Yangın ve Yangın Güvenliği Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

Yangın riskinin gerçekleşme olasılığının bağlı olduğu etkenler nelerdir?

Yapının işlevi, konstrüksiyonun yanabilirliği, planlama hataları, yapının yangın yükü, dikkatsiz malzeme seçimi, döşeme ve son kat malzemeleri, yanıcı malzemelerin göz ardı edilen davranışları (cila vb.), işçilik ve detaylandırma hataları yangın riskinin gerçekleşme olasılığının bağlı olduğu etkenler arasında sayılabilir. 

Yangın riskinin gerçekleşmesi durumunda trajik sonuçların ortaya çıkmasında önemli olan etkenler nelerdir?

Konstrüksiyonun yanabilirliği, planlama hataları, yapının yangın yükü, yapının konumu, çevre yapılarla olan ilişkisi, yapının işlevi, kullanıcı sayısı ve kullanıcıların fiziksel özellikleri, yetersiz ya da işlemeyen çıkışlar, geç kalan alarm sistemi, kusurlu ya da eksik tasarlanmış havalandırma sistemi, otomasyonun tam çalışmaması, dikkatsiz malzeme seçimi, donatıların ve dekorasyon malzemelerinin bilinçsiz seçimi, döşeme ve son kat malzemeleri, işçilik ve detaylandırma hataları ve yangın anında bilinçsiz davranışlar yangın riskinin gerçekleşmesi durumunda trajik sonuçların ortaya çıkmasında önemli olan etkenlerdir. 

Pasif yangın güvenlik önlemi nedir?

Pasif yangın güvenlik önelmeri yapılarda yangın riskinin gerçekleşmesi durumunda boyutlarının sınırlandırılmasına yönelik önlemler olup, binaların tasarım aşamasında başlamakta ve yapıdaki pencere büyüklüklerinden, mekânların birbirine göre konumlandırılmasına, çıkışların, kaçış yollarının boyut ve özelliklerine, kullanılan malzemelerin seçimine kadar pek çok tasarım değişkenini etkilemektedir. Pasif yangın güvenlik önlemleri yapının işlevine, yüksekliğine, alanına, konumuna, kullanıcı sayısına ve kullanıcıların fiziksel özelliklerine göre yapılarda uygulanmaktadır. Pasif yangın güvenlik önlemlerinde esas amaç, yangının çıkmasını engellemek ve/veya çıkan bir yangının yayılmasını önleyerek insanların güvenli bir bölgeye kaçmaları ve yangına müdahale için gerekli süreyi ve uygun ortamı sağlamak; aynı zamanda da maddi kaybı asgari düzeyde tutmaktır.

Pasif yangın güvenlik önlemleri hangi iki grupta ele alınmaktadır?

Pasif yangın güvenlik önlemleri iki grupta ele alınmaktadır. Birincisi yangın riskini sınırlamaya yönelik eylemler, diğeri ise yangın riskinin gerçekleşmesi durumunda en az can ve mal kaybı ile atlatılmasına yönelik önlemlerdir. 

Yangından koruma kavramı nedir ve neleri kapsamaktadır?

Yangından korunma kavramı, olabilecek bir tehlikenin yaratacağı zararlardan etkilenmemeye çalışmak veya tehlikeyi en az zararla ortadan kaldırmak olarak tanımlanabilir. Yangından korunma kavramı, yangının çıkma olasılığını en aza indirmenin yanı sıra yangının başladığı alanda kontrol altına alınmasını, yangın yan ürünlerinin (duman, alev, yüksek ısı, yanmamış toksik gazlar) oluşumunun ve yayılmasının önüne geçilmesini, yapının yönetmelik tarafından uygun görülen süre içerisinde ayakta kalmasını, insanların en kısa sürede güvenli bir alana tahliye edilmelerini veya yangından etkilenmeyecekleri şekilde korunmuş bir alanda güvenlik altına alınmalarını, yangına müdahale için gerekli olanakların sağlanmış olması gibi birçok hususu da kapsamaktadır. 

Yangından korunmada hangi amaçlar göz önünde bulundurulmalıdır?

Genel olarak yangından korunmada aşağıdaki
amaçlar göz önünde bulundurulmalıdır:

• Tehlike altındaki insanların can güvenliğini sağlamak ve onlara yangın sırasında yeterli kaçış zamanı sağlamak
• Yangın başlangıcını ve yayılışını engellemek veya yeterince geciktirmek
• Yapının çökmesini engellemek
• Yangına kolay müdahale olanaklarını ve müdahale ekiplerinin güvenliğini sağlamak
• Yangının yaratacağı her türlü mal kaybının ve hasarın en aza indirilmesini sağlamak

Bir yapıda yangın güvenliğini sağlamada uygulanacak taktikler nelerdir?

Yapıda yangın güvenliğini sağlamada uygulanacak taktikler aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Önleme tedbirleri: Yakıt olarak, tutuşmaya neden olabilecek her şeyi ve tutuşma kaynaklarını kontrol altına alarak yangının çıkmasını engellemek
• Algılama: Gerçekleşen bir yangın olayını erken safhada keşfetmek
• İletişim: Tutuşma olduğunda, yangın başladığını haber vererek kullanıcıları uyarmak ve söndürme
sistemlerini harekete geçirmek
• Kaçış: Yapı içerisinde ve çevresinde bulunan kullanıcıları duman, zehirli gazlar ve sıcaklıktan etkilenmeden güvenli bölgelere ulaştırmak
• Zapt etme: Yangını başladığı mahalde, mümkün olduğunca küçük alanlarda sınırlayarak yapı içerisinde serbestçe yayılmasını önlemek
• Söndürme: Yangın çıktıktan sonra tehlikeyi en az zararla atlatabilmek için yangının hemen söndürülmesini sağlamak

Tehlike nedir?

Tehlike; insanların yaralanması, sağlığının bozulması veya bunların gerçekleşmesine sebep olabilecek kaynak, durum veya işlemdir.

Risk nedir?

Risk ise tehlikeli bir olayın veya maruz kalma durumunun meydana gelme olasılığı ile olay veya maruz kalma durumunun yol açabileceği yaralanma veya sağlık bozulmasının ciddiyet derecesinin birleşimidir.

Risk kontrolünün amacı nedir?

Risk kontrolü, riskin kaynağını ortadan kaldırmayı amaçlamaz fakat riskin şiddetini azaltmayı, indirgemeyi hedefler. Riskler gerçekleşme olasılığını ve/veya gerçekleştiği takdirde sonuçlarını azaltmayı hedefleyen bir tutumla yönetilmektedir. Binalarda yangın güvenliği bir risk problemi olarak ele alındığında yangın ile mücadelede ilk hedef riskin gerçekleşmesinin önüne geçmek, gerçekleşmesi engellenemediği durumlarda başladığı yerde yangını hapsederek binanın içerisinde büyümesini ve yayılmasını engelleyerek söndürülmesini sağlamaktır.

Risk analizi nasıl yapılır?

Yangın risk analizleri; nitel ve nicel risk analizleri olarak ikiye ayrılmaktadır. Nitel yangın risk analizi, yangın güvenliğinin sağlanabilmesi için, risk oluşturan etmenlerin, deneyim ve gözlemlere dayanarak belirlenmesi, olayların bir senaryo bağlamında, gerçekte nasıl oluşabileceğine yönelik kurguların oluşturulması olarak tanımlanmaktadır. Nitel yangın risk analizinde riski hesaplarken ve ifade ederken sayısal değerler yerine tanımlayıcı (düşük, yüksek, çok yüksek gibi) değerler kullanılmaktadır.

Yaygın olarak kullanılan risk analiz metotlarından 'Ön Tehlike Analiz Yöntemi' veya diğer ismiyle 'PHA-Preliminary Hazard Analysis' nasıl uygulanır?

Ön tehlike analiz yöntemi; hangi tür tehlikelerin sıklıkla ortaya çıktığı ve hangi tür analiz yönteminin uygulanması gerektiğini belirleyen, daha detaylı analiz çalışmalarına veri oluşturan, hızlı bir şekilde hazırlanabilen nitel risk değerlendirme yöntemidir. Bu yöntemde önce tehlikeler tanımlanır, sonra ayrı ayrı çözümler bulunur. Tanımlanan çözümler sıklık/sonuç diyagramı ile sıraya konulur. Bu analizden çıkan sonuç hangi tür tehlikelerin sıklıkla ortaya çıktığını ve hangi analiz metotlarının uygulanması gerektiğini belirlemektedir. Belirlenen potansiyel tehlikelerin “Ön Tehlike Analizi Risk Derecelendirme ve Seçim Diyagramı” kullanılarak frekansı ve şiddetine göre risk skoru saptanır. Burada dikkat edilmesi gereken bir husus şiddetin “felakete yol açan”, “tehlikeli”, “marjinal” ve “önemsiz” olarak değerlendirilmesidir.

Yaygın olarak kullanılan risk analiz metotlarından 'Olursa Ne Olur (What If)' nasıl uygulanır?

Olursa Ne Olur (What If)?: Genel soru olan “Olursa Ne Olur?” sorusu ile başlar ve sorulara verilen cevaplarla tehlikeler belirlenmektedir. Sorularla elde edilen her tehlikeli durum bir rapor hâline getirilir ve raporda durum için çözümler verilir.

Yaygın olarak kullanılan risk analiz metotlarından 'Kontrol Listeleri Kullanılarak Birincil Risk Analizi Yöntemi' nasıl uygulanır?

Kontrol Listeleri Kullanılarak Birincil Risk Analizi Yöntemi: Kontrol listeleri, yürürlükteki standart ve yönetmeliklerce belirlenen yangın güvenlik önlemlerinin evet-hayır, uygun-uygun değil, var-yok, yeterli-yetersiz şeklinde değerlendirilerek tehlikelerin belirlenmesini sağlamaktadır. Belirlenen tehlikeler daha sonra risk değerlendirme formunda değerlendirilir. “Önleyici ölçümler” ve “ önlemlerin yerine getirilme ölçümleri” ile tehlikenin kontrol altına alınması için çalışmalar yapılır. Kontrol listeleri, maddeler halinde standart ve yönetmeliklerde belirlenmiş olan minimum güvenlik önlemlerinde eksiklik veya aksaklık olup olmadığını belirlemek amacıyla oluşturulduğundan, kontrol edilecek hususların atlanılmaması açısından önemlidir

Yaygın olarak kullanılan risk analiz metotlarından 'Hata Ağacı Analiz Yöntemi' veya diğer ismiyle 'Fault Tree Analysis-FTA' nasıl uygulanır?

Hata Ağacı Analiz Yöntemi (Fault Tree Analysis-FTA): Hata ağacı analiz yöntemi; önceden tahmin edilebilen istenmeyen hata olayını en üst olay olarak ele alır ve olayı alt bileşenlerine ayırarak grafiksel olarak gösterir. Hata ağacı risk analiz yöntemi, risk analiz yöntemleri içerisinde en ayrıntılı ve etkili olanıdır. Büyük bilgi ve tecrübe gerektirdiğinden oldukça zor bir yöntemdir.

Yaygın olarak kullanılan risk analiz metotlarından 'Olay Ağacı Analiz Yöntemi' nasıl uygulanır?

Olay Ağacı Analiz Yöntemi (Event Tree Analysis-ETA): Başlangıçta seçilmiş olan olayın meydana gelmesinden sonra ortaya çıkabilecek sonuçların akışını diyagram ile gösteren bir yöntemdir. Hata ağacı analizinden farklı olarak tümevarımlı mantığı kullanmaktadır. Olay öncesi ve sonrası durumu gösterdiğinden sonuç analizinde kullanılan başlıca tekniktir. Yangın güvenliğinde güvenlik önlemlerine doğru ilerleyen olayların olası gidişatını izlemek için kullanılmaktadır. Olay ağacı analiz yönteminde, her bir güvenlik bariyerinin başarılı ya da başarısız olma olasılıkları kullanılarak her bir olay için olasılık belirlenmektedir.

'Olay Ağacı Analiz Yönteminin' geliştirilmesinde nasıl bir yolun izlenmesi gerekir?

Olay ağacını geliştirilmesinde izlenecek yolu aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:
Adım1: Başlatıcı olayın belirlenmesi
Adım2: Güvenlik bariyerlerinin ve fonksiyonlarının belirlenmesi
Adım3: Olay ağacının oluşturulması
Adım4: Sonuçların sınıflandırılması
Adım5: Her bir dal için koşullu olasılıkların tahmini
Adım6: Sonuçların nicelleştirilmesi

Yaygın olarak kullanılan risk analiz metotlarından 'Olası Hata Türleri ve Etkileri Analizi Metodu' nasıl uygulanır?

Olası Hata Türleri ve Etkileri Analizi Metodu (FMEA): Risklerin skorlarına göre en yüksekten en düşüğe doğru sıralanmasıdır. Yapının tamamını, kısımlarını, donanımını, makine ve ekipmanlarının çalışmasını, bundan kurumun nasıl etkileneceğinin belirlenmesini ve sonuçlarının değerlendirilmesini, tehlikenin kaynağını tespit etmeyi ve önlemeyi sağlar.

Risk Değerlendirme Karar Matrisi: En sık kullanılan yaklaşımlardan biri olan risk değerlendirme karar matrisinde matris diyagramları iki veya daha fazla değişken arasındaki ilişkiyi analiz etmekte kullanılan bir değerlendirme aracıdır. L tipi matris metodu ve X tipi matris metodu olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. L tipi matris metodu basit olması nedeniyle X tipi matris metoduna göre daha yaygındır. X tipi matris metodu çok sayıdaki parametrelerin tanımlanmasını ve aralarındaki ilişkinin belirlenmesini sağlamaktadır.

L Tipi Matris Metodu: L tipi matris metodu risk analizlerinde yaygın olarak kullanılan metotlardan biridir. 5x5, 3x3, 10x10 gibi matrislerden yararlanılır. Risk matrisi, riskin olma olasılığı ve olduktan sonra yaratacağı etki gibi iki değişkeni analiz etmek için kullanılan bir değerlendirme aracıdır. Belirlenen risklerin her birine 1’den 5’e kadar bir etki değeri (soldan sağa) ve bir olasılık değeri (yukarıdan aşağıya) verilir. Etki ve olasılık düzeyi en düşük için 1, en yüksek için 5 değeri kullanılır. Sırası ile olasılık değerleri etki değeri ile çarpılarak her bir olayın risk puanı veya risk skoru bulunur.