Bankalarda Kredi Yönetimi Dersi 2. Ünite Sorularla Öğrenelim

Kredi politikası ve unsurları nelerdir?

Her banka kanuni mecburiyetler dışında kredilere ilişkin bir genel politika ve işlem adımlarını gösteren sistem saptamaktadır. Bu akışa o bankanın kredi politikası denir. Kredi politikasının unsurları şunlardır:

• Kredilerin onaylanmasına ilişkin süreçlerin esasları,
• Kredilerin sınıflanmasına ilişkin esaslar,
• Kredi onay mercilerinin limitleri, 
• Kredilerin izlenmesine ve değerlendirilmesine ilişkin bir sistem, 
• Kredilendirme ilişkin ana hatlar, kredilendirme standartlarına ve onay uygulamalarına istisna teşkil eden durumlar.

“Genel Kredi Sözleşmesi” veya “Taahhütnamesi” nedir?

Lehine kredi tesis edilen bütün gerçek ve tüzel kişilerden, kredi kullandırımından önce ve tüm kredilerini kapsayacak şekilde alınan imzalı belgelere “Genel Kredi Sözleşmesi” veya “Taahhütnamesi” adı verilir.

Genel kredi sözleşmesi veya taahhütnamesi hangi konuları içermektedir?

• Kredinin toplam limiti, 
• Bankanın krediye uygulayacağı faiz tahakkuk dönemi, 
• Krediye tahakkuk ettirilecek faiz, komisyon, gider vergisi ve temerrüt faizi, 
• Banka açıkça fesih ihbarında bulunmadığı sürece hesap veya hesapların kesilmesi halinde dahi, sözleşmenin yürürlükte kalacağı, 
• Kredi borçlusunun ve kefillerinin kanuni ikametgâhları, 
• Anlaşmazlık halinde yetkili olan mahkemeler

Kredilerin sözleşmelere uygunluğu sağlandıktan sonra da kredili firma neleri izleyerek takip etmelidir?

•  Firma ortaklarının KKB (Kredi Kayıt Bürosu) kayıtları incelenerek, 
• Tapu bilgileri ve değişimi izlenerek, 
• Çek protesto icra araştırmaları yapılarak, 
• Firma ziyaretleriyle gözlem yapılarak, 
• Firmanın nakit akışı takip edilerek, 
• Firma finansal tabloları değerlendirilirek, 
• Piyasa ve diğer banka istihbaratları yapılarak, 
• Firma, ortakları ve kefilleri hakkında basında çıkan haberler okunarak, 
• Tahakkuk eden faiz ve komisyonların tahsili izlenerek takip edilmelidir.

Yapılan kredi tahsis hatalarının başlıcaları nelerdir?

•  Yetersiz ve doğrulanmamış kredi analizi, 
• Grup yapısının net olarak anlaşılmadığı ve konsolidasyon yapılmadan gerçekleştirilen kredi analizi, 
• Ekonomik ve sektörel gelişmelerin dikkate alınmaması, 
• Kredinin amacının ve geri ödeme şeklinin belirli olmaması, 
• Bilanço dışı yükümlülüklerin ve kur-faiz riskinin dikkate alınmaması, 
• Rekabet nedeniyle hızlı ve uygunsuz koşullarda kredi tahsisi yapılması. 
• Kredi kullandırımında ise aşağıdaki hatalar yapılmaktadır: 
• Kredi tahsis şartlarına uyulmaması ve limit aşımlarına izin verilmesi, 
• Kredi vadelerinde yoğunlaşılması, 
• Kur riskinin hesaplanmaması, 
• Limit aktarımı yoluyla teminat şartlarının zayıflatılması, 
• Eksik tutarda kefalet alınması, 
• Teminata alınan çek ve senetlerin, tahsis şartlarına uygun olmaması.

Kredi nedir?

Bankacılıkta, geri ödeyeceği konusunda kendisine güven duyulan bir firmaya (gerçek veya tüzel kişiye) nakdi veya gayri nakdi bir itibarın, geri alınmak kaydıyla, bir bedel (faiz, komisyon) karşılığında belirli bir süre için verilmesi veya bir hizmet taahhüdünün garanti edilmesine “kredi” adı verilir.

Kredi kullandırım ilkeleri nelerdir?

• Güvenlik (Emniyet) ilkesi
• Seyyaliyet (Akışkanlık) ilkesi
• Verimlilik ilkesi
• Dağılımın uygunluk ilkesi
• Diğer ilkeler

İstihbarat nedir ve bu işlem esnasında dikkat edilen temel unsurlar nelerdir?

Kredinin güvenli, verimli ve akışkan (seyyal) olarak plase edilmesi, riskin asgariye indirgenmesi ve kredi değerliliğinin tespiti amacıyla; gizlilik ve tarafsızlık içinde bankalar tarafından, şahıslar veya firmaların ahlaki ve mali durumlarını doğru olarak tespit etmek amacıyla, çeşitli kaynaklardan yapılan bilgi toplama ve değerlendirme işlemine istihbarat adı verilir. İstihbarat işlemi esnasında dikkat edilen temel unsurlar (5C kuralı) kapasite, sermaye, karakter, teminat ve ekonomik koşullardır.

Kredi taleplerinin reddedilme nedenleri nelerdir?

•  Kredi talep edenin hukuken borçlanma ehliyeti olmaması veya kredi talebinin firmanın yetkili organlarınca yapılmaması, 
• Kredi isteğinin bankaca kabul edilebilir ekonomik bir nedene dayanmaması, 
• Firmanın likidite durumunun borç ödemeye elverişli olmaması, 
• Firmanın öz sermayesinin yetersiz olması, 
• Borçlanma oranının yüksek olması, 
• Fiktif (gerçek olmayan) işlemlerle firmanın kârlı ve öz sermayenin yüksek gösterilmesi, 
• Firmanın geçmiş yıllar faaliyet sonuçlarının başarısız görülmesi, 
• Firma yöneticilerinin yeterli bilgi ve beceriye sahip olmamaları.

Krediler nasıl sınıflandırılabilir?

Krediler nitelik, vade, teminat, kaynak, kullanım veya amaç, sektör, kullanıcı ve kullandırıcı gibi çeşitli şekillerde sınıflandırılabilir.

Nitelik açısından krediler kaça ayrılır? Kısaca açıklayınız.

Krediler nitelik açısından nakdi ve gayrinakdi krediler olmak üzere ikiye ayrılır. Nakdi krediler, ödünç olarak para verilmesidir. Nakdi kredi karşılığında banka müşterisinden faiz ve kredinin türüne göre faiz+komisyon alır. Gayrinakdi kredilerde ödünç olarak verilen değer ise banka itibarıdır. Bu kredi türünde, alınan bir borcun geri ödenmesi veya taahhüt edilen bir işin zamanında ve noksansız olarak yapılması konusunda, banka garanti verir. 

Vade açısından krediler kaça ayrılır? Kısaca açıklayınız.

Vadeleri açısından krediler kısa, orta ve uzun vadeli krediler olmak üzere üçe ayrılır. Kısa vadeli krediler, vadeleri 12 aya kadar (dâhil) olan; orta vadeli krediler vadeleri 12 aydan 5 yıla kadar olan; uzun vadeli krediler ise vadeleri 5 yıldan fazla olan kredilerdir.

Teminat açısından krediler kaça ayrılır? Kısaca açıklayınız?

Krediler teminatları açısından teminatsız ve teminatlı olmak üzere ikiye ayrılır.Teminatsız krediler sadece kredi müşterisinin itibar ve kredibilitesine güvenilerek, hiçbir teminat alınmadan açılan kredilerdir.Teminatlı krediler ise, kredi müşterisinin imzasına ek olarak diğer başka taminatlar da alınmak suretiyle açılan kredilerdir. Bu krediler iki gruba ayrılır:

• Şahsi Teminatlı Krediler
• Maddi Teminatlı Krediler

Kaynak açısından krediler kaça ayrılır? Kısaca açıklayınız.

Kaynak açısından krediler banka kaynaklı ve banka dışı kaynaklı krediler olmak üzere ikiye ayrılır. Banka kaynaklı krediler, bankaya ait kaynaklardan kullandırılan kredilerdir. Banka dışı kaynaklardan kullandırılan krediler ise, T.C. Merkez Bankası, Türkiye İhracat Kredi Bankası A.Ş. (Eximbank) ve diğer fonlardan yararlanılarak kullandırılan kredilerdir.

Kullanım ya da veriliş amacı açısından krediler kaça ayrılır? Kısaca açıklayınız.

Kullanım ya da amaç açısından krediler yatırım ve işletme kredileri olarak sınıflandırılır. Yatırım kredileri işletmelere, bina ve tesislerin yapımı ile sabit kıymetlerin finansmanı amacıyla açılan orta ve uzun vadeli kredilerdir. İşletme kredileri ise, işletmelere üretim faaliyetlerini finanse etmek, döner sermaye ihtiyaçlarını karşılamak amacı ile açılan kredilerdir.

Sektör açısından krediler kaça ayrılır? Kısaca açıklayınız.

Sektör açısından krediler özel sektör kredileri ve kamu sektörü kredileri olarak ikiye ayrılır. Özel sektör kredileri, özel sektörde faaliyet gösteren ve fon ihtiyacı olan kişi ya da firmalara kullandırılırken, kamu sektörü kredileri fon ihtiyacı bulunan kamu kurum ya da kuruluşlarına yönelik kredilerdir.

Kullanıcısının niteliğine göre krediler kaça ayrılır? 

Kullanıcısının niteliğine göre krediler bireysel ve ticari krediler olmak üzere ikiye ayrılır. Bireysel krediler hane halklarına kullandırılan kredilerken, ticari krediler şirket ve kurumlara kullandırılan kredilerdir.

Tesis eden banka organına göre krediler kaça ayrılır?

Krediler tesis edildiği banka organına göre, şube yetkisinde ve otorize krediler olarak sınıflandırılmaktadır

Kredi açılmasında/kullandırılmasına engel kabul edilebilecek haller nelerdir?

1.  Ticari işletmesi bulunmayanlara ve fiilen ticari işlerle iştigal etmeyenlere, 
2. Ticari faaliyeti gereği üye olması gereken; Ticaret Sicili, Ticaret Odası, Sanayi Odası, Esnaf ve Sanatkarlar Sicili, Esnaf ve Sanatkarlar Odası ile benzeri oda, dernek ve kuruluşlardan birine kayıtlı olmayanlara, 
3. Devlet taahhütlerine girmeleri yasaklananlara, iflas ve konkordato ilan edenlere, ticaretten men edilenlere, 
4. Çek kullanım yasağı kapsamında olanlara, 
5. Karşılıksız çeki olan ve/veya açık protestoları bulunanlara, 
6. Negatif nitelikli ferdi kredi ve kredi kartı riskleri listesinde yer alanlara, 
7. Kendilerine vasi tayin edilmemiş olup, medeni haklarını kullanma ehliyetine sahip olmayanlar veya mahkeme kararıyla bu haktan yoksun kılınanlara ticari kredi kullandırılmamaktadır.

Puanlama (Scoring) yöntemi ile açılacak kredi ne tür bir kredidir?

Yöntem, müşterilerin ölçeği (cirosu), moralitesi, mali ve mali olmayan verileri ile bilanço dışı varlıkları (kefaleti alınacak firma ortaklarının varlıkları) değerlendirerek, müşterinin puanını belirler ve müşterinin faaliyet gösterdiği sektör tipine göre geliştirilen formüllerle kredi miktarını hesaplar.

Mali tahlil yöntemi ile açılacak kredi limitinin tespiti nasıl yapılmaktadır?

Bu yöntemde, bankaların mali tahlil ve istihbarat elemanlarınca, mali tahlil istihbarat raporu düzenlenir. Yapılacak değerlendirmeler sonrasında şubeler, bölge başkanlıkları veya genel müdürlükçe kredi açma yetki limitleri dâhilinde kredi limiti tespit edilir.

5411 sayılı Bankacılık Kanununda Madde 50'ye göre dâhil olunan risk grubu ve mensuplara kredi kullandırma koşulları nelerdir? 

• a. Yönetim kurulu üyelerine, genel müdüre, genel müdür yardımcılarına ve kredi açmaya yetkili mensuplarına; bunların eş ve velâyet altındaki çocuklarına; tek başlarına ya da birlikte sermayesinin yüzde yirmibeş veya fazlasına sahip oldukları ortaklıklara,
• b. (a) bendinde sayılanlar dışında kalan mensupları ile bunların eş ve velâyeti altındaki çocuklarına,
• c. Mensuplarının kurduğu veya bunlar için kurulan sandık, dernek, sendika veya vakıflara,

Her ne şekil ve surette olursa olsun nakdî ve gayrinakdi kredi veremez, tahvil ya da benzeri menkul kıymetlerini satın alamazlar.

5411 sayılı Bankacılık Kanununda Madde 54'e göre kredi sınırları nelerdir? 

Bankalarca bir gerçek ya da tüzel kişiye veya bir risk grubuna kullandırılabilecek kredilerin toplamı öz kaynakların yüzde yirmibeşini aşamaz. Bir gerçek ya da tüzel kişiye veya bir risk grubuna özkaynakların yüzde onu veya daha fazlası oranında kullandırılan krediler büyük kredi sayılır ve bunların toplamı özkaynakların sekiz katını aşamaz.

Bankaların asli işlevleri olan kredileri yürütmek üzere yapılarında oluşturdukları kredi müdürlükleri kimleri kapsamaktadır?

Bankalar asli işlevleri olan kredileri yürütmek üzere yapılarında kredi müdürlükleri oluşturmuşlardır. Kredi müdürlüğü kredilere ilişkin organizasyon yapısı, üst yönetimin kararlarının uygulanması, kredi kararlarının verilmesi, verilen kredilerin takibi gibi konularla ilgilenebilirler. Bir bankanın kredi müdürlüğü şeması (S:39, Şekil 2.5)'te gösterilmektedir.

Kredi fiyatlamasında geleneksel yöntem nasıldır?

Fiyatlamada geleneksel yöntem “Fiyat = Fonlama Maliyeti + Kâr Payı” şeklindedir. Fakat farklı bankaların farklı değerlendirme kriterlerinin varlığı, bankacılık sektöründe ortak bir fiyatlamanın oluşmasını engellemektedir.

Krediler teminat yönünden kaça ayrılır? Açıklayınız.

Krediler teminat yönünden; teminatsız (açık) krediler ve teminatlı krediler olmak üzere iki gruba ayrılır. Teminatsız (açık) krediler, herhangi bir teminat alınmaksızın müşterinin moralitesine güvenilerek, sözleşmeye sadece imzası alınmak suretiyle kullandırılan kredilerdir. Teminatlı krediler ise, riskin azaltılması amacıyla şahsi ve/veya maddi teminat alınmak suretiyle kullandırılan kredilerdir. 

Maddi teminatlar nelerdir?

•  Likit Değerler Rehni (Nakit, Mevduat, Döviz Tevdiat, POS Blokesi, Hazine Bonosu, Devlet Tahvili, Eurobond, Repo, Banka Yatırım Fonları) 
• Banka Teminat Mektubu/Kontrgarantisi 
• Kambiyo Senetleri 
• Alacağın/İstihkakın Temliki 
• Taşınmaz İpoteği (Gayrimenkul, Gemi) 
• Taşınır Rehni (Altın, Diğer Kıymetli Madenler, Hisse Senedi,Vesaik,Emtia, Ürün ve Mal, Taşıt, Plaka) 
• Ticari İşletme Rehni

 Marj bırakma nedir?

Bankalar teminata aldığı varlıkların tümü karşılığında kredi kullandırmazlar. Gelecekte oluşacak faiz, masraf gibi tahsil edilmesi gereken meblağlar için pay ayırırlar. Buna marj bırakma adı verilir.

Kredi sözleşmelerinin ilgili bölümlerine neler yazılmalıdır?

Kredi sözleşmelerinin ilgili bölümlerine, kredi limiti, şubenin ismi ile müşteri bilgileri, müşterek borçlu ve müteselsil kefil/kefillerin de isim, unvan ve adresleri açıkça yazıldıktan sonra tarih kaydedilerek, sözleşme içeriğinin anlaşıldığını ve kabul edildiğini belirlemek üzere müşteri ve kefillerle birlikte şube yetkililerince kaşe basılmak suretiyle ayrı ayrı imzalanır.Kefaletin geçerli olabilmesi için belirli bir tutar ile sınırlandırılmış olması gerekir. Bu nedenle, sözleşmede kefalet tutarı yazı ve rakamla ayrı ayrı gösterilmelidir. Kullandırılan kredinin türüne göre varsa yapılması gereken alonjlar (ek sayfalar) ilgili kredi sözleşmesine ilave edilir.

Hangi durumlarda bankalar müşterilerine kredi kullandıramazlar?

Bankaca, müşteriler lehine tahsis edilmiş kredi limiti olmadan, ilgili kredi sözleşmesi düzenlenmeden, kredi kullandırım koşullarında belirtilen teminatlar alınmadan, özel ve genel kullandırım koşulları yerine getirilmeden kredi kullandırılmaz.

Münakale nedir ve hangi durumlarda yapılamaz?

Münakale, onaylı toplam kredi limiti dahilinde kalmak kaydıyla kredi türünün değiştirilmesidir. Müşteriye kredi, prensip olarak T cinsinden tahsis edilir. T ve/veya YP cinsinden tahsis edilmiş olan kredi onayında münakale yapılamayacağı belirtilmemiş ise, T/YP cinsinden münakale yapılarak kullandırılabilir. Bir defaya mahsus kullandırılmak üzere onaylanan kredilere münakale yapılamaz.

Plasman ve depasman nedir?

Plasman: Genel anlamı ile plasman, paranın gelir getirici bir alacağa veya menkul/gayrimenkul değere ayrılması işlemidir. Dolayısıyla bankacılık açısından plasman, bankaların sermaye ve mevduat durumu ile reeskont imkanlarını gözönünde tutarak kredi işlemlerine ayırdıkları tutardır.

Depasman: Bir firmaya açılan kredi limitlerinin üzerinde kredi kullandırılmasıdır. Limit üzerinde kullandırım/kullanım söz konusu olmamalıdır. Gerek firmaların onaylı kredi limitlerinde, gerekse şubelere tahsis edilen nakit plasman limitlerinde meydana gelen aşımlara depasman denir.

Valör nedir?

Valör: Faiz hesaplamasına başlangıç oluşturan tarihtir. Kredi hesaplarına alacak geçen hareketler için valör, işlemin yapıldığı günü takip eden ilk iş günüdür. Borçlu hesaplar için valör, işlemin yapıldığı gündür

Spot kredi nedir?

Spot Kredi: Kredi kullandırma aşamasında belirlenen faiz oranının vade sonuna kadar değiştirilmediği; faiz ile vergi ve diğer kesintilerin üzerinde anlaşılan dönemlerde, anaparanın ise kredi vadesi sonunda bir kerede ödendiği kredi türüdür.

Marj nedir?

Marj: Kredi kullandırırken alınan teminatın değeri ile karşılığında ödenecek kredi tutarı arasındaki farktır. Uygulanan marj oranı, bankanın kredi alacağını tah

Finansman (hatır) senedi nedir?

Finansman (hatır) senedi: Alacaklı ile borçlu arasında gerçek bir ticari ilişkiden doğmayan, kredi sağlamak için borçlunun kendi arzusuyla lehdar emrine verdiği senettir.

Moralite nedir?

Moralite: Şahıs firmalarında firma sahibinin ve sorumlulukları sınırsız olan ortakların, sermaye şirketlerinde ise şirket yöneticilerinin ve hâkim ortakların ahlak ve karakteriyle taahhütlerine bağlılıklarıdır.

Reeskont nedir?

Reeskont: Bankaların iskonto veya avansla kabul ettikleri ticari senetlerin ve diğer kıymetli kâğıtların TCMB’ye yeniden iskonto ettirilmesidir. Bankaların portföylerindeki ticari senetleri reeskont ettirmeleri, kredilere tahsis edecekleri kaynakları arttırır. Uygulamada bu işleme mükerrer iskonto da denir.