Temel Afet Bilgisi Dersi 7. Ünite Sorularla Öğrenelim

Afet nedir? Tanımlayınız

Afet en genel anlamda, doğal ve insan kaynaklı nedenlerle meydana gelerek insan yaşantısını olumsuz etkileyen, sosyal, ekonomik ve çevresel kayıplara neden olan doğal veya teknolojik olaylar olarak  tanımlanmaktadır. Afet, Arapça kökenli bir kelime olup, sözlük anlamı; “büyük felaket, bela, yıkım”  olarak yer  alır. Birleşmiş Milletlere göre en genel tanımıyla afet, insanlar için fiziksel, ekonomik ve sosyal  kayıplara  neden olan, gündelik yaşamı durdurarak veya kesintiye uğratarak toplumları etkileyen ve yerel  imkânlarla  baş edilemeyen her türlü doğal, teknolojik veya insan kaynaklı tüm olaylar olarak nitelendirilir.

5902 sayılı kanun gereğince afet ve acil durumlarda AFAD'ın sorumlulukları nelerdir?

5902 sayılı kanun gereğince; afet ve acil durumlar
ile sivil savunmaya ilişkin hizmetlerin ülke düzeyinde etkin bir şekilde gerçekleştirilmesi için gerekli önlemlerin alınması ve olayların meydana gelmesinden
önce hazırlık ve zarar azaltma, olay sırasında yapılacak müdahale ve olay sonrasında gerçekleştirilecek  iyileştirme çalışmalarını yürüten kurum ve kuruluşlar arasında koordinasyonun sağlanmasından ve  bu konularda politikaların üretilmesinden ve uygulanmasından AFAD sorumlu kılınmıştır.

Çökme kazalarının temel sebepleri nelerdir?

Çökme; terim olarak herhangi bir yerde yerkabuğunun bir bölümünün doğal bir etkiyle alttan yıkılarak alçalmasını ifade etmektedir. Endüstriyel alanlarda veya tesislerde kimyasal, yanıcı, patlayıcı vb. madde üretimi ve/veya  depolaması ile oluşabilecek hasarlara bağlı olarak çeşitli çökme kazaları yaşanmaktadır. Bu çökme kazalarının olma sebeplerinin  biride endüstri tesislerinin inşasının yanlış yer seçimleri yapılarak ve yeterli zemin iyileştirilmelerinin yapılmadan
yapılmasıdır. Ek olarak doğal afetlerin tetiklediği çökme kazaları da yaşanabilmektedir.

Teknolojik kaynaklı afetler kaç grupta toplanabilir?

Teknolojik afetlerEndüstriyel Kazalar,Karışık/Çeşitli Kazalar,Ulaşım Kazaları olmak üzere üç grupta toplanabilir.  Endüstriyel Kazalar, demiryolu, gemi hava kazaları, nükleer santral kazaları, kimyasal kazalar, sanayi kazaları ve terörist saldırılar teknolojik kazalara örnektirler. Teknolojik afetler kendiliğinden gelişebildiği gibi, insanlar tarafından  da yapılabilir. Yâda 2011 de Japonya’da meydana gelen Tohoku Depremi ve Tsunamisi’nin tetiklediği  nükleer santral kazasında olduğu gibi doğal bir afet nedeniyle de meydana gelebilir. Teknolojik afetlerdeki  zararlar,  felakete neden olan teknoloji türüne göre değişim gösterir. Yaşanılan bir teknolojik afetin etkileri kısa, orta ya da uzun vadede ortaya çıkar.

Uluslararası sınıflandırmalara göre afetler kaç grupta değerlendirilmektedir?

Uluslararası sınıflandırmalara göre afetler, doğa kaynaklı ve teknolojik afetler olmak üzere iki grup
altında değerlendirilmektedir.Dünya üzerinde birçok bölge önemli ölçüde, doğa kaynaklı veya teknolojik kaynaklı tehlikeler sonucunda, beklenen veya ani gelişen risklerin sonucunda meydana gelen afetlerden etkilenmektedir

Endüstriyel kazalar nedir? Tanımlayınız

Endüstriyel kazalar, bir veya birden fazla tehlikeli
maddenin taşınması, işlenmesi ve depolanması sırasında kontrolsüz gelişmelerden kaynaklanan, çevre ve insan sağlığı için anında veya daha sonra ciddi tehlikeye yol açabilen büyük bir emisyon, yangın veya patlama olayları olarak tanımlanmaktadır.

Deniz kazalarında ne gibi tehlikeler oluşur? Açıklayınız

Deniz kazalarında ölü sayısı genellikle çok fazla olmaz ancak kimyasal madde gibi tehlikeli yükler taşıyan gemilerin yaptıkları kazalarda oluşan çevre kirliliği canlı yaşamını tehdit eder niteliktedir. 18 Mart 1967 yılında Torrey Canyon isimli 120 bin ton kapasiteli petrol tankeri, İngiltere sahillerinde 
navigasyon arızası nedeniyle karaya oturmuş ve çok büyük deniz kirliliğine neden olmuştur. Yaklaşık 120 bin ton petrol denize karışarak pek çok canlının yok olmasına neden olmuştur.
 

Karışık/ Çeşitli kazalardan olan yangınlar kaç çeşittir? Açıklayınız.

A Sınıfı Yangınlar: Katı madde yangınlarıdır. Soğutma ve yanıcı maddenin uzaklaştırılması ile söndürülebilir.
• B Sınıfı Yangınlar: Yanabilen sıvılar bu sınıfa girer. Soğutma (sis halinde su) ve boğma
(Karbondioksit, köpük ve kurur kimyevi toz) ile söndürülebilir.
• C Sınıfı Yangınlar: Likit petrol gazı, hava gazı, hidrojen gibi yanabilen çeşitli gazların
yanması ile oluşan yangınlardır. Kuru kimyevi toz, halon, 1301 ve halon 1211 kullanarak söndürülebilir. Elektrikli makine ve hassas cihazların yangınlarını da bu sınıfa dahil edebiliriz.
• D Sınıfı Yangınlar: Yanabilen hafif metallerin ve alaşımların (Magnezyum, Lityum,
Sodyum, Seryum gibi) yanmasıyla meydana gelen yangınlardır. Kuru kimyevi tozlar
bu yangınları söndürmede kullanılırlar.
Elektrik donanımlarının yanmasıyla oluşan yangınları ayrı bir sınıf içinde değerlendirmeyip C sınıfı yangınların içerisinde inceleyebiliriz. Elektrik akımı kesilerek müdahale edilmeli ve kuru kimyevi toz
kullanılmalıdır.

Trafik kazalarına sebep olan faktörler nelerdir?

Trafik kazalarına sebep olan faktörler; insan, taşıt, yol, çevre-iklim ve diğerleridir. İnsan faktörü
ana unsur olup sürücü, yolcu, yaya hataları olarak üç başlıkta toplanabilir. Kazaların azaltılabilmesi için ilk şart; insanları trafik konusunda daha fazla bilinçlendirmek ve eğitmektir.

Son yıllarda teknolojik afetlerin sayısı ve sıklığının artış nedenleri nelerdir?

Son yıllarda teknolojinin gelişmesi, hızlı nüfus artışı, gelişmişlik düzeyi, çevre kirliliği, çarpık kentleşmeye bağlı olarak teknolojik afetlerin sayısı ve sıklığı dünya genelinde olduğu gibi ülkemizde de artış göstermiştir. Uluslararası Afet ve acil durumlar veritabanı (EM-DAT – Emergency Event Database) bilgilerine  göre 1900 ile 2014 yılları arasında dünya üzerinde 7.825 adet teknolojik afet veya büyük kaza kaydedilmiş ve birçok can ve mal kaybı meydana gelmiştir.
Yanlış yer seçimi, plansız ve düzensiz yapılaşmadan kaynaklanan pek çok hatalar zinciri kentlerimizi
birçok teknolojik afet riskine sokmuştur

Seveso Direktifi nedir? Ne amaçla kabul edilmiştir?

Dünyanın birçok noktasında son yıllarda meydana gelen büyük endüstriyel kazalar ağır çevresel,
sosyal ve ekonomik olumsuzluklara yol açmıştır. İtalyanın Seveso (İtalya, 1976) kasabasında
gerçekleşen kaza sonucu yayılan zehirli kimyasal  bulutu ve Bhopal’deki (Hindistan, 1984) toksik
sızıntının oluşması, endüstriyel kaza tarihinde önemli vakalar arasında sayılabilir. 1976 yılındaki
Seveso kazasının ardından, Avrupa Birliği (AB) , benzer kazaların önlenmesini ve kontrolünü amaçlayan Seveso Direktifini kabul etti. Direktif,  meydana gelen büyük endüstriyel kazalardan çıkarılan dersler dikkate alınarak çeşitli aralıklarla güncellenmiştir. Seveso Direktifi iki defa büyük değişiklik geçirerek günümüzde Seveso II Direktifi olarak adlandırılmaktadır

Seveso II Direktifinin amaçlarını sıralayınız.

Seveso II Direktifi şunları amaçlamaktadır:
Tehlikeli maddeler içeren büyük kazaların önlenmesi
Kazaların insan ve çevre üzerindeki etkilerinin sınırlandırılması

Bu amaca yönelik, Direktif büyük kazaların yönetimi için uygun araçlar ortaya koymakta ve
büyük kazaların etkilerini önlemeye ve azaltmaya yönelik güvenlik prosedürlerinin uygulanmasını
sağlamaktadır.

Dünyada meydana gelen en büyük kimyasal kaza nerede ve ne zaman olmuştur?

Kimyasal kazalar nadir olarak meydana gelmekle birlikte son elli yıl içinde teknolojik faaliyetlerdeki gelişmelere paralel olarak artış göstermektedir. Dünyada meydana gelen en büyük kimyasal kaza ise 1984 yılında  Hindistan’da bir fabrikada meydana gelmiştir. Kimyasal gaz sızıntısı sonucunda 3000’i ani olmak  üzere toplam 6000 kişi yaşamını yitirmiştir. Ayrıca 200 binden fazla insan da gaz sızıntısı nedeniyle hastalanmış  ya da sakat kalmıştır. 1952 yılında Londra’da meydana gelen hava kirliliği olayında ise 4000 kişi yaşamını  yitirmiştir

Genellikle endüstriyel yangına sebep olan faktörler nelerdir?

Yangın, maddenin ısı ve oksijenle birleşmesi sonucu oluşan yanma reaksiyonlarının neden olduğu bir afettir. Yangınlar doğal afet olarak da kabul edilebilir ancak yangınların sebepleri çoğu kez 
insanların bilinçli veya bilinçsizce yaptıkları davranışlardır. Bu nedenle yangınları insan kaynaklı afetler olarak kabul etmek
daha doğru olacaktır. Yangınların meydana geldikleri coğrafi alanda maddi hasara ve can  kayıplarına neden olmasının yanı sıra, orada yaşayan canlılar ve ekolojik denge üzerine son derece olumsuz etkileri  vardır. Endüstriyel tesislerde yangına sebep olan faktörler genellikle şu gruplandırma içerisinde  toplanabilir;
a. Yangınlardan korunma önlemlerinin alınmaması, b. Bilgisizlik, c. İhmal ve dikkatsizlik, d. Kazalar, e.Sıçrama, f. Sabotaj, g. Tabiat olayları

Kimyasal, yağ veya yakıt dökülmesi durumunda izlenmesi gereken yolları sıralayınız.

Kimyasal, yağ veya yakıt dökülmesi ve temizlenmesinin kontrolü talimatına göre, bir acil durum veya kaza anında izlenecek yol kimyasalın sınıfı ve miktarına göre değişir. Her bir kimyasal için 
uygulaması gereken prosedür MSDS’ de verilmiştir. Eğer MSDS kodlarına hızlı bir şekilde erişilemiyorsa: Mutlaka kişisel güvenlik önlemleri alınmalıdır (eldiven v.b.). Yangına sebep olabilecek madde dökülmelerinde , yangına yol
açabilecek ekipmanlar ivedilikle kapatılmalıdır. Eğer dökülen uçucu bir madde ise öncelikle pencere açılarak havalandırılmalıdır. Katı kimyasallar için plastik bir kürek kullanılabilir. Absorban madde kullanılır. Gaz sızmalarında pencereler açılmalı ve sızma için önlem alınmalıdır. Zemine veya toprağa yağ   veya yakıt yayılması halinde öncelikle; Mutlaka kişisel güvenlik önlemleri alınmalıdır (eldiven v.b.). Yangına sebep  olabilecek
madde dökülmelerinde, yangına yol açabilecek ekipmanlar ivedilikle kapatılmalıdır. Yayılmanın önlenmesi ve alıcı ortamın kirlenmesini en aza indirmek için kaynağa hemen müdahale edilmelidir ve bu esnada döküntüler uygun ekipman (kürek vb.) veya absorban ile temizlenmelidir. (Talaş, absorban  bez, üstübü vb.) Temizlenen maddeler ve temizlik malzemeleri sızdırmaz konteynırlarda atık depo alanında  depolanmalıdır.

Demiryolu kazalarının olası nedenlerini sıralayınız.

Demiryolu kazalarının nedenlerinin bir kısmı şu şekilde sıralanabilir:

Altyapı ile İlgili Teknik Özellikler,
• Elektrifikasyon,
• Makinist Hatası,
• Sinyal,
• Çeken Çekilen Araçların
Bakımlarındaki Eksiklik,
• İşçilerin Dikkatsizliği,
• Hemzemin Geçitler,
• İntihar,
• Bilinçsiz Yükleme,
• Olumsuz Hava Koşulları,
• Yangın,
• Köprü/tünel Çökmeleri

Radyolojik tehlike nedir ? Tanımlayınız.

Radyolojik Tehlike: Nükleer veya diğer radyolojik ışınım kaynaklarının çevreye yaydığı ve
canlılar üzerinde zararlı veya ölümcül etkileri olan teknolojik bir tehdittir.

Siber güvenlik nedir? Tanımlayınız.

Siber güvenlik, siber ortamı oluşturan bilişim sistemlerinin saldırılardan korunmasını, bu ortamda işlenen bilginin gizlilik, bütünlük ve erişilebilirliğinin güvence altına alınmasını, saldırıların
ve siber güvenlik olaylarının tespit edilmesini, bu tespitlere karşı tepki mekanizmalarının devreye
alınmasını ve sonrasında ise sistemlerin yaşanan siber güvenlik olayı öncesi durumlarına geri döndürülmesini sağlamak amacıyla kullanılan araçlar,politikalar, güvenlik kavramları, güvenlik teminatları, kılavuzlar, risk yönetimi yaklaşımları,  faaliyetler, eğitimler, en iyi uygulamalar ve teknolojilerin tümü olarak tanımlanmaktadır.

Terörizmin doğuşundaki esas dayanak nedir?

Terörizmin doğuşundaki esas dayanak sosyal  çelişkilerdir. Terörizm, hedef aldığı kitlenin hoşnut
olmadığı veya elde etmek istediği çıkarı umut olarak vaat etmektedir. Bu umut ve vaat kişileri bir arada toplayan ideolojiyi oluşturmaktadır. İdeoloji etrafında toplanan insanlar kendilerine göre bir sistem oluşturmaktadır. Sistem içerisinde örgütlenmeler yapılarak terörizmin alt yapısı oluşturulmaktadır.

Hava yolu ulaşımı neden Türkiye'de en güvenli ulaşım yolu olarak kabul edilir?

Hava taşımacılığı, teknolojinin gelişmesine paralel olarak gündemimizde daha fazla yer almaya başlamıştır. Hava kazaları çok nadir görülmekle birlikte, meydana geldiğinde çok sayıda insanın yaşamını yitirmesine yol açan kazalardır. 1959 ve 2001 yılları arasında jet motorlu ticari uçakların yaptıkları kazaları incelemek için yapılan bir araştırmada, söz konusu dönemde 1307 uçak kazası meydana geldiği ve 
bu kazalarda toplam 24 700 kişinin yaşamını yitirdiği tespit edilmiştir. Ülkemizde meydana gelen uçak kazaları incelendiğinde; 1955 ve 2003 yılları arasında 562 sivil uçak kazası meydana geldiği, 37 kazada uçakların tamamen hasara uğradığı ve bu kazaların 237’sinde en az bir ölü veya yaralı olduğu görülmektedir. Her  ne kadar hava araçları ile meydana gelen kazalarda ölüm riski yüksek ise de kaza oranları açısından hava ulaşımı tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de en güvenli ulaşım yoludur.