Yangın ve Yangın Güvenliği Dersi 7. Ünite Sorularla Öğrenelim

Kaçış yollarının kapsamına hangi alanlar girer?

Doğru bir düzenleme için kaçış yolları kapsamına giren alanlar iyi tanımlanmalıdır. Bu bağlamda kaçış yollarının kapsamına giren alanlar aşağıdaki gibi tariflenebilir: 

• Odaların ve bağımsız mekânların çıkışları
• Her katta bulunan koridor ve geçitler
• Kat çıkışları
• Zemin kata ulaşan merdivenler
• Zemin katta bulunan merdiven ağızlarından bu katta ki çıkışlara ulaşan yollar
• Yangın merdivenleri
• Yapı dışında bulunan güvenlik bölgeleri

Kaçış yolları kapsamına giren alanlar hangi üç ana başlık altında değerlendirilmektedir?

Kaçış yolları kapsamına giren alanlar irdelendiğinde üç ana başlık altında değerlendirildiği görülmektedir:

• Yatay kaçış yolları
• Düşey kaçış yolları
• Son çıkışlar / Ulaşılan güvenli bölge

Kaçış yolu olarak hangi parametreler dikkate alınır?

Asansörlerin asla kaçış yolu olarak kullanılmasına izin verilmez ve kaçış yollarının belirlenmesinde aşağıdaki parametreler dikkate alınır:

• Yapının kullanım sınıfı
• Kullanıcı yükü / kattaki kişi sayısı
• Bina kullanıcılarının profili
• Kat alanı
• Çıkışa kadar alınacak yol
• Çıkışların kapasitesi

Tehlike altındaki insanların ortak temel davranış modelleri nelerdir?

Yaşanmış tahliye süreçlerinden elde edilen verilere göre tehlike altındaki insanların ortak temel davranış modelleri saptanmıştır. Genel itibarıyla bu
davranış modelleri aşağıdaki şekilde özetlenebilir:

• İnsanların ilk içgüdüsü çevrelerinde kendilerini güvende hissetmek ihtiyacıdır; bahanelere başvurarak etrafına ve kendine güven vermeye çalışırlar.
• Özellikle yönlendirme işaretleri belirsiz ve/ veya tutarsız olduğunda, eylem arayışında bulunurlar. Ne yapılacağı, nasıl mücadele edileceği, binadan nasıl uzaklaşılacağı hususlarında değerlendirmeler yaparlar.
• Yangın anında gerçekçi ve fedakâr olarak hareket ederler. Kaçma ya da mücadele etme kararlarını değerlendirerek sorumluluk alırlar.
• Tahliye hareketine başlamadan önce güzergâh planı yaparlar ve genellikle her zaman kullanılan ve bildikleri yolları kullanırlar.

Tahliye süreci neden karmaşık bir süreç olarak algılanır?

Kaçış yollarının başarısında en önemli parametrelerden biri tahliye sürecidir ve tahliye süreci, kalabalık insan topluluğu ve birbirleriyle etkileşimleri, tehlike oluşturan unsurlar veya karmaşık bina yapıları gibi dış faktörler sebebiyle oldukça karmaşık hâle gelebilmektedir. Karmaşıklığın altında yatan temel sebep, sürecin tam olarak anlaşılamamış birçok alt yapı ve süreçten meydana geliyor olmasıdır.

Tahliye süreci kaç aşamaya ayrılmıştır?

Yapılan araştırmalar sonucu tahliye süreci beş aşamaya ayrılmıştır:
• Algılama süresi
• Farkına varma süresi
• Karar verme süresi
• Harekete geçme süresi
• Hareket süresi

Panik nasıl tanımlanır?

Panik belli belirsiz kavranabilen, gerçek veya varsayılan tehlikelerden kaynaklanan; genellikle insan vücudunu etkileyen, güvende olabilmek için tedbirsiz ve aşırı güç sarf etmeye yol açan, korku ve tedirginlik sonucu birden ve şiddetli ortaya çıkan histir.

Kaçış yollarının planlanmasında dikkate alınacak temel parametreler nelerdir?

Kaçış yollarının planlanmasında dikkate alınacak temel parametreler aşağıda verilmiştir:

• Her tür kullanıcı için yeterli sayıda, kapasitede ve nitelikte çıkış sağlamak
• Birbirlerine alternatif olabilecek farklı çıkışlar düzenlemek
• Çıkış güzergâhlarını yangın ve yan ürünlerinin etkisinden tamamen yalıtmak /arındırmak
• En basit, görünebilir ve net şekilde düzenlemek
• Kaçış güzergâhının başladığı kottan son çıkışa kadar sürekliliğini sağlamak

Mekanlarda kişi sayısına göre kaç çıkış olmalı?

Mekânlardan çıkış sayıları da kullanıcı yükü ile ilişkilidir. Kişi sayısı 50’yi aştığı durumlarda bir mekân için en az iki alternatif çıkış verilmesi zorunludur. Bu zorunluluk yüksek tehlikeli mekânlarda 25 kişi için geçerlidir. Sadece zemin katta bulunan dükkân ve benzeri yerlerde kişi sayısı 50’nin altında ve kaçış uzaklığı olarak en uzak noktadan dış ortama açılan kapıya olan uzaklık 25 m’ den az ise, bina dışına tek çıkış yeterli olabilmektedir. Kişi sayısına bağlı olarak çok amaçlı salonlar, restoranlar, spor salonları gibi büyük hacimlere sahip alanlarda 500 kişiyi aşan mekânlarda en az 3, 1000 kişiyi aştığı durumlarda ise en az 4 çıkış sağlanmalıdır.

'Dış Konumlu Yangın Merdivenleri' nerede kullanılır ve özellikleri nelerdir?

Dış konumlu yangın merdivenleri: Yüksek bina sınıfına girmeyen (bina yüksekliği 21.50 m ve altında olan binalarda) yapılarda yapı dışında düzenlenen ve korunumlu bir yuva içerisinde olmayan yangın merdivenleri kullanılabilir. Ancak strüktür, malzeme ve fiziksel özellikleri ile yangın merdiveni olma niteliğine sahip olmaları ve bulunduğu cephenin yangın dayanımı açısından uygun olması gerekmektedir. Bu tip merdivenler yapının dış yüzeyinde (konumlandığı cephe üzerinde) bulunan kapı ve pencere boşlukları ile yangın açısından zayıf kalan alanlardan yatayda ve düşeyde 3
m uzak bir noktaya yerleştirilmelidir. Merdiven çevresine iklimlendirme elemanları gibi ekipmanların yerleştirilmesi ise kesinlikle yasaktır. Ayrıca mevsim koşulları dikkate alınarak kar, buzlanma, ıslanma gibi etkilerden korunmalıdır.

'İç Konumlu Yangın Merdivenleri' nerede olmalıdır ve özellikleri nelerdir?

İç Konumlu Yangın Merdivenleri: İç konumlu yangın merdivenlerinin yeri yangın durumunda binadaki insanların alternatif bir kaçma şansı bulabileceği ve güvenli bir şekilde bina dışına kaçışlarını kolaylaştıracak şekilde seçilir. Yangın korunumlu olması gereken merdiven yuvalarının yangına en az 120 dakika dayanım gösteren duvarlarla çevrili olması ve bu duvarlar üzerinde bulunan kapılarında yangına en az 90 dakika dayanım gösteren yangın kapısı olması zorunludur. Özellikle yüksek binalarda yangın güvenlik hollerinden ulaşılan iç konumlu yangın merdivenlerinin yapılması mecburidir. 

Yangın merdivenlerinin sahip olması gereken optimum nitelikler ve fiziksel özellikler nelerdir?

Merdivenlerin tüm bileşenleri ile birlikte doğru boyutlandırılması ve yetkin bir şekilde donatılması yangın güvenliği açısından son derece önemlidir. Bu bağlamda yangın merdivenlerinin sahip olması gereken optimum nitelikler ve fiziksel özellikler söz konusudur:

• Merdiven kollarında birbiri ardına en az dört, en fazla 17 basamak yapılabilir.
• Dört basamaktan daha az kot farklarına sahip olan tüm kot farkları rampalarla geçilmelidir. 
• Yön değişimlerinde ve en fazla 17 basamaktan sonra merdiven kolu genişliğinden daha dar olmayacak en ve boy oranlarına sahip sahanlıklar düzenlenmek zorundadır. Sahanlıklar arasında olabilecek kot farkı ise en fazla 3 m olmalıdır.
• Yüksek yapılarda merdiven kolunun genişliği 120 cm’den daha dar olmamalıdır. İlgili hesaplamalar ve planlamalar dahilinde genişliği 200 cm’yi geçecek şekilde düzenlenen merdivenler, tahliye akışının kontrolü için 100 cm’den dar ve 160 cm’den geniş olmayacak şekilde korkuluklarla bölünmelidir. 
• Merdiven kolu genişliği değerlendirilirken iki tür genişlikten söz edilebilir. Konstrüktif genişlik (Lk) merdivenin çıkış hattına paralel kenarları arasında kalan boşluğu tanımlar. Ancak merdiven üzerine kurulacak olan korkuluk ve küpeşte ile konstrüktif genişlik daralabilmektedir. Küpeştelerin arasında kalan temiz genişlik ise faydalı genişliktir (Lf) ve kaçış merdivenlerinde faydalı genişlik esas alınmalıdır. Küpeşte çıkıntısının 80 mm’sinin faydalı genişliğe ilave edilebilmesi mümkündür.
• İki merdiven kolu arasındaki baş kurtarma yüksekliğinin optimum ölçüsü basamak üzerinden 210 cm olarak belirlenmiştir.
• Kaçış merdivenlerinde basamak yüksekliği (rıht yüksekliği) 175 mm’den çok ve basamak genişliği mm’den az olmamalıdır. Rıhtlar arasındaki ufak farklılıklar tehlike yaratacağı için bir merdivenin tüm basamaklarında rıht yükseklikleri aynı olmalıdır. Basamak genişliği ise en az 250 mm olmalıdır. Ayrıca merdiven basamaklarının birbiri üzerine hafifçe bindirilmesi ergonomik kullanım koşulları açısından önemlidir. Profil genişliği olarak adlandırılan bu bindirmenin ölçüsü 20-40 mm arasındadır.
• Merdiven kolunun her iki tarafına da küpeşte konulmalıdır.
• Kaçış merdiveni sahanlığına açılan kapıların kaçış yolunun 1/3’ünden fazlasını kaplamaması ve geçişe engel olmaması sağlanmalıdır.
• Bodrum katlara da hizmet veren yangın merdivenlerinde, panik durumunda binayı terk eden kullanıcıların yanlışlıkla bodrum katlara inmesini engelleyecek doğru yönlendirmeler ve fiziki engeller tesis edilmelidir.
• Kaçış merdiveni yuvasına elektrik ve mekanik tesisat şaftı kapakları açılmamalı, kombi kazanı, iklimlendirme dış ünitesi, sayaç ve benzeri cihazlar asla konulmamalıdır.

'Yangın güvenlik holü' nedir? 

Korunmuş yangın merdivenlerini yangın yan ürünlerinin etkisinden korumak, yangınla mücadele ekiplerine hazırlık ve eylemleri için korunumlu bir alan yaratmak ve gerektiğinde kısıtları olan kullanıcıların sığınmasına imkân sağlamak amacıyla tasarlanan hollerdir.

Yangına güvenlik hollerinin hangi özelliklere sahip olmaları gerekiyor?

Holleri çevreleyen duvarların ve döşemelerin en az 120 dakika yangın dayanımına sahip olması, duvarların üzerinde yer alan kapıların ise en az 90
dakika yangın dayanımlı yangın kapısı olması gerekmektedir. Korunumlu yangın merdivenlerinin hemen önünde düzenlenen yangın güvenlik hollerinin herhangi bir noktasında yanıcı malzeme kullanımı kesinlikle yasaklanmıştır. Ayrıca pek çok kamusal binada rastlanan yangın güvenlik hollerinin ıslak hacimler, temizlik odaları ya da depo alanları gibi mekânlarla ortak kullanımı da kesinlikle yanlış bir uygulamadır. Bunun da ötesinde bu alanların depolama alanları gibi kullanılması da kesinlikle yasaktır. Sadece yangın merdivenine hizmet vermek üzere düzenlenecek olan yangın güvenlik hollerinin taban alanı 3 m2 ile 6 m2 arasında olmalıdır. Kaçışyönündeki boyutu ise en az  1.8 m olmak zorundadır. Eğer yangın güvenlik holüne açılan acil durum asansörü de bulunuyorsa, holün herhangi boyutunun 2 m’den daha az olmaması gerekir ve taban alanı en az 6 m2, en çok 10 m2 olarak düzenlenmelidir. Ayrıca holün giriş kapısına doğru, döşemeye %200’ü aşmayacak bir eğim verilmelidir. 

Yangın kaçış güzergâhı üzerinde yer alan kapılarda bulunması gereken özellikler nelerdir?

Yangın kaçış güzergâhı üzerinde yer alan kapıların da yangın güvenliği açısından taşıması gereken özellikler bulunmaktadır. Kaçış yolları üzerinde yer alan kapılarda dönel kapılar ya da turnike sistemler kullanılmasına izin verilmemektedir. Kişi sayısının 50’yi aştığı mekânların çıkış kapıları kaçış yönüne doğru açılmalı ve asla kilitli, sürgülü tutulmamalıdır. Kaçış merdivenlerine ve yangın güvenlik holüne açılan kapıların ise yangın kapısı niteliğinde olması şarttır. Kendiliğinden kapanan düzeneklerle donatılmış ve duman sızdırmaz nitelikte olan yangın kapılarının 4 kattan daha az kata hizmet veriyor ise en az 60 dakika, bodrum katlara ve 4 kattan daha fazla kata hizmet veriyor ise en az 90 dakika yangına karşı dayanıklı olması gerekmektedir. Bir kattaki kişi sayısının 100’ü geçmesi durumunda veya merdivenlerden güvenli bir dış alana açılan kaçış yolu kapılarında kaçış koridoru dahil olmak üzere tüm güzergâh üzerinde bulunan kapılar kapı kolu kullanılmaksızın açılabilecek şekilde panik barlı olmalı ve kaçış yönüne açılmalıdır. 

Kaçış yollarının sağlaması gereken özellikler nelerdir?

Kaçış yollarının sağlaması gereken özellikler aşağıda verilmiştir:

• Toplam kullanıcı sayısı 50 ile 500 kişi arasında ise kattaki bir kaçış yolunun genişliği en az 100 cm, 501 ila 2000 kişi arasında ise en az 150 cm, 2001 kişi ve daha fazlası ise en az 200 cm olmalıdır.
• Yüksek yapılarda yatay veya düşey hiçbir kaçış yolunun genişliği 120 cm’den daha dar olamaz.
• İki çıkış gereken mekânlarda, her bir çıkışın toplam kullanıcı yükünün en az yarısını karşılayacak genişlikte olması gerekir ve bütün genişlikler temiz / net ölçüler olarak alınır.
• Tek kanatlı bir çıkış kapısının temiz genişliği 80 cm’den az ve 120 cm’den çok olamaz.

Acil durum aydınlatmasının zorunlu olduğu yapı tipleri nelerdir?

Acil durum aydınlatmasının zorunlu olduğu yapı tipleri aşağıda verilmiştir:

• Hastaneler, huzurevleri ve eğitim amaçlı binalar
• Kullanıcı yükü 200’den fazla olan bütün binalar
• Zemin seviyesinin altında 50 veya daha fazla kullanıcısı olan binalar
• Penceresiz binalar
• Otel, motel ve yatakhaneler
• Yüksek tehlikeli yerler
• Yüksek binalar

Acil durum yönlendirme işaretleri nasıl ve nerelere yerleştirilmeli?

Acil durum yönlendirme işaretleri her noktadan görülebilecek şekilde yerleştirilmelidir. Görülebilirliği açısından esas alınan parametreler işaret yüksekliği ve aydınlatma konumlarıdır. İşaret yüksekliği 15 cm’den az olmayan yönlendirme işaretleri dışarıdan veya kenarından aydınlatılıyorlarsa işaret boyut yüksekliğinin 100 katına eşit uzaklığa yerleştirilebilirler. İçinden ve arkasından aydınlatılan yönlendirme işaretlerinde ise bu mesafe 200 katına eşittir. Bu uzaklıktan daha uzak noktalardan erişim için gerektiği kadar yönlendirme işareti ilave edilmelidir. Zeminden yükseklikleri ise 200 cm ile 240 cm arasında olacak şekilde yerleştirilmelidirler. Kaçış yollarında yönlendirme işaretleri dışında, kaçış yönü ile ilgili tereddüt ve karışıklık yaratabilecek hiçbir ışıklı işaret veya nesne bulundurulmamalıdır.

Acil durum yönlendirme işaretleri hangi alanlarda zorunludur?

Acil durum yönlendirme işaretlerinin zorunlu olduğu alanlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:
• Tüm çıkış kapıları
• Kaçış güzergâhı üzerindeki yön değişim noktaları
• Kaçış koridorları boyunca
• Merdivenler
• Zemin seviyesinin değişim noktaları
• Tüm yangın söndürme ve yangın alarm cihazlarının etrafı
• İlk yardım noktaları
• Emniyet ekipmanlarının bulunduğu yerler
• Tehlike riski yüksek alanlar

Bina tahliye projesi nedir?

İnsanların tehlike anında binadan en kısa sürede tahliye edilebilmesi ve panik anında insanların hangi güzergâha ilerleyeceğini en kısa zaman içerisinde belirlemek için bina tahliye projeleri hazırlanması gerekmektedir. Bu projeler de gösterilen güzergâhlar boyunca tahliyenin nasıl olacağının deneyimlenmesi süreci de tahliye tatbikatlarıdır.

Bina tahliye projeleri hangi hususular göz önünde bulundurarak hazırlanmaktadır?

Bir kat alanı 2000 m2’den fazla olan katların tahliye projeleri mimari projelerden ayrı olarak hazırlanır. Daha küçük projelerde mimari projeler üzerinde gösterilebilir. Kaçış güzergâhı üzerinde yer alan koridor ve geçitlerin, yangın merdivenlerinin, acil durum asansörlerinin yanı sıra yangın dolaplarının, itfaiye su verme ağızlarının, yangın pompalarının ve jeneratörlerin renkli olarak işaretlendiği projeler; ilgili belediye itfaiye birimlerinin uygun görüşü alındıktan sonra, ruhsat vermeye yetkili merciler tarafından onaylanarak uygulanır. Belediye itfaiye birimlerince, projelerde değişiklik veya ilave gerekli görülmesi hâlinde, istenilen değişiklik veya ilavenin BYKHY’nin hangi maddesine istinaden gerekli görüldüğünün belirtilmesi mecburidir. Yorumlanması gereken, açıklık gerektiren veya belirsiz olan konularda Çevre ve Şehircilik Bakanlığının görüşü alındıktan sonra işlem ve uygulama yapılır. Yapı ruhsatı vermeye yetkili merciler; yangın söndürme, algılama ve tahliye projelerinin ve uygulamalarının BYKHY hükümlerine uygun olup olmadığını denetler.

Yapı, bina, tesis ve işletmelerde yangın güvenliğinden kimler sorumludur?

Yapı, bina, tesis ve işletmelerde yangın güvenliğinden; kamu ve özel kurum ve kuruluşlarda en büyük amir, diğer bina, tesis ve işletmelerde ise sahip veya yöneticiler sorumludur. Sorumlular çalışma saatleri içinde görevli sayısına ve binadaki en büyük amirin takdirine göre, binanın her katı, bölümü veya tamamı için görevliler arasından seçilir. Kat mülkiyetine tabi olan binalarda ise bu sorumluluk bina yöneticisine aittir. Yangın güvenliğinin sağlanmasında yapının tipine kullanıcı sayısına bağlı olarak yapılacak tatbikatlarda görev almak üzere ekipler kurulur. 

Acil durum ekipleri hangi durumlarda oluşturulur?

Yapı yüksekliği 30.50 m’den fazla olan konut binaları ile içinde 50 kişiden fazla insan bulunan konut dışı her türlü yapıda, binada, tesiste, işletmede ve içinde 200’den fazla kişinin barındığı sitelerde acil durum ekipleri oluşturulur.

Acil durum ekipleri hangi dört gruptan oluşur?

• Söndürme ekibi
• Kurtarma ekibi
• Koruma ekibi
• İlk yardım ekibi