Acil Durum Ve Afet Yönetimi Planları Dersi 6. Ünite Sorularla Öğrenelim

Başarılı bir afet yönetiminin temel ilkesi nedir?

Başarılı bir afet yönetiminin temel ilkesi, tüm sektörlerin afete hazırlıklı olmasıdır. 

Sağlık afet ve acil durum planlarından hangisi daha çok politikalar oluşturma, stratejiler belirleme ve koordinasyona yöneliktir?

Hastane afet ve acil durum planları ile yerel düzey- il düzeyi- sağlık afet ve acil durum planları eyleme yönelik iken; ulusal düzey sağlık afet ve acil durum planları ise daha çok politikalar oluşturma, stratejiler belirleme ve koordinasyona yöneliktir. 

Afet planlamasının ortak ilkeleri nelerdir?

Afet planlamasının ortak birçok ilkesi vardır. Bunlar aşağıdaki gibidir:

• Planlar planın hazırlandığı yapıya uygun tasarlanmalıdır. 
• Bir üst planın parçası olmalıdır.
• Afet yönetiminin tüm evrelerini kapsamalıdır.
• Ekip çalışması ve gerçekçi bir iş bölümü esastır.
• Güncellenmeli ve tatbik edilmelidir. 

Dünya Sağlık Örgütü'ne (DSÖ) göre sağlık afet ve acil durum planlarının sahip olması gereken dört temel yaklaşım nelerdir?

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) sağlık afet ve acil durum planlarının dört temel yaklaşıma sahip olması gerektiğini belirtmektedir. Bu yaklaşımlar aşağıdaki gibidir:

• Bütünsel Yaklaşım
• Tüm Olayları İçeren Yaklaşım
• Çok Sektörlü ve Kesişen Sektörleri Göz Önüne Alan Yaklaşım
• Sistemin ve Yerelin Tüm Basamaklarını/Katmanlarını İçeren Yaklaşım 

DSÖ Avrupa Ofisi'nin 2012 yılında sağlık sistemlerinin krizlere hazırlığını değerlendirebilmek için hazırladığı değerlendirme aracında hangi sorular yer almaktadır?

DSÖ Avrupa Ofisi 2012 yılında sağlık sistemlerinin krizlere hazırlığını değerlendirebilmeye yarayan bir değerlendirme aracı yayınlamıştır (Toolkit for assessing health-system capacity for crisis management). Bu değerlendirme aracının ulusal sağlık planı ile ilgili kısmında ise şu sorular yer almaktadır:

• Ulusal acil müdahale planı tüm tehlikeler yaklaşımı ile ve risk değerlendirmesine dayanarak mı hazırlanmış?

• Plan, acil eylem önlemlerini de içeriyor mu?

• Plan, diğer sektör planları ve sağlık sisteminin alt basamaklarının planları ile uyumlu mu?

• Aktivasyon; koordinasyon ve olay komuta mekanizmalarını açıklıyor mu?

• Mevcut kaynaklara dayanarak mı hazırlanmış?

• Her revizyondan sonra ilgili partnerlere dağıtımı yapılmış mı?

• Düzenli olarak tatbikatlar ve simulasyonlar ile test ediliyor mu?

• Topluma dağıtımı yapılmış mı?

Tüm dünyada 1900lü yılların sonlarında afet yönetiminde yaşanan değişiklikler nelerdir?

Dünyada yaşanan politik ve sosyal gelişmeler, teknolojideki ilerlemeler tüm dünyada afet yönetiminde bindokuzyüzlü yılların sonlarında bir dizi değişiklik yaşanmasına neden olmuştur. Temel olarak bu gelişmeler şu şekilde özetlenebilir: Kriz yönetiminden afet ve risk yönetimi anlayışına doğru yönelinmiştir. Sadece tehlikenin kendisine odaklanan çalışmalar yerini, toplumun zarar görebilirliklerine yönelik önlem ve çalışmalara bırakmıştır. Müdahale çalışmalarının yanı sıra afet öncesi çalışmaların önemi artmış, bu konuda farkındalık oluşmuştur. Tek disiplinin hakim olduğu yönetim anlayışından multidisipliner bir çalışma tarzının daha etkin ve gerekli olduğu ortaya çıkmıştır. Toplum için planlama yapma anlayışı, yerini toplumla birlikte planlama anlayışına bırakmıştır. 

İL-SAP ne gibi konuları içermektedir?

İL-SAP il düzeyinde olası afetlere ilişkin zarar azaltma ve hazırlık çalışmalarının, müdahale aşamasının ve rehabilitasyon ve yeniden yapılanma çalışmalarının planlanmasını içermektedir. 

İL-SAP kaç ana başlık içermektedir ve bunlar nelerdir?

İL-SAP toplam 9 ana başlık içermektedir.

• Birinci ana başlık “giriş” tir.
• İkinci ana başlık “İl Sağlık Afet ve Acil Durum Planı Hukuki Dayanak ve Uygulama ile İlgili Mevzuatlar” dır.
• Üçüncü ana başlık “Planın İşleyişi” dir. Bu bölümde planın hazırlama sürecinden itibaren nasıl yürütüleceği ve çalışılacağı konuları ele alınmıştır. 
• Dördüncü ana başlık “İlin Mevcut Durumu” dur.
• Beşinci ana başlık “İl Risk Değerlendirmesi” dir.
• Altıncı ana başlık “Zarar Azaltma ve Hazırlık Çalışmaları ve Planlama” dır.
• Yedinci ana başlık “Müdahale Aşamasının Planlanması” dır.
• Sekizinci ana başlık “Rehabilitasyon ve Yeniden Yapılanma Aşaması” dır. 
• Dokuzuncu ana başlık ise söz konusu ilin destek il olarak görev alacağı illerin sıralanmasını içermektedir, yani yukarıda belirtilen seviyelerde ilin kendi afeti için tanımlanan destek planının tersten okunmasıdır.

İL-SAP'ın yedinci ana başlığı olan "Müdahale Aşamasının Planlanması" bölümünde yer alan alt başlıklar nelerdir?

Yedinci ana başlığın alt başlıkları özetle şöyledir; 

• Afet esnasında sorumlu diğer kurumlar ve bunlar ile koordinasyonun nasıl sağlanacağı, 

• İlk 72 saat içerisinde yapılması gereken temel işler, 

• Sağlık ihtiyaçlarının hızlı bir şekilde belirlenmesi, 

• Hastane öncesi tıbbi operasyonların yönetimi, 

• Afet durumunda kullanılacak alternatif hasta bakım alanları, bu alanlara ve diğer sağlık tesislerine alternatif ulaşım yolları, 

• İlde görevli ve il dışından görevlendirilen personelin barınma ihtiyacının planlanması, 

• Haberleşme, 

• Hastane olarak kullanılacak protokol yapılmış oteller/bina ve tesisler, 

• Aşılama merkezi olarak kullanılacak tesisler, 

• İhtiyaç halinde sağlık tesislerinin yiyecek/ içecek gereksinimlerinin karşılanacağı tesis ve depolar, 

• Kimliği tespit edilemeyen ölülerin muhafaza edileceği morglar, kapasiteleri ve ihtiyaç halinde morg olarak kullanılacak tesisler, 

• Afet sonrası ve akut fazda araştırma amaçlı toplanacak verilerin düzenlenmesi ve kullanımı, 

• Olay sırasında iç ve dış bilgi yönetimi, 

• Kamuoyu ve medya için risk iletişimi, 

• Gönüllü kuruluş ve örgütlerin görevlendirilmesi ve koordine edilmesi, 

• Yabancı ekiplerin görevlendirilmesi ve koordine edilmesi 

Ülkemizde afet ve acil durumlara ilişkin müdahale çalışmalarında görev alacak hizmet grupları ve koordinasyon birimlerine ait rolleri ve sorumlulukları tanımlamak; afet öncesi, sırası ve sonrasındaki müdahale planlamasının temel prensiplerini belirlemek amacı ile hangi plan hazırlanmaktadır?

Ülkemizde afet ve acil durumlara ilişkin müdahale çalışmalarında görev alacak hizmet grupları ve koordinasyon birimlerine ait rolleri ve sorumlulukları tanımlamak; afet öncesi, sırası ve sonrasındaki müdahale planlamasının temel prensiplerini belirlemek amacı ile Türkiye Afet Müdahale Planı (TAMP) hazırlanmaktadır. 

TAMP kapsamında, sağlık hizmet grubunun görev ve sorumlulukları nelerdir? 

Sağlık hizmet grubunun görev ve sorumlulukları TAMP kapsamında şu şekilde belirlenmiştir. 

• Mobil ve sahra hastanelerini hazır bulundurmak ve afet sonrası gerekebilecek acil durum ekipmanıyla donatmak. 

• Afet bölgesine yeterli personel ile araç gereç ve malzemeyi göndermek, sevk ve idare etmek. 

• Afet bölgesinde triaj, ilkyardım, acil tıbbi yardımı yapmak. 

• Hasta ve yaralıların tahliyesi ve tedavisini yapmak. 

• Salgın hastalıklarla mücadele kapsamındaki hizmetler ile karantina izolasyon hizmetlerini yürütmek. 

• Salgın hastalıklar açısından evresel ve suya bağlı risk faktörlerinin önlenmesi hususunda ilgili kurumların koordinasyonunu sağlamak. 

• Referans bölge kan merkezlerini belirlemek ve kapasitelerini geliştirmek. 

• Çevre ve su sanitasyonu bakımından risk oluşturacak faktörler ile ilgili tüm tedbirlerin alınmasını sağlamak. 

• Ülkede referans hastaneleri ve referans laboratuarları belirlemek, kapasitelerini artırmak. 

• Hudut kapılarında tehlikeli madde ve salgın hastalıklara karşı önlem almak ve aldırmak. 

• Resmi yaralı sayısını belirlemek. 

Yerel Düzey Sağlık Hizmet Grubu'nda yer alan kurumlar nelerdir?

Yerel Düzey Sağlık Hizmet Grubu; İl Sağlık Müdürlüğünün sorumluluğunda, Sağlık Bakanlığına Bağlı Kuruluşlar, Afet Bölge Komutanlığı / Afet Tali Bölge Komutanlığı / Garnizon Komutanlığı, Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, İl Emniyet Müdürlüğü, Türk Kızılayı Bölge Kan Merkezi, Üniversite Hastaneleri, Özel Sektör ve STK’ları kapsar. 

Yerel düzey hizmet grubu operasyon planları kaç bölümden oluşmaktadır ve bu bölümler nelerdir?

Yerel düzey hizmet grubu operasyon planları yedi bölümden oluşmaktadır. Bu bölümler: Giriş, İl hizmet grubu teşkili, görev ve sorumlulukları, Hazırlık, kapasite tespiti ve müdahale planlaması, afet anı ve müdahale çalışmaları, Haberleşme usulleri, Raporlama usulleri, Planın takibi, geliştirilmesi ve güncellenmesidir. 

TAMP kapsamında hazırlanan planlar nelerdir?

TAMP kapsamında, ulusal düzey hizmet grubu planları, il afet müdahale planı, yerel düzey hizmet grubu operasyon planları hazırlanmaktadır. 

Ulusal düzey hizmet grubu planlarının hazırlanmasından asli olarak sorumlu kurum hangisidir?

Ulusal düzey hizmet grubu planlarının hazırlanmasından asli olarak sorumlu kurum Sağlık Bakanlığı'dır.

İL-SAP'ın üçüncü ana başlığı olan "Planın İşleyişi" bölümünün alt başlıkları nelerdir?

Üçüncü ana başlık “Planın İşleyişi” dir. Bu bölümde planın hazırlama sürecinden itibaren nasıl yürütüleceği ve çalışılacağı konuları ele alınmıştır. Toplam 8 alt başlıktan oluşmaktadır. Bu alt başlıklar sırası ile şöyledir: 

• Planın Valilik İl Afet Planı İçindeki Yeri, 

• Plan Hazırlama Komisyonu, 

• Diğer Kurumlar ile Planlama Sürecindeki Koordinasyon, 

• Planın İşleyişi, Aşamaların Uygulamaya Konulması ve Uygulamaların Sonlandırılması, 

• Güncelleme Periyodu ve Yöntemi, 

• Planın Tatbikatı, 

• Planın Diğer Paydaşlar ile İlişkisi ve Paylaşımı 

• Plana İlişkin Toplumun Bilgilendirilmesi 

İL-SAP'ın beşinci ana başlığının kapsamında neler yer almaktadır?

Beşinci ana başlık “İl Risk Değerlendirmesi” dir. Bu bölüm hem başka kurumlarca yapılmış çalışmaları hem de geçmiş deneyimleri göz önüne alarak ilin risk değerlendirmesi ve bu risklerin sağlık sistemine etkilerinin değerlendirilmesini içermektedir. Böylece hazırlanacak planlar risk değerlendirmeleri göz önüne alınarak hazırlanabilecektir. 

İL-SAP'ın ekler bölümünde kaç tane ek bulunmaktadır ve bu eklerin kapsamını genel olarak neler oluşturmaktadır?

Ana başlıklar dışında planın önemli diğer bir kısmı ekler bölümüdür. Bu bölümde toplam 19 ek bulunmaktadır ve bu ekler tüm iller için standarttır. Ekler müdahale esnasında kolaylık sağlayacak (iletişim bilgileri, lojistik bilgiler, haritalar, HAP’lar gibi) bilgileri içermektedir. 

Sağlık afet ve acil durum planlarının sahip olması gereken yaklaşımlardan biri olan bütünsel yaklaşım kavramını açıklayınız.

Bütünsel Yaklaşım: Afet döngüsünün tüm aşamalarını (Önleme, Zarar Azaltma, Hazırlıklı Olma, Müdahale ve Rehabilitasyon) kapsamalıdır. Yani planlar bütün bu aşamalarda yapılacak hazırlıkları ve yerine getirilecek eylemleri içermelidir. 

Sağlık afet ve acil durum planlarının sahip olması gereken yaklaşımlardan biri olan "sistemin ve yerelin tüm basamaklarını/ katmanlarını içeren yaklaşım" kavramı nasıl açıklanmaktadır?

Sistemin ve Yerelin Tüm Basamaklarını/Katmanlarını İçeren Yaklaşım: Afetler ile baş edebilme tek bir basamakta çözülebilecek bir durum değildir. Etkin bir müdahale için sağlık sisteminde yer alan tüm basamaklar planlamaya dahil edilmelidir. Örneğin il düzeyinde birinci, ikinci ve üçüncü basamak sağlık hizmetleri; il sağlık müdürlükleri bünyesindeki tüm birimler planlama kapsamında olmalıdır. Hazırlanacak planlar çok sektörlü planların (örneğin ilde valilikler bünyesinde hazırlanan İl Afet Planlarının) bir parçası olmalıdır.