Afet Psikolojisi ve Sosyolojisi Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

Afet psikolojisinin kapsamı oldukça geniştir ve alanları üç grupta toplanabilir. Bu gruplar nelerdir?

Bunlardan ilki afetler meydana gelmeden önce yapılan, toplumları ve bireyleri afetlere hazırlıklı olmaya teşvik edici bilinçlendirme programlarının tasarlanması ve uygulanmasıdır. İkincisi ise, afetler sonrası psikososyal sorunların ve ruh sağlığı bozukluklarının çeşitleri ve yaygınlığı, bu sorunlara yol açan etmenlerin incelenmesi, daha çok etkilenebilecek risk gruplarının belirlenmesidir. Üçüncü alan ise, afetlerden sonra afetzedelerin iyilik hâllerini arttırmak için hangi psikososyal destek programlarının etkili olduğu ve bunların uygulanmasında gereken süreçlerin incelenmesi ve bilimsel kanıta dayalı bulunan müdahalelerin uygulanmasıdır.

Afet nedir?

İnsanlar için fiziksel, ekonomik, sosyal ve çevresel kayıplar doğuran, normal yaşamı ve insan faaliyetlerini durdurarak veya kesintiye uğratarak toplulukları etkileyen, etkilenen topluluğun yerel imkân ve kaynaklarını kullanarak baş edemeyeceği doğa kökenli, teknolojik veya insan kökenli olayların sonuçlarına afet denilmektedir.

Afetlere yol açabilecek çeşitli tehlike kaynakları vardır. Kaynaklarına göre afetler üç gruba ayrılır. Bu gruplar nelerdir?

Doğa olayı kaynaklı (ör. deprem, sel, tsunami, kasırga), insan eli ile yaratılan tehlikeler (ör. savaşlar, terör olayları) ve teknolojik tehlikeler (ör. maden kazaları, nükleer patlamalar) sonunda oluşan afetlerdir.

Afet psikolojisi, afetlere hazırlıklı olmayı artırmayı, afetler sonrası görülen psikolojik tepkileri anlamayı ve bunları önlemeyi ya da azaltmayı amaçlamaktadır. Afet psikolojisi, hangi tarihsel olay sonrasında önem kazanmış olan bir alandır?

Özellikle II. Dünya Savaşı sonrası önem kazanmış olan bir alandır.

Afetler olmadan önce halkın farkındalığını ve hazırlıklı olma davranışlarını geliştirmelerine yardımcı olmak hangi dalın çalışma alanı kapsamına girer?

Afet psikolojisi

Afet psikolojisinin çalışma alanlarını temelde üç grupta incelemek mümkündür. BU gruplar nelerdir?

Bunlar afetlerin yol açabileceği psikolojik etkilerin ve bunlarla ilişkili değişkenlerin incelenmesi, ikincisi bu etkileri azaltmak için afetzedelere uygulanabilecek kısa ve uzun vadeli müdahaleler ve son olarak da afetlere hazırlıklı olmak için toplumu eğitmek, farkındalık yaratmak ve hazırlıklı olma davranışlarını teşvik etmektir.

Ruh sağlığı sorunları olarak afetlerden sonra en çok ne gibi sıkıntılar görülmektedir?

Travma sonrası stres bozukluğu, depresyon, komplike yas, madde kullanımında artış

TSG nedir?

TSG, afetin olumsuz etkileri ile başa çıkma süreci sonunda afetzedelerde meydana gelen olumlu dönüşümlerdir.

Psikososyal müdahale nedir?

Afet psikolojisinin ikinci temel alanı psikolojik etkileri önlemeyi ve azaltmayı hedefleyen uygulamaları geliştirmek ve uygulamaktır. Bu uygulamaları genel olarak psikososyal müdahaleler olarak adlandırmak mümkündür.

Psikolojik ilk yardım (PİY) nasıl bir yöntemdir?

Psikolojik ilk yardım (PİY), afetzedelere güvenlik duygusu verecek, onları sakinleştirecek, sosyal destek ağları ile bağ kurmalarını, öz yeterlik duygularını pekiştirecek, kaynaklarla ilgili bilgi verecek ve umut aşılayacak bir yöntemdir.

PİY uygulamasını kimler yapar?

PİY uygulamasını eğitilmiş, ancak ruh sağlığı uzmanı olmayan kişiler tarafından da yapılabilir. PİY uygulamasının temel mantığı afetlerden etkilenen çok sayıda afetzedeye destek verecek uzmanın sağlanmasının zorluğundan kaynaklanmıştır ve halktan eğitim almış herkesin yapabileceği şekilde düşünülmüştür. Bu açıdan fiziksel ilk yardıma benzer bir şekilde, ilk dönemde afetzedelerin psikolojik durumlarını iyi tutmayı hedefler.

Psikoeğitim nedir?

Afetlerin çocuklar ve yetişkinlerde yaratabileceği ruhsal ve fiziksel sorunları ve bunlarla başa çıkmak için uygulanabilecek yöntemler konusunda afetzedelere verilen bir eğitimdir.

Psikososyal destek nedir?

Psikososyal destek, geniş bir yelpazede psikososyal problemlere odaklanan ve sosyal birlikteliği ve afetzedelerin saygınlığını ve bağımsızlığını desteklemeyi, psikolojik sorunların gelişmesini ve sosyal dağılmayı engellemeyi amaçlayan bir süreçtir.

Psikososyal desteğin psikoterapiden farkı nedir?

Psikososyal destek örseleyici bir deneyim yaşamış olan, ancak psikolojik olarak sağlıklı bireylere uygulanır.

Afetlerin psikososyal etkileri ile ilgili araştırmalar ilk olarak kimler tarafından başlatılmıştır?

Sosyologlar

Afetlerin psikososyal etkileri ve müdahale yöntemleri ile ilgili yürütülen araştırma ve uygulamalara öncelikli olarak hangi alanlar katkı sağlar?

Sosyoloji, psikoloji, psikiyatri, sosyal çalışma gibi disiplinlerin alana katkıları vardır.

Amerikan Psikiyatri Birliğinin hazırladığı ruhsal rahatsızlıkların sınıflandırılması sistemi olan DSM-III’te, ilk defa kaç yılında travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) tanısına yer verilmiştir?

1980

Afet psikolojisi alanında yürütülen araştırmalarda çok çeşitli yöntemler kullanılmaktadır. Ancak, afetlerin tanımları gereği nispeten ani olarak ortaya çıkmaları, araştırmacılar için yürütecekleri çalışmaları daha önceden planlama olanaklarını kısıtlamakta ve bazı zorluklar yaratabilmektedir. Bu zorluklar nelerdir?

Zamanlama

Araştırma evreninin belirlenmesi

Genellenebilirlik

Araştırma evreni nedir?

Araştırma evreni, belirli bir zamanda sınırları tanımlı bir bölgede yaşayan insan sayısıdır. Araştırma örnekleminin dahil olduğu grubun tamamını belirtir. Araştırma örneklemi ise araştırmada yararlanılan katılımcılar grubunu temsil etmektedir. Örneklemin, evreni temsil edecek şekilde seçilmesi, verilerin genellenebilmesi açısından önemlidir.

Afet araştırmaları yapılırken en sık kullanan temel veri toplama yöntemleri nelerdir?

Afet araştırmaları yapılırken en sık kullanan temel veri toplama yöntemleri anket araştırmaları, afetzedeler veya alanda hizmet verenlerle derinlemesine yüz yüze görüşmeleri de içeren alan araştırmaları ve belgesel araştırmalardır