Yangın ve Yangın Güvenliği Dersi 4. Ünite Sorularla Öğrenelim

Risk bölgeleri kaç gruptan oluşur?

Risk bölgeleri 5 grupta toplanabilir:
1. Risk Bölgesi (çok riskli): Büyük ticarethaneler, mağazalar, oteller, büyük bürolar ve idari yapılar, kongre-fuar salonlarının bulunduğu şehir merkezleri, limanlar, antrepo bölgeleri, hava alanları ve tüneller
2. Risk Bölgesi (riskli): Eski yapıların yoğun olduğu bölgeler, küçük endüstri ve imalat işletmeleri, karışık toplu yerleşim yerleri, gökdelenler, bölgesel alışveriş merkezleri
3. Risk Bölgesi (orta riskli): Toplu yerleşim bölgeleri, mağaza grupları ve küçük alışveriş bölgeleri
4. Risk Bölgesi (az riskli): Seyrek düzenli konutlar ve ticari amaçlı yapılar, az katlı toplu konutlar
5. Risk Bölgesi (risksiz): Tarımda yararlanılan alanlar ve çok seyrek yapılaşmanın bulunduğu yerler

Kentte yangın riski açısından 1. sırada bulunan alanlar hangileridir?

Kentte yangın riski açısından 1.sırada patlayıcı maddeler, dolum tesisleri, sanayi tesisleri, fabrikalar, müzeler ve saraylar bulunur. 

Kentte yangın riski açısından 2. ve 3. sırada bulunan alanlar hangileridir?

Yangın riski açısından 2.ve 3.sırada insanların toplu halde yaşadıkları alan olan konutlar, alışveriş merkezleri, oteller ve imalathaneler bulunmaktadır.

Kentsel yerleşimlerde hangi belirgin özellikler “yaygın yangın (conflagraltion)” çıkma olasılığını etkilemektedir?

Kentsel yerleşimlerde bazı belirgin özellikler “yaygın yangın (conflagraltion)” çıkma olasılığını etkilemektedir:

• Çok yoğun yerleşmeler (büyük ve kompleks yeni yerleşmeler, plansız gelişen gecekondu bölgeleri,eski veya tarihi yerleşim bölgeleri)
• Yapılarda yanıcı malzeme kullanılması ve aralarında yeterli ayrım uzaklığı ya da yangının yayılmasını önleyici engeller bulunmaması (Cephe yangınları açısından çok önemli!).
• Yapı çevresinin araç yaklaşımı açısından yeterliliği ve yapı dışına taşmış olan işlevlerin etkisi
• Trafiğe kapalı olarak planlanmış kent merkezleri ve sabit kent donatılarının trafik akışına olan etkisi

İmar planı nedir ve kaç türü vardır?

İmar yasasına göre nüfusu 10000’i aşmış yerleşmelerde yapılması zorunlu olan fiziksel plan. Nüfusu 10000’in altında olan yerleşmelerde imar planı yapılıp yapılmamasına belediye meclisleri karar verir. Nazım imar planı ve uygulama imar planı olmak üzere iki türü vardır.

'Zoning' nedir ve nasıl uygulanır?

Kent alanları içerisinde yangın yükü açısından farklılık gösteren yerleşim alanları birbirinden belirli tampon bölgelerle ayrılmak zorundadır. Çünkü yerleşim alanları içerisinde yangınların yayılımı bina yoğunlukları ve binaların işlevleri ile yakından ilişkilidir. Bu nedenle imar planları yapılırken; konut, ticaret, sanayi ve organize sanayi gibi farklı fonksiyon bölgeleri arasında oluşturulacak tampon bölgelerde yangın havuzları ve su ikmal noktalarının yapımına imkân verecek şekilde yeşil kuşaklar düzenlenmesi kesin hükme bağlanmıştır. Modern kent planlamasında yer alan ve “zoning” olarak adlandırılan bu yaklaşım, yangınların geniş alanlara yayılmasını engellemede önemli bir etkendir.

Yangına müdahale süresi (response time) hangi süreçleri kapsamaktadır?

Bir yangına müdahale süresi (response time) yangın olaylarının sonuçları açısından son derece önemlidir. İlk müdahale süresi; acil çağrının alınması, acil çağrının yorumlanması, istasyondan hareket, ulaşım süresi ve olaya müdahaleye hazırlık süreçlerini kapsamaktadır. 

Bir yangına müdahale etme sürecinde, yapıya yardım ulaştırabilmek açısından ciddi sorun oluşturacak şeyler nelerdir?

Yangına müdahale araçlarının, tehlike anında yapıya ulaşabilmeleri önemli bir sorundur. Ciddi hasarlar, yaralanmalar, hatta can veya mal kayıpları yaşanmadan yangına müdahale ekiplerinin tüm gerekli ekipmanı ve aracı ile en kısa sürede olay mahalline ulaşabilmesi ve yangının kontrol altına alınması için yeterli ve yetkin ulaşım yollarının sağlanması gerekmektedir. Ulaşım süresi, yangın olayının meydana gelebileceği binanın kent dokusu içerisindeki konumu, erişim mesafesi, ulaşım yollarının niteliği ve yeterliliği, trafik yoğunluğu gibi pek çok parametre dikkate alınarak değerlendirilmelidir.

Hangi yapılara müdahale etmek itfaiye personeli için sorun oluşturmaktadır?

Aşırı eğimli araziye kurulmuş yapılar: Aşırı eğime yerleşen yapılar özel önlemler gerektirmektedir çünkü pek çok durumda yol seviyesinin altındaki ya da çok üstündeki katlara ulaşmak, itfaiye personeli için büyük bir sorun olmaktadır.

Bina girinti-çıkıntıları: Giriş katları ya da alt birkaç katı çıkıntılı (bazalı) veya üst katlarında büyük çıkmalar (konsollar) olan yapılarda, özellikle itfaiye araçlarının yaklaşımı açısından yangınla mücadele güçlükleri ortaya çıkmaktadır. Bazalı yapıların orta kısımlarında yükselen bloklara cephelerden yaklaşım olanakları zayıf kalmakta, konsollu yapılarda ise binaya yaklaşım yolu sınırına taşan kısımlara erişim imkânsızlaşabilmektedir.

Binaların bodrum katları: Çoğunlukla teknik hacimler, depolar, otopark alanları vb. gibi mekânların bulunduğu binaların bodrum katları, binaya yaklaşım yolu seviyesi itibarıyla toprak altı kotunda olduğu için ve yangın başlama olasılığı açısından riskli mekânları barındırdığı için erişim açısından özel olarak değerlendirilmelidir.

Kentsel donatılar: Güç iletme hatları, aydınlatma elemanları, reklam ve/veya bilgilendirme panoları, yönlendirme işaretleri, trafik düzenlemeleri adına konulan babalar, oturma birimleri, büfeler, çeşmeler vs. gibi kentsel donatılar yangın araçlarının yapıya yaklaşımını engelleyebilen ögelerdir.

Büyüklüğü, ağırlığı ve manevra yetenekleri açısından itfaiye araçlarının binalara ulaşımında iç ulaşım yollarının sağlaması gereken nitelikler nelerdir?

Büyüklüğü, ağırlığı ve manevra yetenekleri açısından itfaiye araçlarının binalara ulaşımında iç ulaşım yollarının sağlaması gereken bazı nitelikler bulunmaktadır. Bu bağlamda ilgili yönetmelik gereği iç ulaşım yollarında olağan genişlik en az 4 m çıkmaz sokak bulunması hâlinde ise en az 8 m olarak düzenlenmelidir. Dönemeçlerde iç yarıçap en az 11 m dış yarıçap en az 15 m alınmalı, yolların taşıma yükü 10 tonluk arka dingil ağırlığı düşünülerek en az 15 ton şeklinde hesaplanmalıdır. Zaten kendisi son derece ağır olan bu büyük araçların rahat ulaşımı için güzergahında bulunan yollarda en çok %6 eğim olmalıdır.

Bir binada çıkan yangının diğer yapılara sirayet etmesi yaygın yangınların çıkmasına sebebiyet vermektedir. Bu durumu önlemek için hangi soruların cevapları irdelenmeli?

1. Yapının kendisinde yangın çıkması durumunda, çevresinde yer alan komşu yapılara etkisi ne olur? (Yangın olayının çevre binalara yayılması ve büyümesi)
2. Komşu yapılarda yangın çıkması durumunda mevcut binaya etkisi ne olur (Çevre binalarda olabilecek yangın olaylarından korunum)

İki bina ya da binalar arasında yangının yayılması ve büyümesi neylere bağlıdır?

İki bina ya da binalar arasında yangının yayılması ve büyümesi, binalar arasındaki mesafeye olduğu kadar cepheyi oluşturan yapı elemanlarının (bina dış duvarlarının) ve çatının özelliklerine de bağlıdır. Binalar arasındaki mesafe arttıkça yangından etkilenme oranı düşmektedir. Yakın mesafelerdeki komşuluk ilişkilerinde ise herhangi bir binada yangın olması durumunda birbirine bakan cephelerin yangın dayanım performansına göre şekillenmektedir. Değişen yapı teknolojisi olanaklarının getirdiği cephe sistemleri (binaların dış duvarlarının inşa edilmelerinde kullanılan sistemler) oluşan yangın olaylarının seyrini de değiştirdiğinden, alınması gereken yangın güvenlik önlemleri de artarak farklılaşmaktadır.

Binalar arası yangınların yayılması konusunda cephe yangınlarının önemi nedir?

Cephe yangınları genellikle bina yangınları içerisinde göz ardı edilmektedir. Oysaki bina içerisinde oluşan yangınların katlar ya da binalar arasında yayılarak büyümesinde cephe özelliklerinin önemi çok büyüktür.

Büyük yüzey alanlarına sahip çok katlı yapılar başta olmak üzere, tüm bina cephelerinin yangına karşı güvenliğinin sağlanmasında dikkat gerektiren hususlar nelerdir?

Özellikle büyük yüzey alanlarına sahip çok katlı yapılar başta olmak üzere, tüm bina cephelerinin yangına karşı güvenliğinin sağlanmasında dikkat gerektiren hususlar aşağıda sıralanmıştır:

• Cephe geometrisi
• Cephedeki doluluk/boşluk oranı (cephe yüzeyini oluşturan duvarlar üzerindeki kapı ve pencere açıklıkları)
• Seçilen taşıyıcı sistem
• Dış duvarların inşasında kullanılan yapı malzemeleri
• Yalıtım malzemeleri ve uygulama detayları

Cephelerin özellikleri yangınların yayılmasına etki eder mi?

Evet. Düz bir cephede yangının yayılması, girinti ve çıkıntıların olduğu cephelere oranla daha kolaydır. Cephe üzerinde oluşturulacak gölgeleme elemanları, küçük konsollar, silmeler gibi çıkıntılar pencerelerden dışarıya çıkan ve yükselen alev  
ile sıcak dumanı cepheden uzaklaştıracak şekilde yönlendirebilir ve üst tarafta kalan cephe yüzeyinin etkilenme oranını düşürebilir.

Olası bir yangında alevlerin bir kattan diğer bir kata geçmesi nasıl engellenir?

Alevlerin bir kattan diğer bir kata geçmesini engellemek için iki katın pencere gibi korumasız boşlukları arasında; düşeyde en az 100 cm yüksekliğinde yangına dayanıklı cephe elemanıyla dolu yüzey oluşturulur veya cephe iç kısmına en çok 2 m aralıklarla cepheye en fazla 1,5 m mesafede yağmurlama başlıkları yerleştirilerek cephe otomatik yağmurlama sistemi ile korunur.

Giydirme cepheler veya çok katmanlı cephe sistemleri yangın durumlarında hangi riskleri beraberinde getirmektedir?

Giydirme cepheler veya çok katmanlı cephe sistemleri beraberinde farklı riskleri getirmektedir. Özellikle yüksek binaların saydam/cam giydirme cephelerinde yangın sırasında aşağıya düşen cam parçaları güvenlik açısından büyük tehlikeler içerir. Dayanıksız camlar yangın sırasında oluşan basınçla patlayarak aşağı düşmekte ve kaldırımda yürüyen insanları yaralayabilmekte ya da yangına müdahale ekiplerinin kullandığı hortumları kesebilmektedir. Bu nedenle giydirme cephelerde kullanılan camların can güvenliğini sağlayan özel işlemden geçmiş camlar olması gerekmektedir. Patlayan camların yarattığı boşluktan giren kontrolsüz oksijen aynı zamanda yangının şiddetinin artmasında da etkili olmaktadır.

Giydirme cephe sistemlerinin geleneksel cephe düzenlemelerine göre zarar görme tehlikesini artıran başlıca nedenler nelerdir?

Giydirme cephe sistemlerinin geleneksel cephe düzenlemelerine göre zarar görme tehlikesini artıran başlıca nedenleri aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür:

• Çelik, alüminyum gibi ergime noktası düşük metallerden oluşan taşıyıcı elemanlar
• Büyük korunumsuz cephe yüzeylerini yaratan cephe boşluk oranlarının çok olması
• Duman, alev ve yanıcı gazların katlar arasındaki geçişine izin veren çok sayıda birleşim noktasının bulunması
• Cephe sistemi ile bina döşemesi arasında kalan boşluklarda dolgu malzemesi olarak duman ve zehirli gaz çıkarma kapasitesi yüksek olan petrol türevi esaslı yalıtım malzemeleri gibi yanıcı malzemelerin tercih edilmesi

Yasal olarak dış cepheler ile ilgili alınan ve uygulanması beklenen kararlar nelerdir?

2002 yılında yürürlüğe giren BYKHY’te “Cepheler, düşey dış yangın bölmeleri niteliğindedir. Cephe dış kaplamasının yanmaz malzemeden olması esastır.” hükmü yer almış ve dış cephe kaplama ve yalıtımlarının A1 sınıfı hiç yanmaz malzemeden yapılması şart koşulmuştur. 2007’de yenilenen BYKHY’te cepheler için hiç yanmaz malzemeden yapılma şartı yüksek binalar için kalmış, diğer binalarda ise en az zor alevlenici (B yanıcılık sınıfı) malzemeden yapılabilir olarak değiştirilmiştir. Bundan sonraki değişiklerde; diğer binaların dış cepheleri için en az zor alevlenici malzeme şartı yerini korumakla birlikte, 2009’da yapılan değişiklikte yüksek binalar için A1 sınıfı hiç yanmaz malzeme şartı yerine A2 sınıfı zor yanıcı malzeme şartı getirilmiştir. 9 Temmuz 2015’te 29411 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan ve hâlen yürürlükte olan değişikliklerle ise “yüksekliği 28,5 metreden fazla olan binalarda dış cephelerde kullanılacak malzemelerin (ısı yalıtım malzemeleri dahil) yangına tepki sınıfının en az A2-s1,d0 sınıfı” olması gerektiğini açıkça ortaya koymuş, enerji verimliliğine dair mevzuat gereği uygulanması zorunlu olan dıştan yalıtım sistemlerinin tüm tipleri (mantolama paket sistemleri) için sistem yangına tepki raporu (dış duvar sisteminin ilgili standartlar kapsamında akredite bir laboratuvar tarafından sertifikalandırılması) aranacağı kesinleşmiştir.

Yükümlülükler gereği geleneksel dış cephe sistemlerinde kullanılacak malzeme ve sistemler nelerdir?

Değişiklik ile gelen yükümlülükler geleneksel dış cephe sistemlerinde kullanılacak malzeme ve sistemler için gereken koşulları aşağıdaki şekilde belirlemiştir:

• Tabii ve tesviye edilmiş/düzenlenmiş zemin kotu üzerindeki 1,5 metre mesafe hiç yanmaz malzeme ile kaplanmalıdır.
• Bina yüksekliği 6,5 metreye kadar olan binalarda dış cephe kaplama malzemeleri veya sistemi (ısı yalıtım sistemi dahil) ilave herhangi bir şart aranmaksızın uygulanabilir.
• Bina yüksekliği 6,5 metreden fazla, ancak 28,5 metreden az olan binalarda ise pencere ve buna benzer boşlukların yanlarında en az 15 cm, üst kısımlarında en az 30 cm A1 sınıfı yangın bariyeri kullanılması gerekmektedir.

Çatıların inşasında yangın güvenliği açısından hangi ihtimaller göz önünde bulundurulmalıdır?

Çatıların inşasında yangın güvenliği açısından aşağıdaki ihtimaller göz önünde bulundurulmalıdır:

• Çatının çökmesi
• Çatıdan yangının girişi ve çatı kaplaması
yüzeyinin tutuşması
• Çatının altında ve içinde yangının yayılması
• Çatı ışıklığı üzerindeki rüzgâr etkileri
• Çatı ışıklığından binaya yangının geçmesi
• Yangının çatı kaplamasının dış yüzeyi üzerine veya katmanlarının içerisine yayılması
• Alev damlacıklarının oluşması
• Bitişik nizam binalarda, çatılarda çıkan
yangının komşu çatıya geçmesi