aofsoru.com

Coğrafi Bilgi Sistemleri İçin Temel İstatistik Dersi 7. Ünite Sorularla Öğrenelim

Jeoistatistiksel Kavramlar

1. Soru

Jeoistatistik yöntemler nedir?

Cevap

Jeoistatistik yöntemler, bölgeselleşmiş değişkenler olarak bilinen, bulundukları yerlere göre konumsal farklılık gösteren ve birçok özelliğin tanımlanmasında kullanılan yöntemlerin genel adıdır.


2. Soru

Jeoistatistiğin ilk uygulamaları örnekleri nelerdir?

Cevap

Jeoistatistiğin ilk uygulamaları, maden yataklarından alınan bölgesel değişkenlik gösteren tenör, kalori ve kalınlık gibi örnek değerleri ile örneklenmemiş noktaların değerlerinin kestirilmesi ve maden yataklarında rezerv tahmini yapılması çalışmalarından oluşmuştur.


3. Soru

Değişkenin konumsal bağımlılığını nasıl ifade edilir?

Cevap

Değişkenin konumsal bağımlılığını ifade etmek için, x bir noktanın koordinatını ifade edecek şekilde, Z(x) gösterimi kullanılmaktadır.


4. Soru

Alınan örneklerin yerlerini (konumlarını), birbirlerini ne şekilde takip ettiklerini, örneklerin etki alanlarının ne olduğunu ve bu etki alanının yönsel değişiminin nasıl olduğunu dikkate almayan yöntemlere ne ad verilir?

Cevap

Klasik istatistik yöntemler, alınan örneklerin yerlerini (konumlarını), birbirlerini ne şekilde takip ettiklerini, örneklerin etki alanlarının ne olduğunu ve bu etki alanının yönsel değişiminin nasıl olduğunu dikkate almayan yöntemlerdir. Bu nedenle, klasik istatistik yöntemleri kullanan enterpolasyon yöntemleriyle yapılacak tahminlerde, hata büyüklüğü artmakta ve tahminlerin güvenilirliği azalmaktadır.


5. Soru

Yersellik (lokalizasyon) kavramı nedir?

Cevap

Doğadan elde edilen birbirine yakın mesafedeki veriler benzer özellikler gösterirken, aralarındaki uzaklık arttıkça bu benzerlik azalmaktadır. Bu durum yersellik (lokalizasyon) kavramı ile açıklanmaktadır. Yersellik, belirli konumsal noktalardan alınan örnek değerlerinin, konumlarına bağlı olarak sistematik bir ilişki içinde olmasını ifade etmektedir.


6. Soru

Bölgeselleşmiş bir değişken örnekleri arasında belirli bir mesafe içerisinde devamlılığın yönsel farklılıklar göstermesi, ilgili değişkenin ne tür bir değişken olduğunu ifade eder?

Cevap

Bölgeselleşmiş bir değişken örnekleri arasında belirli bir mesafe içerisinde devamlılığın yönsel farklılıklar göstermesi, ilgili değişkenin anizotropik bir değişken olduğunu ifade eder.


7. Soru

Jeoistatistiksel yöntemlerde, konumsal değişkenler arasında belirli bir uzaklığa ve yöne bağlı bölgeselleşmiş ilişki hangi fonksiyon ile ifade edilmektedir?

Cevap

Jeoistatistiksel yöntemlerde, konumsal değişkenler arasında belirli bir uzaklığa ve yöne bağlı bir bölgeselleşmiş ilişkinin var olduğu ve bu ilişkinin variogram fonksiyonu ile ifade edilebileceği açıklanmaktadır. Variogram fonksiyonu yardımıyla değişkenlerin yapısal özellikleri belirlenebilmekte ve bilinmeyen noktaların değerle- rinin tahmininde, bu özellikler kullanılabilmektedir.


8. Soru

Variogram hesaplamalarında, örnek çiftlerinin sayısının kaçtan az olmaması tercih edilmektedir?

Cevap

Variogram hesaplamalarında, örnek çiftlerinin sayısının 30’dan az olmaması tercih edilir. Örnek çiftlerinin sayısı azaldıkça, semi-variogram değerlerinde aşırı sapmalar görülmeye başlamaktadır.


9. Soru

Deneysel semi-variogramın üç önemli parametresi nelerdir?

Cevap

Örneklenen veri çiftleri değişken değerleri arasındaki arasındaki farkların kareleri toplamının uzaklığa bağlı değişimi ile elde edilen deneysel semi-variogramın genel olarak külçe varyansı (nugget), eşik değer (sill) ve etki mesafesi olmak üzere üç önemli parametresi vardır. 


10. Soru

Düşük değerdeki külçe varyansı değişkenle ilgili hangi bilgiyi gösteriri?

Cevap

Düşük değerdeki külçe varyansı ise değişkenin en kısa mesafede bile devamlılığa ve sürekliliğe sahip olduğunu gösterir.


11. Soru

Deneysel semi-variogram değerlerinden külçe etkisinin (C0), yapısal varyansa (C) oranına ne denir?

Cevap

Deneysel semi-variogram değerlerinden külçe etkisinin (C0), yapısal varyansa (C) oranına külçe etki oranı (e = C0/C) denilir.


12. Soru

Yönsel etki mesafesi oranı hangi amaç için kullanılır?

Cevap

Yönsel etki mesafesi oranı, jeoistatistiksel tahminlerde kullanılacak elipsoidal etki alanını belirlemede kullanılır.


13. Soru

Semi-variogram fonksiyonunun aynı eşik (sill) değerine, farklı yönlerde farklı etki mesafelerinde ulaşması halinde, değişkenin uzaklığa bağlı değişimiyle ilgili ne söylenebilir?

Cevap

Semi-variogram fonksiyonunun aynı eşik (sill) değerine, farklı yönlerde farklı etki mesafelerinde ulaşması halinde, değişkenin uzaklığa bağlı değişiminin anizotropik olduğu söylenebilir. Örneğin, jeolojik katmansal yapılarda yatay ve düşey yönde görülen etki uzaklığının değişmesi, en belirgin anizotropidir. Düşey semivariogram yatay semivariograma kıyasla daha kısa uzaklıklarda eşik (sill) değerine ulaşır. Dere yataklarına dik veya paralel tortul (sedimanter) kayaçlarda ise yansal anizotropi göze çarpmaktadır.


14. Soru

Hangi küresel modellerde, semi- variogram fonksiyonunun yapısal varyansı (C) aynı zamanda modelin eşik değeri olarak da tanımlanır?

Cevap

Külçe etkisi görülmeyen küresel modellerde, semi- variogram fonksiyonunun yapısal varyansı (C) aynı zamanda modelin eşik değeri olarak da tanımlanır.


15. Soru

Eksponansiyel modelin fonksiyonu nasıldır?

Cevap

Eksponansiyel modelin fonksiyonu aşağıdaki gibidir:

g(h) = C [1 - exp(-h/a)]


16. Soru

Semi-variogram fonksiyonunun orijinden başlayarak doğrusal olarak sürekli artış gösterdiği ve herhangi bir eşik değerine ulaşamadığı durumlarda, hangi doğrusal model kulanılabilir? 

Cevap

Semi-variogram fonksiyonunun orijinden başlayarak doğrusal olarak sürekli artış gösterdiği ve herhangi bir eşik değerine ulaşamadığı durumlarda, aşağıdaki gibi doğrusal modeller kullanılabilir.

g(h) = p.hl


17. Soru

Kuramsal semi-variogram modelleri nelerdir?

Cevap

Kuramsal semi-variogram modelleri ; küresel (spherical) model, üst (eksponansiyel) model ve doğrusal modeldir.


18. Soru

Semi-variogramın başlangıç noktası civarında gösterdiği davranış tipleri genel olarak geneldir?

Cevap

Semi-variogramın başlangıç noktası civarında gösterdiği davranış genel olarak üç tip olmaktadır:

  • Parabolik davranış (devamlı tip): Semi-variogram, başlangıç noktası civa- rında paraboliktir. Değişkenin tam anlamıyla düzenli olduğunu ve devamlılığını gösterir.
  • Doğrusal davranış (doğrusal tip): Semi-variogram, başlangıç noktası civarın- da doğrusal bir şekilde sürekli artıyor ya da azalıyorsa, bu durum bölgeselleşmiş değişkenin belirli bir mesafe içinde devamlılığını ifade eder.
  • Orijinde süreksizlik (külçe tip): Başlangıç noktası civarında devamlılığın görülmediği bu duruma külçe (nugget) etkisi denilir. Bölgeselleşmiş değişkenin devamlılığının çok zayıf olduğunu ifade eden bu tip davranış, genellikle nadir metal (altın, gümüş, platin vd.) maden yataklarında gözlemlenir.

19. Soru

Kayaçlarda ne tür anizotropi görülmektedir?

Cevap

Dere yataklarına dik veya paralel tortul (sedimanter) kayaçlarda ise yansal anizotropi göze çarpmaktadır.


20. Soru

Semi-variogram değerlerinin ulaştığı en üst değere ne denilir?

Cevap

Semi-variogram değerlerinin ulaştığı en üst değere, eşik değer (sill) denilir.


Yukarı Git

Sosyal Medya'da Paylaş

Facebook Twitter Google Pinterest Whatsapp Email