By Location, Select By Graphics ve Tool Bar’da yer alan Select Features fonksiyonlarını kullanarak seçilen objelerin veya hiçbir seçim işlemi yapmadan grafik verilerin veritabanında yer alan bilgilerin raporlama işlemini Menü Bar’da yer alan View > Reports fonksiyonu ile gerçekleştirebilirsiniz. Bunu için Reports altında yer alan Create Report fonksiyonunu seçiniz (Şekil 4. 33). Aktif hâle gelen Report Wizard penceresinde Layer/Table bölümünde Türkiye_il katmanını set ediniz. Raporda yer alacak bilgiler için Available Fields: bölümünde Ad, Nuf_2010, Nuf_2011 ve Nuf_2012 field’larını seçerek Report Fields bölümüne okuna basarak aktarınız. Sort seçeneğine kadar Next butonuna basınız (Şekil 4. 34). Sıralama işlemi A’ dan Z’ ye il adları için gerçekleştirileceğinden Fields bölümüne AD fieldını ve Sort özelliğini Ascending olarak set ediniz ve Next butonuna basınız. Rapor formatını (Layout) Stepped olarak set ediniz. Rapor sayfa düzenini Portrait olarak set ediniz ve Next butonuna basınız. Daha sonraki pencerede de Next butonuna basınız ve Finish butonu ile işlemi sonlandırınız. Bu işlemler sonrasında Report Viewer penceresi aktif hâle gelmiştir. Hazırlamış olduğunuz raporu Save butonuna basarak kaydedebilir veya Print butonuna basarak raporun çıktısını alabilirsiniz (Şekil 4. 35). Select By Attributes, Select By Location, Select By Graphics ve Tool Bar’da yer alan Select Features fonksiyonlarını kullanarak seçilen objelerin veya hiçbir seçim işlemi yapmadan grafik verilerin veritabanında yer alan bilgilerin grafik gösterimlerini gerçekleştirebilirsiniz. Bunun için ArcMap Menü Bar’da yer alan Selection > Select By Attributes fonksiyonunu seçiniz. Aktif hâle gelen Select By Attributes penceresinde Layer: bölümüne Diri_Fay_Geo katmanını set ediniz. Select * From Diri_Fay_Geo Where: bölümüne “FAYADI” = ‘Kuzey Anadolu Fayı’ mantıksal ifadesini yazınız ve OK butonuna basınız. Kuzey Anadolu Fayı’nın geçtiği illeri bulmak için ArcMap Menü Bar’da yer alan Selection > Select By Location fonksiyonunu se- çiniz. Select By Location penceresinde yer alan Target Layer(s): bölümüne Türkiye_il katmanını set ediniz. Source Layer’ı Diri_Fay_Geo olarak set ediniz ve Use selected features çekini atınız. Spatial selection method’u Intersect the source layer feature olarak set ediniz. OK butonuna basarak işlemi sonlandırınız. Menü Bar’da yer alan View > Graphs altında yer alan Create Graph… fonksiyonunu seçiniz (Şekil 4. 36). Aktif hâle gelen Create Graph Wizard penceresinde Graph Type’ı Vertical Bar olarak, Layer/Table’ı Türkiye_il olarak set ediniz. Value Field: Nuf_2012, X Label Field’ı ise AD olarak set ediniz ve Next butonuna basınız (Şekil 4. 37). Show only selected features fonksiyonunu set ediniz ve Grafik Gösterim başlığını (Title) Kuzey Anadolu Fayı’nın Geçtiği İl Nüfusları (2012) olarak değiştiriniz. Finish butonuna basarak işlemi sonlandırınız (Şekil 4. 38).