Temel Afet Bilgisi Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

Erozyon nedir, açıklayınız.

Yeryüzündeki kayaçların ve diğer malzemenin su ve rüzgar gibi dış etmenlerle dayanımlılıklarını kaybederek parçalanıp, yerinden koparılmaları veya çözünmeleri ile fiziksel ve kimyasal ayrışmaya uğraması, bulundukları yerden akarsu, yağmur, buz, rüzgar veya dalgalar ile doğal yollardan taşınmasını içeren olaylar zincirine "erozyon" denir.

Selleri oluşum sürelerine sınıflandırınız.

Gerçekte seller oluşum sürelerine göre literatürde şu şekillerde adlandırılır:
1. Yavaş Gelişen Seller (Slow-Onset Floods), bir hafta veya daha uzun bir süre içinde oluşabilir.
2. Hızlı Gelişen Seller (Rapid-Onset Floods), bir-iki günde içinde oluşabilir.
3. Ani Seller (Flash Floods), 6 saat içinde oluşabilir. Ani seller, çöller dâhil dünyanın her yerinde görülür.

Taşkın nedir?

Doğal ya da yapay bir göldeki su miktarının ya da akarsuyun debisinin artması sonucu su seviyesinin, yükselerek yatağının normal sınırlarının dışına taşmasıyla çevresindeki alanların geçici bir süre su altında kalmasına "taşkın" adı verilir.

Orman yangınını tanımlayınız.

Orman alanlarında yıldırım ve volkanik faaliyetler gibi doğal nedenlerden kaynaklanan veya insan kaynaklı çıkan yangına "orman yangını" denir. Ormanlara zarar veren, ormanlardaki her şeyi yakıp yok edebilen yangınlara orman yangını denir. Orman yangınının genel tanımı ise “Ormanda yaşama birliğinin üyeleri olan, canlı ve cansız bütün yanabilen varlıkları yakıp yok edebilen ateş” olarak ifade edilmektedir. 

Yıldırım nedir?

Genellikle bir kümülonimbüs bulutunun tabanı ile yer arasında, kırık çizgi ve/ya da çatal biçimindeki, gök gürültülü ve ışıltılı elektrik boşalımına "yıldırım" denir.

Don nedir, bilgi veriniz.

Soğuk hava adveksiyonu nedeniyle geniş bir bölgede üzerinde tarımsal alanlara zarar verebilecek ve/veya ıslak yüzeylerdeki suları buza dönüştürebilecek kadar uzun bir süre ve şiddete yüzey hava sıcaklığının donma sıcaklığının altında (0°C’nin) kalmasına "don" adı verilir. Duru, açık ve rüzgarsız havalarda yerde ışınım kaybından oluşan yerel, sığ ve kısa süreli olarak hava sıcaklığının donma sıcaklığının altına düşmesidir.

Kırağı nedir?

Soğuk cisimler üzerinde su buharının kırağı noktası sıcaklığında doğrudan katılaşması sonucu meydana gelen, ince, kırılgan, iğne, pul, tüy veya yelpaze şeklinde beyaz buz kristallerinin görüldüğü buz örtüsüne "kırağı" denir.

Sıcak hava dalgası nedir, açıklayınız.

Sıcak hava dalgasının tek bir tanımı yoktur, ama farklı parametreler,
eşik değeri ve süreler kullanılarak yapılmış birden fazla tanımı vardır. Genel olarak sıcak hava dalgası, belirli bir alan için belli bir eşik değerini aşan aşırı sıcak atmosfer koşullarının en az üç ardışık gün boyunca sürmesi olarak tanımlanır.

Sıcak Hava Dalgası = Uzun Dönem Aşırı Sıcak Hava + Yüksek Nem

Aşırı sıcaklık nedir?

Hem sıcaklığın, hem bağıl nemin çok yüksek olduğu ve bedenin iç ısı dengesini koruyamadığı duruma "aşırı sıcaklık" adı verilir.

Kent ısı adası nedir, açıklayınız.

Yaz geceleri veya sakin kış mevsiminde şehirleşmiş alanlarda, düşük yansıtırlık, yüksek ısı kapasitesine sahip yapılar ve asfalt gibi çok sayıda kuru ısı kaynağı tarafından soğrulan ısıyla şehir üzerindeki sıcaklık değerlerinin kırsal alanlardan daha yüksek olması durumuna "kent ısı adası" adı verilir.

Donan yağmur nedir?

Sıvı olarak düşen yağmur damlalarının sıcaklığı donma seviyesi altında olan yer veya yerdeki diğer yüzeyler üzerinde temasla donmasına "donan yağmur" adı verilir.

Donan çisenti nedir?

Sıvı su olarak düşen çisentinin donma seviyesinin altında olan yer veya yerdeki diğer yüzeyler üzerinde donup ince bir buz
katmanı oluşturmasına "donan çisenti" denir.

Çiy nedir?

Atmosferin yeryüzüne yakın kısmında havadaki su buharının, genellikle bulutsuz havalarda, sabit basınçta ve ışınım kaybıyla hava sıcaklığının çiy noktası sıcaklığına düşmesiyle cisimler üzerinde yoğuşarak oluşan sıvı su damlacıklarına "çiy" denir.

Orman yangınları kaça ayrılır?

Orman yangınları, meydana gelişlerine ve ormanda yaktıkları kısımlara göre:
1. Örtü Yangını, 2. Tepe Yangını, 3. Toprak Yangını şeklinde üç sınıfa ayrılır

Tipi nedir?

Görüş mesafesini yağan kar ile 400 metrenin altına düşüren, en az 3 saat süren ve 56 km/saat hızında veya daha şiddetli rüzgârlar ile görülen kar fırtınasına "tipi" adı verilir.

Orman yangını havası nedir, tanımlayınız.

Orman yangını riskini artıran ve yerel bitki örtüsü, rüzgar şiddeti, su kaynaklarına olan uzaklık, arazi şekli, hava sıcaklığı gibi değişkenlere bağlı olan hava şartlarına "orman yangını havası" adı verilir.

Kuraklık nedir?

Yağışsız ya da normaline göre az yağışlı olarak devam eden uzunca süre, kurak döneme "kuraklık" adı verilir.

Sel nedir?

Aşırı yağış, hızlı kar erimesi, şiddetli fırtına ve fırtına kabarması, sed veya barajların tepe noktasının aşılması, heyelan ile akarsuyun yatak değiştirmesi, kanalizasyon taşması gibi nedenlerle yüzey akışıyla gelen suların, normalde su altında olmayan alanları geçici bir süre için kaplaması ve/veya o alanlarda birikmesine "sel" adı verilir. Taşkın ve su baskını şeklinde görülen hidro-meteorolojik olayların genel adıdır.

Çölleşme nedir?

Aşırı otlatma, ormansızlaştırma, yanlış tarım ve sulama uygulamaları ya da iklim değişikliği gibi nedenlerle kurak bölgelerde toprağın susuzlaşması ve çöl haline gelme sürecine "çölleşme" denir.

Seller hangi durumlarda meydana gelir?

Seller genellikle şu durumlarda oluşur:
• Şiddetli yağmurlarda
• Dereler, çaylar ve nehirler taştığında
• Denizler büyük dalgalar ile kıyıları su altında bıraktığında
• Karlar çabuk eridiğinde,
• Barajlar ya da setler yıkıldığında

Sıcak hava dalgası nedir?

Geniş bir alanda 3 gün veya daha fazla süren ya da sürmesi beklenen anormal ve rahatsız edici düzeyde, genellikle nemli, sıcak havaya "sıcak hava dalgası" denir. 

Bağıl nem nedir?

Belli sıcaklıkta bir hava ya da gaz kütlesinde bulunan su buharı miktarının, o sıcaklıkta bir hava ya da gaz kütlesinde bulunabilecek en yüksek su buharı miktarına olan oranının yüzde olarak ifadesi; tikel neme "bağıl nem" adı verilir.

Orman nedir, tanımlayınız.

Belirli bir büyüklüğün üzerindeki alanda, kendine özgü bir iklim yaratabilen, belirli bir yükseklik, yapı ve sıklıktaki ağaçlar, ağaççık, çalı ve otsu bitkiler, yosun eğrelti ve mantarlar, toprak altında ve üstünde yaşayan mikroorganizmalar, çeşitli böcek, hayvan ve kuşlarla toprağın birlikte oluşturduğu ve önemli bir karbon depolama potansiyeli olan doğal ya da yapay yolla tesis edilen karasal ekosisteme "orman" denir.

Oluşum yerlerine göre selleri sınıflandırınız.

Oluşum yerlerine göre seller literatürde;
1. Dere ve Nehir Selleri-Taşkınlar
2. Dağlık Alan-Kuru Vadi Selleri
3. Şehir Selleri
4. Kıyı Selleri
5. Baraj Selleri gibi beşe çeşide ayrılır.

Boran nedir?

Boranlar (Fransızca’dan dilimize oraj olarak girmiş gök gürültülü fırtına anlamında bir kelimedir), şiddetli rüzgârlar, dolu, hortumlar ve aşırı yağışlar meydana getiren fırtınalardır. Yeryüzünün aşağı seviyelerden itibaren ısınması özellikle konvektif hava hareketlerini ve dolayısıyla boranlara neden olan gökgürültülü fırtınaların sayısında artışa neden olmaktadır.