Afet Tıbbı ve Yönetim İlkeleri Dersi 8. Ünite Özet

Afet Kanun Ve Düzenlemelerinin Örgütsel Sağlık Çerçevesi

Özet
Sorularla Öğrenelim

Giriş

Dünyanın her yerinde, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler de dahil olmak üzere, doğal ve insan / teknoloji kaynaklı afetler ekonomik ve sosyal kalkınmayı doğrudan ve dolaylı olarak etkilemektedir. Gelişmiş ülkeler de dahi afetlerde yaşanan kayıpların yıldan yıla artma eğiliminde olması dünya çapında afet yönetimini hükümetlerin gündeminde yer alan en önemli konulardan biri haline getirmektedir.

Afetleri etkili bir biçimde yönetebilmek ve afet kayıplarını en aza indirmek amacı ile başta özel sektör olmak üzere, toplumun tüm paydaşlarının afet yönetim sisteminin risk azaltma, hazırlık, müdahale, iyileştirme ve yeniden inşa gibi tüm aşamalarına etkin olarak katılımının sağlanması çağdaş bir afet yönetim sisteminin ön koşulu olmaktadır. Bu çerçevede afetlerin neden olduğu doğrudan, dolaylı ve ikincil etkilerin iyi analiz edilmesi ve konunun bütüncül olarak ele alınması gerekmektedir.

Bu kapsamda, ülkemiz adına afet yönetiminden sorumlu kuruluş olan İç İşleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) tarafından yayınlanan Ulusal Deprem Stratejisi Eylem Planı (2012-2023) çerçevesinde özel sektör kuruluşlarının afet yönetim sistemi içine girmelerini sağlamak için KOSGEB işbirliği ile 2013’ün son çeyreğinde toplantılar düzenlenmiş ve konunun önemine dikkat çekilmiştir.

Dünya genelinde afet yönetimi stratejisinin belirlenmesi ve uygulanmasından sorumlu kuruluş olan Birleşmiş Milletler Uluslararası Afet Risk Azaltma Stratejisi (UNISDR) tarafından “Afet Risk Azaltma-Özel Sektör İşbirliği (DRRPSP)” platformu çerçevesinde özel sektörün afet yönetimine entegrasyonu faaliyetleri sürdürülmektedir.

Dünya afet yönetimi konusunda en önemli kilometre taşları olarak kabul edilen “Yokohama Stratejisi ve Daha Güvenli bir Dünya için Eylem Planı” 1994 yılında düzenlenen “Doğal Afet Azaltma 1’inci Dünya Konferansı” sırasında; “Hyogo Çerçeve Eylem Planı: 2005-2015” 2005 yılında düzenlenen “Afet Azaltma 2’nci Dünya Konferansı” sırasında kabul edilerek uygulamaya konmuştur.

Afet Esnasında Sağlık Bakanlığı Taşra Teşkilat Organizasyonu

İlde yaşanan bir afet durumunda, İl Sağlık Müdürünün koordinasyonunda İl Sağlık Afet Koordinasyon Merkezinde ilgili sağlık birim sorumluları toplanır. İlde Türkiye Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğüne bağlı hava limanı veya kara hudut kapısı denetleme merkezi mevcut ise merkezin ildeki en üst sorumlusu da bu üçlü ile birlikte İl Sağlık Afet Koordinasyon Merkezi’nin sekreteryasını afetlerde sağlık hizmetleri birimi ve/veya acil sağlık hizmetleri birimi üstlenir. İl sağlık müdürü afet ve acil durumlarında Sağlık Bakanlığı adına afet ve acil durumunu yönetmek ile sorumludur. İl Sağlık Afet Koordinasyon Merkezi’nin sekreteryasını acil ve afetlerde sağlık hizmetleri şubesi üstlenir.

Koordinatör (İl Sağlık Müdürü)

İl sağlık müdürü, belirtilen dört birim adına afet durumlarında planın yürürlüğe girmesinden ve yürütülmesinden sorumludur. Planın İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü (ADM) ile uyumlu bir biçimde yürütülmesini sağlar.

İl sağlık müdürüne bağlı servisler şunlardır:

Basın ve Halkla İlişkiler Servisi
Güvenlik Servisi
Lojistik Servisi
- Eczacılık Birimi
- Tıbbi Cihaz ve Biyomedikal Birimi
- Yatırımlar Birimi
Planlama Servisi
- Sağlığın Geliştirilmesi Birimi
- Disiplin Birimi ve Hukuk ve Muhakemat Birimleri
- İstatistik ve Bilgi İşlem Birimi
- Personel Planlama Birimi
• Finansman Servisi
- Destek Hizmetleri ile İlgili Birimler (İdari Hizmetler Birimi, Yatırımlar Birimi, Mali Hizmetler Birimi, vb.)
Operasyon Servisi

Bu servislerin altında yer alan birimler her ilimizde farklılık gösterebilmektedir. Bazı illerimizde birkaç konu bir birimin sorumluluğu altında toplanmış, bazı illerimizde de şube sayısı arttırılarak faklı bir dağılım yapılmıştır. İllerin organizasyon şemasında yer almayan birimler varsa bunların hangi servis altında olması gerektiği servis görev tanımlarından yola çıkarak belirlenmeli ve şemaya (Kitabınızın 214. sayfasında yer alan Şekil 8.1) eklenmelidir.

İl Sağlık Müdürlüğü

İl Sağlık Müdürlüğüne bağlı birimlerin afet esnasındaki temel görev tanımları da (Kitabınızın 214. sayfasında yer alan Şekil 8.1’deki) Afet ve Acil Durumlarında Sağlık Bakanlığına Bağlı Kurum ve Birimlerin Yapısı ve İşleyişi şemasında belirtilmiştir. Bu birimler şunlardır:

Acil Sağlık Hizmetleri Başkanlıkları (Acil Sağlık Hizmetleri Birimi ve Afetlerde Sağlık Hizmetleri Birimi)
Ağız ve Diş Sağlığı Hizmetleri Birimi
Toplum Sağlığı Birimi • Kamu Hastaneleri Hizmetleri Başkanlığı
Özel Teşhis ve Tedavi Merkezleri Birimi
Özel Yataklı Birimi
Sağlık Meslekleri Birimi

Halk Sağlığı Hizmetleri Başkanlığı

Aile Hekimliği Birimi
Aşı Programları Birimi
Bulaşıcı Hastalıklar Birimi
Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar ve Kronik Durumlar Birimi
Çocuk, Ergen, Kadın ve Üreme Sağlığı Birimi
Çevre Sağlığı Birimi
Kanser Birimi
Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Birimi
Ruh Sağlığı Birimi
Toplum Sağlığı Birimi
Tüberküloz Birimi

Havalimanı ve Kara Hudut Kapıları Sağlık Denetim Merkezleri

Operasyon servisinde yer alır.

Yurtdışı Bulaşıcı Hastalık tehdidi veya biyolojik silah vs. ile ilgili bildirimler olduğunda gerekli değerlendirmeyi yapar ve gerekli çalışmaları başlatır.
Bulaşıcı hastalıklara veya biyolojik silahlar vs. ile ilgili olarak gerektiğinde ülkemize giriş yapan araç sahipleri ve yolcuları/mürettebatı bilgilendirici NOTAM yayımlar.
Afet, bulaşıcı hastalık, biyolojik silahlara maruz kalması muhtemel olan liman, havalimanı ve kara hudut uluslararası giriş Noktasının bulunduğu gümrüklü alanlarda teyakkuzda bekleyecek ve söz konusu risklere maruz kalmış bölgelerde ilgili kurum ve kuruluşlar tarafından gerekli arındırma ve koruyucu önlemler alındıktan sonra Sağlık Bakanlığı bünyesinde hizmet veren kurum ve kuruluşlar ile koordineli çalışarak şüpheli veya tespit edilen vakaların özel donanımlı ambulanslar ile daha önceden belirlenen hastane veya tedavi kurumlarına belirlenen yol ve hastane güzergahında nakil edilebilmeleri için gerekli koordinasyonu sağlar.
Nüfus hareketleri kapsamında yabancılar ile eşyalarında bulaşıcı hastalık veya etkenlerin bulunup bulunmadığını araştırarak tedavi tecrit, aşı, dezenfeksiyon ve deratizasyon (fareden arındırma) çalışmalarının zamanında yapılmasını sağlar.
Ülkemize afet durumlarında yardım için gelen yabancı sağlık personeline, İl SAKOM’dan talep edilmesi halinde, Uluslararası Giriş Noktalarında ve Genel Müdürlük uhdesindeki iş ve işlemler kapsamında gerçekleştirilecek iş ve işlemlerde gerekli öncelik ve kolaylığı sağlar.

vb. gibi görevleri yerine getirir.

Kamu Hastaneleri Hizmetleri Başkanlığı Operasyon servisinde yer alır. Görevleri şunlardır:

Afet durumunda yataklı kurumların kapasitelerinin ihtiyaca ve olanaklara göre artırılmasını sağlar.
KBRN ajanlarına yönelik referans hastanelerin önceden belirlenmesini sağlar.
Hasta ve yaralıların tedavisini sağlar.
Hazırlık döneminde Acil Sağlık Hizmetleri Başkanlığı ile koordineli hazırlanan ve denetimleri yapılan Hastane Afet Planlarının yine aynı birim ile birlikte işlemesini sağlar.
Acil Sağlık Hizmetleri Başkanlığı ile koordineli bir şekilde alternatif hasta bakım alanlarının oluşturulmasını ve görev yapmasını sağlar.
Afetlerde verilecek sağlık hizmetlerini diğer servis ve birimler ile birlikte yürütür.
Afet anında sağlam kalan kamu hastanelerin tespitinde Yatırımlar Birimi ile birlikte çalışır.
Hastanelerdeki boş yatak sayısını tespit eder.
Hasar gören hastanelerdeki hastaların nakledilmesini diğer servis ve birimler ile koordinasyon içinde sağlar.
Kendilerine bağlı kurum ve kuruluşlardan afet bölgesine personel ve ekipman desteğinde bulunulmasında planlama servisi ile birlikte çalışır.
Afet sonrası sağlam kalan kamu hastaneleri ile hizmetin devamını sağlar.

Afetlerde Sağlık Hizmetleri Yönetiminde Sektörler Arası İşbirliği

Ülkemizde doğal afetlere ilişkin politikalar ilk olarak 1939 Erzincan Depremi sonrası geliştirilmeye başlanmış; 1959 yılında çıkarılan 7269 sayılı “Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun” ile konuyla ilgili yasal boşluk giderilmeye çalışılmıştır. Afetlerle ilgili yasal düzenlemeler 1988 yılında devletin tüm imkanlarının afet bölgesine en hızlı şekilde ulaşmasını ve afetzede vatandaşlara en etkin ilk müdahalenin yapılmasını sağlamak amacıyla çıkarılan “Afetlere İlişkin Acil Yardım Teşkilatı ve Planlama Esaslarına Dair Yönetmelik” ile devam etmiştir.

Türkiye’de afet yönetimi ve koordinasyonu alanında dönüm noktası ise 17 Ağustos 1999 Marmara Depremi’dir. Büyük can kaybına ve geniş çaplı hasara neden olan bu deprem, ülkemizde afet yönetimi konusunun tekrar gözden geçirilme zorunluluğunu acı bir şekilde ortaya koymuştur. Eşgüdüm sağlanması gereken kurumların afetlerle ilgili yetki ve sorumluluklarının yeniden tanımlanması ihtiyacı afet ve acil durumlarda yetki ve koordinasyonun tek bir elde toplanmasını zaruri kılmıştır.

Bu doğrultuda afetlerle ilgili olarak görev yapan İçişleri Bakanlığı’na bağlı Sivil Savunma Genel Müdürlüğü, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’na bağlı Afet İşleri Genel Müdürlüğü ve Başbakanlık’a bağlı Türkiye Acil Durum Yönetimi Genel Müdürlüğü kapatılarak 2009 yılında çıkarılan 5902 sayılı yasa ile Başbakanlık’a bağlı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı kurularak yetki ve sorumluluklar tek bir çatı altında toplanmıştır. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ile ilgili yapılan düzenlemeler kapsamında, 15 Temmuz 2018 tarihinde yayınlanan 4 Nolu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı İçişleri Bakanlığına bağlanmıştır.

Getirilen model ile öncelik “Kriz Yönetimi”nden “Risk Yönetimi”ne verilmiştir. Günümüzde “Bütünleşik Afet Yönetimi Sistemi” olarak adlandırılan bu model, afet ve acil durumların sebep olduğu zararların önlenmesi için tehlike ve risklerin önceden tespitini, afet olmadan önce meydana gelebilecek zararları önleyecek veya en aza indirecek önlemlerin alınmasını, etkin müdahale ve koordinasyonun sağlanmasını ve afet sonrasında iyileştirme çalışmalarının bir bütünlük içerisinde yürütülmesini öngörmektedir.

Afetlerde Sektörler Arası İşbirliği İçin Temel Mevzuatlar

5902 sayılı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun,
7269 sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirler İle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun,
5393 Sayılı Belediye Kanunu,
7126 sayılı Sivil Savunma Kanunu,
Afet ve Acil Durum Müdahale Hizmetleri Yönetmeliği,
Ulusal Deprem Stratejisi ve Eylem Planı,
Afet ve Acil Durum Yönetim Merkezleri Yönetmeliği,
Türkiye Afet Müdahale Planı,
1593 sayılı Umumi Hıfzı Sıhha Kanunu,
UST Uluslararası Sağlık Tüzüğü,
Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliği (11.05.2000),
Hastane Afet ve Acil Durum Planları (HAP) Uygulama Yönetmeliği,
Afetlerde Sağlık Hizmetleri Birimi ve Ulusal Medikal Kurtarma Ekiplerinin Görevleri ve Çalışma Esaslarına Dair Yönerge

Afetlerde Ulusal Düzeyde Sektörler Arası İşbirliği İçin Mekanizmalar

Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, illerde doğrudan valiye bağlı İl Afet ve Acil Durum Müdürlükleri ve 11 ilde bulunan Afet ve Acil Durum Arama ve Kurtarma Birlik Müdürlükleri vasıtasıyla çalışmalarını yürütmektedir. Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, afet ve acil durumlara ilişkin tek yetkili kurum olup, bir şemsiye kurum anlayışıyla afet ve acil durumun niteliği ve büyüklüğüne göre gerek Genelkurmay Başkanlığı, Dışişleri, Sağlık, Ulaştırma ve Altyapı vb. ilgili diğer bakanlıklar ile gerekse sivil toplum kuruluşları ile işbirliği içerisinde faaliyetlerini sürdürmektedir.

Afet ve Acil Durum Danışma Kurulu
Afet ve Acil Durum Koordinasyon Kurulu
Deprem Danışma Kurulu
Afet ve Acil Durum Yönetim Merkezleri
Başkanlık Afet ve Acil Durum Yönetim Merkezi

gibi kurul ve merkezler ile afetlerle ulusal düzeyde sektörler arası işbirliği faaliyetleri sürdürülmektedir.

Başkanlık Afet ve Acil Durum Yönetim Merkezinin görevleri şunlardır:

Yurtiçinde ve yurtdışında meydana gelen afet ve acil durumlarla ilgili bilgiler toplamak, değerlendirmek ve bu bilgileri gerektiğinde ilgili makamlara iletmek.
Müdahale uygulamalarını takip etmek, yönetmek, afet ve acil durum yönetim merkezleri arasındaki koordinasyon ve işbirliğini sağlamak.
Ulusal ve uluslararası insani yardım ve müdahale faaliyetlerini koordine etmek.
Afet ve acil durum esnasında yürütülen faaliyetler ve sonuçları ile ilgili olarak kamuoyunu bilgilendirmek ve kamuoyunun doğru ve sağlıklı bilgilendirilmesi için gerekli tedbirleri almak.
Diğer devletlerin ve uluslararası kuruluşların ilgili organlarıyla gerekli görüldüğünde koordinasyon ve işbirliği yapmak.
Afet ve acil durum yönetim merkezlerinde görevli personelin eğitimi ve haberleşme şebekelerinin denenmesi için tatbikatlar planlamak ve icra etmek.
Afet ve acil durum yönetim merkezlerinde incelemeler yapmak ve gerekli görülen hususlarda önerilerde bulunmak.

Başkanlık Afet ve Acil Durum Yönetim Merkezi, bu kapsamda; koordinasyon ekiplerinin teşkili ve saha destek ekiplerinin teşkili için de çalışmaları yönetecektir.

Afetlerde Yerel Düzeyde Sektörler Arası İşbirliği Mekanizmaları

Yerel düzeyde koordinasyon, AFAD AADYM ile irtibatlı olarak vali tarafından, vali yardımcıları ve İAADYM ile sağlanacak olup destek birimler olarak basın sözcüsü, valilik hukuk sorumlusu, irtibat sorumlusu ve güvenlik sorumlusu yer alır.

İl Afet ve Acil Durum Koordinasyon Kurulu İAADKK ; vali/vali yardımcısının başkanlığında il afet ve acil durum müdürü, garnizon komutanı, belediye başkanı, il özel idaresi genel sekreteri ve hizmet grubundan sorumlu il müdürleri ile ihtiyaç duyulan diğer il yöneticilerinden (İl Kurtarma ve Acil Yardım Komitesi yerine görev yapmak üzere) oluşur.

İl Afet ve Acil Durum Yönetim Merkezi; İllerde vali veya yetkilendireceği vali yardımcısının başkanlığında 7/24 saat çalışma esasına göre görev yapar. Sekretaryasını İAADM yürütür. Ulusal düzeyde müdahale organizasyon şemasında yer alan dört temel servis il düzeyinde de aynı şekilde teşkil edilecek olup, servisleri sorumlu vali yardımcıları koordine eder.

Afet ve Acil Durum Başkanlığının Merkez Örgütlenmesi

2009 yılında çıkarılan 5902 sayılı yasa ile Başbakanlık’a bağlı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı kurularak yetki ve sorumluluklar tek bir çatı altında toplanmıştır. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ile ilgili yapılan düzenlemeler kapsamında, 15 Temmuz 2018 tarihinde yayınlanan 4 Nolu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı İçişleri Bakanlığına bağlanmıştır. Başkanlığın Merkez Teşkilatı şeması Şekil 8.2’de gösterilmiştir. Başkanlık merkez teşkilatı aşağıdaki hizmet birimlerinden oluşur:

Planlama ve Risk Azaltma Dairesi Başkanlığı
Müdahale Dairesi Başkanlığı
İyileştirme Dairesi Başkanlığı
Sivil Savunma Dairesi Başkanlığı
Deprem Dairesi Başkanlığı
Personel ve Destek Hizmetleri Dairesi Başkanlığı
Eğitim Dairesi Başkanlığı
Dış İlişkiler ve Uluslararası İnsani Yardım Dairesi Başkanlığı
Gönüllü ve Bağışçı İlişkileri Dairesi Başkanlığı
Denetim Hizmetleri Dairesi Başkanlığı
Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığı
Bilgi Sistemleri ve Haberleşme Dairesi Başkanlığı
Hukuk Müşavirliği

Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanının Görevleri;

Başkan, Başkanlığın en üst amiridir ve görevleri şunlardır:

Başkanlık hizmetlerini ilgili mevzuat hükümlerine, kalkınma planları ve yıllık programlara, Başkanlığın amaç ve politikalarına, stratejik planlarına, performans ölçütlerine, hizmet kalite ve standartlarına ve bütünleşik afet yönetimi ilkesine uygun olarak yürütmek.
Afet ve acil durum hallerinde müdahaleyi koordine etmek ve üst makamları bilgilendirmek.
Sivil savunma arama ve kurtarma birlik müdürlüklerinin görev yerlerini, ilgili kamu kurum ve kuruluşları ve sivil toplum kuruluşları ile koordine ederek belirlemek.
10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu uyarınca bir iç denetçi atamak.
Resmi ve özel kurum ve kuruluşlar ile ilişkileri yürütmek.
Basın ve halkla ilişkiler faaliyetlerini planlamak ve yürütmek.
Başkanlığın yıllık çalışma raporu ve eylem planını hazırlamak.
Bakan tarafından afet veya acil durum olarak nitelendirilen toplumsal olaylar, iç ve dış tehditler vb. olay ve durumlarda verilen görevleri yürütmek, ulusal düzeyde etkin koordinasyonu sağlamak.
Bakan tarafından verilecek benzeri görevleri yapmak. Başkan, belirtilen hizmetlerin yürütülmesinden Bakana karşı sorumludur. sorumludur.

Afet ve Acil Durum Başkanlığının Taşra Örgütlenmesi

Başkanlığın taşra yapılanması İl Afet ve Acil Durum Müdürlükleri ile Afet ve Acil Durum Arama ve Kurtarma Birlik Müdürlükleri’nden oluşmaktadır. İl afet ve acil durum müdürlükleri İllerde bütünleşik afet ve acil durum yönetiminin tüm unsurlarını içerecek şekilde, Başkanlığın taşra teşkilatı olarak valiye bağlı il afet ve acil durum müdürlükleri kurulmuştur. Müdürlüğün sevk ve idaresinden, ildeki afet ve acil durum faaliyetlerinin yönetiminden vali sorumludur. Müdürlük personelinin il dışı geçici görevlendirmesi Başkanlık ve/veya vali tarafından yapılır.

Başkanlık tarafından belirlenecek illerde il afet ve acil durum müdürlüğü bünyesinde afet ve acil durum arama ve kurtarma birlik müdürlükleri kurulabilir. Bu müdürlükler, il afet ve acil durum müdürlüğü emrinde görev yaparlar. Bu şekilde kurulacak müdürlük sayısı yirmiyi geçemez. İl afet ve acil durum müdürlükleri ile afet ve acil durum arama ve kurtarma birlik müdürlüklerinin norm kadro ilke ve standartları, ilgili kurumların görüşü üzerine Başkanlıkça her bir il müdürlüğü için ayrı ayrı belirlenir.

İl Acil Yardım Hizmet Grupları

Haberleşme Hizmet Grubu
Ulaşım Alt Yapı Hizmet Grubu
Nakliye Hizmet Grubu
Teknik Destek ve İkmal Hizmet Grubu
Alt Yapı Hizmet Grubu
Hasar Tespit Hizmet Grubu
Enkaz Kaldırma Hizmet Grubu
Beslenme Hizmet Grubu
Sağlık Hizmet Grubu
Psiko-sosyal Destek Hizmet Grubu
Ayni Bağış Depo Yönetimi ve Dağıtım Hizmet Grubu
Yangın Hizmet Grubu
Güvenlik ve Trafik Hizmet Grubu
Defin Hizmet Grubu
Tahliye ve Yerleştirme Planlama Hizmet Grubu
Kaynak Yönetimi Hizmet Grubu
Barınma Hizmet Grubu
Hizmet Grupları Lojistiği Hizmet Grubu
Arama ve Kurtarma Hizmet Grubu
Satın Alma ve Kiralama Hizmet Grubu
Muhasebe, Bütçe ve Mali Raporlama Hizmet Grubu
Zarar Tespit Hizmet Grubu
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Hizmet Grubu
Bilgi Yönetimi, Değerlendirme ve İzleme Hizmet Grubu
Enerji Hizmet Grubu
KBRN Hizmet Grubu.

Yerel Düzey Sağlık Hizmet Grubu Görev ve Sorumlulukları

Deprem, sel gibi doğal olayların, teknolojik kazaların ve benzerlerinin afete dönüşmemesi için hazırlıklı olmak afetlere karşı toplumların en önemli güvencesidir. Ülkemizde 2/7/2018 tarihli 703 sayılı KHK’nin 62 nci maddesiyle, “Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunu”nun adı “Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı ile İlgili Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanun” şeklinde değiştirilerek Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, İç İşleri Bakanlığına bağlanmıştır.

Ayrıca Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) tarafından hazırlanan ve 18.08.2011 gün ve 28029 sayılı resmi gazetede yayınlanan Ulusal Deprem Stratejisi ve Eylem Planında da il sağlık afet planları geliştirilmesi öngörülmüştür. İl sağlık müdürlüklerince hazırlanacak il sağlık afet ve acil durum planlarının çerçevesi Sağlık Bakanlığınca hazırlanmıştır.

İl Sakom (İl Sağlık Müdürlüğü)

Olay yeri yönetimine ihtiyaç duyulabilecek problemler genellikle İl Ambulans Servisi Komuta Kontrol Merkezi (KKM) ve İl Emniyet Müdürlüğü tarafından haber alınmaktadır. Bu sebeple olay yerine ilk olarak polis ve ambulans ekibi ulaşmakta olup konu hakkındaki ilk bilgiler bu iki yapıdan temin edilmektedir. Olay yerine KKM tarafından görevlendirilerek ulaşan ilk 112 ekibi olay yerinin sağlık organizasyonunu yapar. Sağlık problemleri hakkında bilgileri toplar, triaj yapar, gelecek ekipleri yönlendirir, KKM’e olay hakkında ve riskler hakkında ilk bilgiyi ulaştırır. İhtiyaç halinde UMKE görevlendirilir. Olay yeri ekibi olayın devam ediyor olması halinde il SAKOM’a olay yeri görüntülerini, ek bilgileri ve diğer kurumlardan temin ettiği dokümanları ulaştırarak alınması gereken ek önlemler ve olası riskler hakkında bilgi verir. Olayın büyüklüğüne göre, triaj gönderilecek ilave ekiplerce devralınabilir veya birkaç ekipçe birlikte devam edilebilir. Farklı bir problem olmaması halinde son yaralının olay yerinden ayrılmasından itibaren diğer kurum görevlileri ile birlikte olay yeri terk edilebilir.

Operasyon Ekiplerinin Görev ve Sorumlulukları

03.05.2012 Tarih ve 28281 sayılı resmi gazetede yayınlanan kimyasal, biyolojik, radyoloik ve nükleer tehlikelere dair yönetmeliğe göre acil müdahale ve ambulans hizmetleri soğuk bölgede hizmet verecektir.

Medikal Kurtarma Ekipleri

Afetlerde ve olağandışı durumlarda, olay yerinde özel eğitimli sağlık personeli tarafından yapılan tıbbi müdahale ve kurtarmayı içeren görevleri yapan ekiplerdir;

UMKE (İl Sağlık Müdürlüğü Acil Sağlık Hizmetleri Başkanlığı)
Diğer Kurum/Kuruluş, Özel Sektör ve Sivil Toplum Ekipleri

Tahliye ve Ambulans Ekipleri

Büyük afetler söz konusu olduğunda daha geniş çaplı tahliye planlarına ihtiyaç duyulacaktır. Hastane tahliyeleri ildeki Hastane Afet planları dahilinde yapılmış olmalıdır. HAP’larda yer alan tahliye planları kısa bir biçimde tablo halinde ve/veya haritalar üzerinde İl Sağlık afet planlarında da özetlenmelidir.

Bahsedilen, afetten bağımsız olarak hastanelerde yatan stabil hastaların ve afet sonrası başvuran yaralılardan stabil durumda olanların kapasiteyi arttırmak için başka il hastanelerine naklidir.

112 Acil Sağlık Ekipleri (İl Sağlık Müdürlüğü İl Ambulans Servisi Başhekimliği)
Komutanlık Ekipleri (Afet Bölge Komutanlığı/Afet Tali Bölge Komutanlığı/Garnizon Komutanlığı)
Diğer Kurum/Kuruluş, Özel Sektör ve Sivil Toplum Ekipleri

afet sırasında ve sonrasında görev ve sorumluluklar almaları için planlamalar yapılmaktadır.

Seyyar Hastane Ekipleri

Olağanüstü durumlarda; acil, ilk yardım, kanama durdurucu, hayat, uzuv ve organ kurtarıcı ileri cerrahi müdahalelerin gerçekleştirildiği, hasta ve yaralıların yoğun bakım ünitesi içerisinde izlenerek tahliye hazırlıklarının yapıldığı mobil bir hastane hizmet veren ekiplerdir;

UMKE (İl Sağlık Müdürlüğü Acil Sağlık Hizmetleri Başkanlığı)
Diğer Kurum/Kuruluş, Özel Sektör ve Sivil Toplum Ekipleri

Hastane Hizmetleri

İldeki hastaneler ve afet durumlarında kullanılabilecek olan alternatif hasta bakım alanları çalıştırdıkları personel ve barındırdıkları hastalar nedeni ile ciddi bir insan topluluğuna hizmet edecektir. Bu hastaneler şunlardır:

Kamu Hastaneleri (Kamu Hastaneleri Hizmetleri Başkanlığı)
Üniversite Hastaneleri (Üniversite Rektörlükleri)
Diğer Kurum/Kuruluş, Özel Sektör ve Sivil Toplum Ekipleri

Halk ve Çevre Sağlığı Hizmetleri

Halk Sağlığı Ekipleri (Halk Sağlığı Hizmetleri Başkanlığı)
Çevre Sağlığı Ekipleri (Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü)
Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele Ekipleri (İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü)

da afet öncesinde, afet sırasında ve afet sonrasında gerekli planlamaları yapmakla yükümlüdürler.

Giriş Noktaları

Hizmetleri Olay Yerine giriş ve çıkışlar kontrollü olmalıdır. her giriş ve çıkış kaydedilmelidir;

Giriş Noktaları Sağlık Ekipleri (Uluslararası Giriş Noktası Sağlık Denetleme Merkezi)
Güvenlik ve Kimliklendirme Ekipleri (İl Emniyet Müdürlüğü)

Ayrıca,

Teknik Ekip (Sağlık Hizmet Grubu Kapsamında Yer Alan Tüm Bakanlık, Kurum, Kuruluş, Özel Sektör ve STK Ekipleri)
Kan ve Kan Ürünleri Ekipleri (Türk Kızılay’ı Bölge Kan Merkezi)

de afet öncesinde, afet sırasında ve afet sonrasında gerekli tedbirler ve işbirlikleri için çalışmalar yapmaktadırlar.