İş Ortamında Protokol Ve Davranış Kuralları Dersi 2. Ünite Sorularla Öğrenelim

Protokol kavramını açıklayınız.

Protokol sözcüğü; Fransızca “protocole” kelimesinin Türkçe karşılığıdır. Protocole, sözcüğü, Fransa’da ilk defa 1330 yılında “Resmî Evrak, Resmî Tutanak” anlamında; 1829 yılında da, “Resmî ilişkilerde ve törenlerde önde gelme hakkı ve biçimsel davranışlar konusunda uyulması gereken kurallar bütünü” anlamında kullanılmıştır. Fransızlar ve İngilizler diplomatik alanda, “protokol” “protocole diplomatique” kelimesini; kamusal alanda, “Devlet başkanı ve
önemli şahsiyetler nezdinde, resmî kabullerde ve mahkemelerde uygulanan davranış biçimleri” olarak “etiket” etiquette kelimesini; ayrıca, toplumsal yaşamda uygulanan saygı ve nezaket kuralları için “Davranış Bilgisi” anlamına gelen “le savoir-vivre” deyimini kullanmaktadırlar. Kelimelerin, ait oldukları dildeki yazılışlarını, kimi metinlerde birebir kullanıldığına tanık olabilirsiniz. Bu kelimeler aynı zamanda, bir kültüre, bir ülke ya da dönemdeki yaşam biçimine ait her şeyi içeren terimler gibi de kullanılmaktadır.
Türkçede, devlet ve kamu kesiminde; gündelik yaşamın devleti temsil eden kısmında, daha özel davranmayı içeren kısaca; resmiyet; resmi olmaya ilişkin esasların tamamı; “protokol” ile ifade edilmektedir. Protokol, kelime anlamıyla bir kurallar dizgesidir. Farklı metinlerde, Protokol Kuralları ifadesi hatalı olarak kullanılmaktadır. Protokolün, özünde; ilk ünitemizde açıkladığımız, toplumsal yaşamın olmazsa olmazı, “saygı ve nezaket kuralları” ya da “görgü kuralları” bulunmaktadır. Osmanlılar’dan itibaren; günümüzdeyse yer yer; resmî alanda “teşrifat”, protokol ile; toplumsalda da “adab-ı muaşeret” görgü kuralları ile aynı anlamları belirtmek için kullanılan, farklı Osmanlıca sözcüklerdir.

Protokolün kamusal alandaki yansıması hakkında bilgi veriniz.

Kamusal alanda, çalışanların davranış biçimleri hukuk kuralları; Devlet Memurları Yasası, Kurumsal Personel ve Disiplin Yönetmelikleri ile düzenlenmiştir. Kamusal alanda ve iş ortamında çalışanların sosyal davranış biçimleri ise, toplumdaki; yerleşik, değer, gelenek, din, etnik, vb. kültürel unsurlardan temel almaktadır. Kamusal yaşamda sosyal davranışları oluşturan protokol kuralları ile görgü kuralları iç içedir. İş dışındaki ortamda; iş ortamında nezaket, terbiye, görgü nitelik değiştirmemektedir. Nezaket, terbiye, görgünün, işin doğasından ötürü, yansıtılmasında biçimsel farklılıklar, olabilmektedir. Bir maden işçisinin, kömür tozuna bulanmış görüntüsü, görgülü bir insan tarafından “pis”, olarak nitelendirilemez. Dolayısıyla; bir dansçının, bir yüzücünün mayolu görüntüsü görgülü bir
insan tarafından “bayağı” olarak nitelendirilemez. Bir kültüre ait, yerel kıyafetler; yeme içme alışkanlıkları; çirkin, berbat, vb. olarak varsayılamaz. Protokolü anlamak için önce “görgü” ve “görgülülük” anlaşılmalıdır; ahlaklı ve etik insana dair her şey “görgü kuralları” adında geçerli kılınmıştır. Kişi ve toplum kesimlerini, aşağılamak, hor görmek ve zarar vermek için kurallar ve yaklaşımlar paravan ediliyorsa; bunlar yapanların hatasıdır; kural ve yaklaşımların değil. Çünkü iş ortamı, toplumdaki ortamlar arasında yer almaktadır. Dolayısıyla; iş yerinde, görev ve sorumluluklar nezdinde örgütlendiği varsayılan konumlar; oradaki tabakalaşmayı oluşturmakta ve görgü kuralları da buna göre uygulanmaktadır.

Anomi nedir? Açıklayınız.

Anomi (Yabancılaşma): İnsanın kendi çabasının kendisine yabancı bir güce dönüşmesine, toplumbilimcilerin, verdiği addır. İnsanın kendi eylemlerine egemen olacağına, onların egemenliğine girerek, bir güçsüzlük duygusu, kendine güvenin yitirilmesi, toplumsal yaşamın düzenlenmesine ilişkin değerlerin özümsenememesine neden olarak, kişinin sorunlar yaşamasına neden olur.

Toplumsal davranış kurallarını açıklayınız.

Toplumsal davranış kuralları; her ülkede egemen olan kültüre ait değerler, inançlar; gelenek ve görenekler; normlara, bağlı olarak tanımlanmaktadır. Sosyal açıdan değer, insanın toplum içinde nasıl hareket edeceğini belirten kurallardır (Yüksel, 1987: 42). Kültüre ilişkin olan hemen her şey, norm biçimini almakta ve böylece bir toplumdaki yaşayışın nasıl gerçekleştirilmesi gerektiğini, tanımlamaktadır. İnsanlar, norm yapısına kavuşmuş kurallara uymadıklarında, toplum tarafından belirli yaptırımlara maruz bırakılacaklarını bilmektedirler. Bu bilgi onlara, toplumsallaşma sürecinde aktarılmıştır.

Kamusal ve toplumsal yaşamda protokol kurallarını oluşturan öğeler nelerdir?

Kamusal ve toplumsal yaşamda protokol kurallarını oluşturan öğeler;

• Hukuk kuralları
• Yönetsel kurallar
• Ulusal Normlar
• Kurumsal Normlar,
• Sosyal Normlardır.

Kamusal ve toplumsal yaşamda sosyal davranış kurallarını oluşturan öğeler nelerdir?

Kamusal ve toplumsal yaşamda sosyal davranış kurallarını oluşturan öğeler;

• Hukuk kuralları
• Örf ve adetler
• Görgü Kuralları
• Ahlak kuralları
• Din kurallarıdır.

Protokolün doğduğu ve ilk defa uygulandığı yerler neresidir?

Tarih boyunca bütün devletler ve toplumlar törensel ve biçimsel kurallar düzeni içinde yaşamışlardır. Her dönemde devletin ve devlet adamlarının yaşam düzeni protokol kuralları içinde yürütülmüştür. Ayrıca, bütün dinlerde ve mabetlerde yapılan ayin ve törenler; belirli bir düzen içinde gerçekleştirilmiştir. Bu nedenledir ki, protokolün doğduğu ve uygulandığı  yerler ilk olarak saraylar ve mabetler olmuştur. Ancak, tarih boyunca devlet ve saray protokolü ülkesel düzeyde düzenlenmiş ve uygulanmış; bu nedenle protokol kuralları her ülkede farklı olmuştur

Protokolün tarihçesi hakkında bilgi veriniz.

Protokolün tarihçesi, diplomatik protokol tarihidir. “Diplomatik alanda protokol kurallarının temeli, Yunanlar tarafından atılmıştır. Çünkü elçilerin dokunulmazlığı gibi ilk diplomasi kuralları Yunanlar tarafından yaratılmış ve daha sonra Romalılar tarafından da uygulanmıştır. Nitekim Romalılarda elçilere gösterilen saygı ve itibar bugünlere kadar gelmiştir. Romalılar, elçilere bayramlarda, törenlerde, festivallerde senatörler düzeyinde önem ve öncelik vermişlerdir” (Ünlütürk, 2002: 14). Bu yüzden, diplomatik protokol kuralları 14. yüzyılda Romalılar tarafından bir sanat olarak benimsenmiştir. Nitekim ilk diplomasi okulu da Venedik’te açılmıştır. Daha sonra Fransızlar, XIV. Louis döneminde protokole büyük önem vermişler ve protokolü çekici bir meslek olmasını sağlamışlardır” (Ünlüsoy, 1999: 3). 1661 yılında elçilikle ilgili bir protokol önceliği sorunundan İspanya ve Fransa savaş yapma durumuna gelmişler ve sonuçta İspanya, Fransa’nın protokol önceliğini tanımak zorunda kalmıştır. Bu tarihten yaklaşık bir yüzyıl sonra Rusya ve Fransa sefirleri Londra’daki bir saray balosunda, oturmada öncelik konusunda tartışmaya tutuşmuşlar ve sonunda sorunu düello ile halledebilmişlerdir. Böylece yine aynı nedenden iki devlet bir savaş olasılığı ile karşı karşıya gelmiştir (Altınöz; Tutar, 2006). Devletlerarası ilişkilerde ve diplomaside 19. yüzyılın başlarına kadar en büyük diplomatik sorun, “öncelik hakkı” olmuştur. Öncelik hakkı, 19. yüzyılın başlarına kadar devletlerarasında çözümlenememiş olduğundan, tarih boyunca devletlerarası ilişkilerde ve saraylarda büyük sorunlar ve skandallar yaşanmış ve çatışmalar doğmuştur.

Protokolün nasıl başlamış olduğuna ilişkin açıklama yapınız.

1815 yılında Viyana’da yapılan ve 15 devlet temsilcisinin katıldığı bir toplantıda, kimin nereye oturacağı ve kimin kapıdan önce içeriye gireceği konusunda uzun tartışmalar olmuş ve protokolde öncelik sorunu çözülememiştir. Sonunda, yuvarlak masada toplantı yapılmasına ve salona 15 kapı açılmasına ve her ülke temsilcisinin aynı anda 15 ayrı kapıdan salona girmesine karar verilmiş ve sorun çözülmüştür” (İzgören, 2000: 97). “1815 yılında Viyana’da yapılan Kongre’de yabancı elçilerin uyacakları kurallar ve öncelikler konusunda bir yöntem anlaşması yapılarak diplomatik protokol kuralları ilk kez standart olarak düzenlenmiştir. Bu Kongre’de, elçilerin önceliklerinin,
• Devlet başkanına güven mektuplarını sundukları tarih itibariyle belirlenmesi;
• Uluslararası konferanslarda temsilcilerin alfabe sırası ile imzalarını atmaları kararlaştırılmıştır” (Gürel, 1986: 10).
• “1815’te Viyana’da yapılan bu Kongre’de Rusya, Prusya, Avusturya, İngiltere ve Fransa’nın resmî protokol kurallarında ortaya koydukları öncelik belirlemesindeki unvanlar ve sınıflandırmalar uzun tartışmalar sonucunda bir Tüzük olarak kabul edilmiş ve Kıt'a Avrupa’sı ve Anglo-Sakson ülkelerinde yıllarca uygulanmıştır” (Ünlüsoy, 1999: 3).
• Ancak, söz konusu diplomatik kurallar 1961 yılında yeniden düzenlenmiş ve “Diplomatik İlişkiler Hakkında Viyana Sözleşmesi” kabul edilmiştir (Ünlütürk, 2002: 145).

Osmanlı Devlet geleneğinde protokol kavramını açıklayınız.

Osmanlı Devleti'nde, Padişahın eşinden daha çok annesi; Valide Sultan protokolde yerini almıştır. Osmanlılar’da protokol ve buna ilişkin esaslar; Teşrifat ve Teşkilat ifadesiyle tanımlanmaktadır. Krallık, İmparatorluk, Cumhuriyet, Derebeylik, vb.; adları farklı olmakla birlikte; her devletin geçmişinden günümüze taşıdığı; köklerinden gelen; kültürünü tanımlayan özgün, uygulamaları bulunmaktadır. Söz konusu merasim ve ona ait unsurlara, “teşrifat ve teşkilat” adı verilmektedir. Tarihte, Osmanlılar kadar, teşrifat ve teşkilat”a önem vererek; bunu yüzyıllarca koruyup sürdürebilen, devlet sayısı çok azdır (Ali
Seydi Bey: 141).
Osmanlı Devleti’nde ilk dönemlerde padişahların yaşamları çoğunlukla savaşlarda geçtiği için, protokol kuralları fazla önemli olmamış ve yazılı olarak da kaydedilmemiştir. Ancak, padişahlar saray yaşamına geçtikten sonra, ilk kez Fatih Sultan Mehmet döneminde düzenlenen Kanunname-i Al-i Osman ile protokol (teşrifat) kuralları belirlenmiştir. Osmanlı Devleti’nde protokol olarak devlet büyüklerinin ünvanları, resmî kıyafetleri, devlet büyüklerine gösterilecek saygı kuralları ve padişahın huzuruna kabul esasları ile Harem'deki hiyerarşik ünvanlar ve Saray’daki törensel kurallar; Resim 2.1’deki minyatürde Zigetvar Seferi öncesi elçi kabulünde görünen, Kanunî Sultan Süleyman döneminde ayrıntılı olarakdüzenlenmiştir (Yıldırım, 2012: 81).
Osmanlılarda Şehzade ve sultanların doğumları bunu takip eden Beşik Alayı biraz büyüyünce Bed’i Besmele merasimi, şehzadelerin günlerce süren sünnet törenleri, evlendiklerinde düğünler tahta çıktığında cülus töreni, kılıç alayı, padişahların savaşa katıldığı zamanlar Sefer-i Hümayun, Mekke ve Medine’ye gönderilen yardım ve sadakalar, elçi kabulleri, cenaze merasimleri, bayramlar, Hırka-i Şerif gibi merasimler gibi pekçok tören için özel kurallar belirlenerek; belirlenen bu kuralların uygulanmasıyla, Osmanlı Devlet Geleneği adını verdiğimiz; Osmanlı’yı, Bizans’tan, Çin İmparatorluğu’ndan ayıran temel özellikler de tanımlanmış olmaktadır.

Osmanlı Devleti’nde protokole çok önem verilmiş; Devlet yönetim okulu olan Enderun’da protokol kuralları “Teşrifat” dersi olarak yüzyıllarca okutulmuş; protokol bakanlığı olarak sarayda “Teşrifat Nazırlığı” kurulmuş ve Devletin protokol işlerinden Teşrifat Nazırı (Protokol Bakanı) sorumlu olmuştur. Bu nedenledir ki; “16. yüzyılda, İngiliz ve Fransız sarayları Osmanlı saray protokolüne özenmişler ve kendi protokol (etiket) görevlilerini Osmanlı sarayında yetiştirilmek üzere İstanbul’a göndermişlerdir.

Osmanlı Devleti’nde ilk daimî diplomatik temsilcilik ne zaman-nerede kurulmuştur?

Avrupa devletlerinin protokol görevlileri vasıtasıyla Osmanlı devlet yönetimini tanımaları sonucunda, “Osmanlı Devleti’nde ilk daimî diplomatik temsilcilik Fatih Sultan Mehmet döneminde, Venedik tarafından İstanbul’da kurulmuştur (1454).

Osmanlı Devleti, Avrupa’da büyükelçilik teşkilâtını ilk kez kimin döneminde ve nerede kurmuştur?

Osmanlı Devleti ise, Avrupa’da büyükelçilik teşkilâtını ilk kez III. Selim zamanında 1793’te Londra’da. 1796'da Paris’te, 1792’de Viyana'da kurmuştur.

Protokolde yer alan bir kişinin veya kurumun önemi ve saygınlık düzeyi, dışa yansıyan öğelerle ölçülür ve değerlendirilir. Bu öğeler nelerdir?

Söz konusu öğeler;

• Düzen(organizasyon),
• Kılık-kıyafetler
• Davranışlar,
• Konuşmalar,
• Mekân, Eşya ve Malzemeler,
• İkramlar,
• Çiçek ve hediyelerdir.

Türkiye’de kamusal alanda, protokol kelimesinin kullanıldığı yerler ve anlamları nelerdir?Açıklayınız.

Türkiye’de kamusal alanda, protokol kelimesinin kullanıldığı yerler ve anlamları aşağıda listelenerek açıklanmaktadır. Bunlar:

1. Tören düzen: Devlet törenlerinde ve devletlerarası diplomatik ilişkilerde uyulması ve uygulanması gereken biçimsel kurallar bütünüdür. Devlet başkanları, ulusal ve resmî bayramlar, uluslararası diplomatik ilişkiler ile ilgili törensel kurallar, uluslararası sözleşmeler ve ulusal protokol mevzuatı ile düzenlenmiştir. Diplomatik ve siyasal anlamda protokol, “tören düzeni”dir. “Millî, Resmî, Mahallî ve Dinî Törenler, Karşılama ve Uğurlama Törenleri, Görev Devir-Teslim Törenleri, İmza Törenleri, Kutlama Törenler (Bayram, yılbaşı vb.), Cenaze Törenleri, Kurumsal Törenler ve Törensel Etkinlikler (Temel Atma, Açılış, Anma, diploma vb.) ‘de “Tören Protokolü”, uygulanmaktadır.

2. Devlet Erkânı, Devlet Ricali ve Önemli Şahsiyetler: Resmî toplantı ve törenlere; kabul, davet ve ziyafetlere katılma hakkı olan devlet organlarının, devlet ve kamu kuramlarının yöneticileri ve temsilcileri ile resmî makam, unvan ve rütbe sahibi mülkî, askerî, adlî, akademik ve sivil önemli şahsiyetler. Bunlara, aynı zamanda “protokole dâhil zevat” denir.
3. Sıradüzen (Öncelik-Sonralık): Devlet organlarının ve devlet kuramlarının yöneticileri ve temsilcileri ile unvan ve rütbe sahibi önemli şahsiyetlerin öndegelme (öncelik-sonralık) sıralaması. Bu sıra-düzene başkentte “Devlet Protokol Listesi”; kamu kuruluşlarında “Bakanlık Protokol Listesi”, “Genel Müdürlük Protokol Listesi”; ilçelerde de “İl Protokol Listesi” adı verilmektedir.

4. Protokole Dâhil Zevata Ayrılan Yer: Ulusal ve kurumsal etkinliklerde, her türlü tören ve ziyafetlerde devlet organlarının ve kuramlarının yöneticileri ve temsilcileri ile ünvan veya rütbe sahibi önemli şahsiyetlerin tribünde, alanda veya salonda kendilerine ayrılan oturma yeri bulunmaktadır. Bu anlamda protokol, önemli yerdir. Örneğin, salonda, alanda ve tribünde ilk ve orta sıra Protokol’e aittir.
5. Saygı ve Nezaket Kuralları: Uluslararası ilişkilerde, devlet ve toplum yaşamında uyulması gereken görgü, saygı ve nezaket kurallarının bütünü. Bu anlamda protokol, aynı zamanda “sosyal davranış kuralları” dır.
6. Anlaşma Belgesi: Uluslar veya kurumlar arasında belirli bir konuda yapılan anlaşma sonucunda, taraflarca imzalanan resmî bir belge türü. Bu anlamda protokol, resmî bir tutanaktır.

Türkiye'de protokol denilen belge türleri nelerdir? Açıklayınız.

Protokol denilen belge türleri aşağıda açıklanmıştır;

a. Katma Protokol, Ek Protokol, Katılma Protokolü: Mevcut uluslararası anlaşmalara ek olarak diplomatlar arasında yapılan anlaşma belgesidir. Bu anlamda protokol, diplomatik bir belgedir.
b. Koalisyon Protokolü: Koalisyon hükümetlerinin kurulması öncesinde, hükümeti oluşturan siyasal partilerin kendi aralarında yaptıkları ve imzaladıkları anlaşma belgesidir. Bu anlamda protokol, siyasal bir anlaşma belgesidir.
c. Sınır Protokolü: Sınırlardaki olaylarla ilgili konularda iki ülkenin mülkî veya askerî sınır görevlilerinin aralarında yaptıkları anlaşmadır. Bu anlamda protokol, hukuksal bir anlaşma belgesidir.
d. Yönetsel Protokol: İki veya daha fazla kuruluşun temsilcilerinin ortak bir konuda yaptıkları çalışma ve toplantılar sonucunda aldıkları kararları kapsayan ve bu kuruluşların yetkililerince imzalanmış olan anlaşma belgesidir (güvenlik protokolü, yardım protokolü vb.). Bu anlamda protokol, yönetsel bir anlaşma belgesidir.
e. Sağlık Terimi Protokol: Diğerlerine ilaveten, sadece, ilgili sağlık kuruluşlarında hastaya uygulanmakta olan tedavi işlemlerinin ayrıntılarının yer aldığı bir tutanaktır.
f. Anlaşma Belgesi Olarak Protokol: Anlaşma belgesi olarak protokol, mevzuat yapısı biçimindedir ve: Amaç, Kapsam, Taraflar; Görev, Yetki ve Sorumluluklar; Yükümlülükler; Süre ve Yürürlük maddelerinden oluşmaktadır. Protokolün sonunda, orijinal olarak kaç nüsha hazırlandığı yazılır; imzalandığı yer ve tarih belirtilir. Yabancı kuruluşlarla yapılan protokoller ulusal dillerde ve gerektiğinde hakem olarak üçüncü bir dilde hazırlanır ve yetkili temsilcilerce imzalanır. İmzalarda ev sahibi ülke ya da kuruluş solda, konuk ülke ya da kuruluş sağda yer almaktadır.

Ülkemizde, kamu kurum ve kuruluşlarında, tanımlanmış protokol kurallarına uymak durumunda olan görevliler; görevlerindeki protokol düzeylerine göre nasıl sıralanmıştır?

Ülkemizde, kamu kurum ve kuruluşlarında, tanımlanmış protokol kurallarına uymak durumunda olan görevlileri; görevlerindeki protokol düzeylerine göre, aşağıdaki biçimde sıralanmaktadır. Bunlar:

• Memurlar, Şefler ve Şube Müdürleri; daha az,
• İl müdürleri, Bölge Müdürleri ve Daire Başkanları; daha çok,
• Kaymakamlar, Valiler, Genel Müdür Yardımcıları ve Genel Müdürler, Başkan Yardımcıları ve Başkanlar ile Müsteşar Yardımcıları ve Müsteşarlar da en fazla protokol kuralları çerçevesinde görev yapmakta olan görevliler olmaktadırlar.

Ülkemizdeki protokolde önemli kişileri açıklayınız.

Protokolde Önemli Kişiler: Kamusal ve toplumsal yaşamda protokol kurallarının uygulanmasında üç kişi çok önemlidir. Denebilir ki; protokol, saygı ve nezaket kuralları bu üç kişi için konmuştur. Protokolde en önemli kişiler şunlardır:
• Yöneticiler; hâlen görevde bulunan ve eskiden görev yapmış olan devlet adamları ile resmî makam sahibi kişiler,
• Konuklar; davet edilen veya davete katılan kişiler,
• Kadınlar.
Ayrıca, kamusal ve toplumsal yaşamda;
• Komutanlar,
• Diplomatlar,
• Politikacılar,
• Hâkim ve savcılar,
• Bilim insanları,
• Tanınmış sanatçılar, yazarlar, gazeteciler, sporcular,
• İş insanları,
• Din görevlileri,
• Sivil toplum kuruluşlarının başkanları, Protokolde kendilerine yer ve değer verilen önemli şahsiyetlerdir.

Ülkemizde protokolün konumlandırılmasında önemli olan resmi yerler nerelerdir?

Protokolde Yerleşim, Konumlandırma: Kamusal alanda ve yaşamda mekân olarak protokol kurallarının tam olarak uygulandığı beş yer bulunmaktadır. Protokolde belirtilen beş ortam; kamusal alan açısından da, resmî yer olarak değerlendirilmektedir. Kamunun da eğer belirtilmişse, aşağıda yer almakta olan ortamlardaki kurallara uymaları gerekecektir. Protokolde önemli olan resmî yerler şunlardır:
• Makam odaları,
• Makam otomobilleri,
• Toplantılar,
• Törenler,
• Resmî davet ve ziyafetler.

Protokol türleri nelerdir?

Protokol türleri şunlardır:

1.Saray Protokolü

2.Devlet Protokolü

3.Siyasi Protokol

4.Diplomatik Protokol

5.Askeri Protokol

6. Mülki Protokol

• Başkent Mülki Protokolü
• İl Protokolü
•  İlçe Protokolü

7. Kurumsal Protokol

• Bakanlık ve Kurumsal Protokol Sıradüzeninde Temel İlkeler ve Ölçütler
• Kurumsal Protokol Sıradüzeni

8.Adli Protokol

9.Akademik Protokol

Protokolde temel ilkeler nelerdir?

Protokol kuralları, kurumsal, ulusal ve uluslararası düzeyde diplomatik, hukuksal, sosyal ve yönetsel olarak birtakım temel ilkelere dayanmaktadır. Protokolde bu ilkeler her alanda ve kurumda ortaktır.

1.Saygı ve Nezaket,

2.Öndegelme (Sıradüzen)

3.Kıdem (Öncegelme)

4.Temsil

5.Düzey Eşitliği ve Denklik

6.. Karşılıklılıkdır.