Kalem Mevzuatı Dersi 5. Ünite Özet

İdari Yargı İlk Derece Mahkemeleri

İlk derece mahkemeleri idare mahkemeleri ve vergi mahkemelerinden oluşan idari yargı, idari makamların idari eylem ve işlemleri dolayısıyla doğan uyuşmazlıkların çözümlendiği yargıdır.

İdare Mahkemelerinin Görevleri

İdare mahkemesinin görevli olduğu davalar:

• İdarî işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlâl edilenler tarafından açılan iptal davaları,
• İdari eylem ve işlemlerden dolayı kişisel hakları doğrudan ihlal olanlar tarafından açılan tam yargı davalarını,
• Tahkim yolu öngörülen imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklardan hariç, kamu hizmetlerinden birinin yürütülmesi için yapılan idarî sözleşmelerden dolayı taraflar arasında çıkan uyuşmazlıklara ilişkin davaları,
• Diğer kanunlarla verilen işleri çözümler.

İdare mahkemelerinde kararlar kurulla verilebileceği tek hâkimle de verilebilir. Tek hâkimle karar verilecek davalar 2017 yılı parasal sınırı itibariyle şunlardır;

• Uyuşmazlık miktarı 44.000 Türk Lirasını aşmayan konusu belli parayı içeren idarî işlemlere karşı açılan iptal davalar,
• Uyuşmazlık miktarı 44.000 Türk Lirasını aşmayan tam yargı davalarıdır.

Vergi Mahkemesinin Görevleri

Vergi mahkemelerinin görevleri kanunda şu şekilde belirtilmiştir;

• Genel bütçeye, il özel idareleri, belediye ve köylere ait vergi, resim ve harçlar ile benzeri mali yükümler ve bunların zam ve cezaları ile tarifelere ilişkin davalar,
• Yukarıda sayılan konularda 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun uygulanmasına ilişkin davalar,
• Diğer kanunlarla verilen işleri çözümlerler

Mahkemelerin Yetkisi ve Belirlenmesi

İdari yargıda yetki kamu düzeninden olduğu için mahkeme yetkili olup olmadığını kendiliğinden araştırır. Yetki kuralları ise İYUK’da belirtilmiştir.

İdare ve Vergi Mahkeme Başkanlarının Görevleri

• Görüşme ve duruşmaları yönetirler, düşünce ve görüşlerini bildirirler, oylarını verirler.
• Mahkemelerinde görevli bulunanların görevlerine devamlarını, düzenli çalışmalarını, mahkeme işlerinin verimli bir şekilde yürütülmesini sağlarlar.
• Her takvim yılı sonunda, mahkemelerindeki işlerin durumu ve bunların yürütülmesinde aksaklıklar varsa sebepleri hakkında bölge idare mahkemesi başkanlığına bir rapor verirler ve alınmasını lüzumlu gördükleri tedbirleri bildirirler.
• Diğer kanunlarla verilen görevleri yaparlar.

İdare ve Vergi Mahkeme Üyelerin Görevleri

• Üyeler, bulundukları mahkemelerde başkanlar tarafından kendilerine verilen dosyaları geciktirmeden inceleyerek mahkeme kuruluna gerekli açıklamaları yaparlar, düşünce ve görüşlerini bildirirler, oylarını verirler.
• Karar yazarlar.
• Mahkeme ile ilgili olmak üzere kendilerine başkan tarafından verilen diğer işleri görürler.

Davanın Açılması

İdari davalar, idare mahkemesi ve vergi mahkemesi başkanlıklarına hitaben yazılmış imzalı dilekçelerle açılır. Dava konusu kararın ve belgelerin asılları veya örnekleri dava dilekçesine eklenir. Her idari işlem aleyhine kural olarak ayrı ayrı dava açılır.

Dava Açma Süresi

Dava açma süresi, özel kanunlarında ayrı süre gösterilmeyen hallerde idare mahkemelerinde altmış ve vergi mahkemelerinde otuz gündür. Süreler, tebliğ, yayın veya ilan tarihini izleyen günden itibaren işlemeye başlar.

Dava Aşamaları ve Yapılan İşlemler

Dilekçeler Üzerine İlk İnceleme

Dilekçeler, mahkeme başkanı veya görevlendireceği bir üye tarafından:

• Görev ve yetki,
• İdari merci tecavüzü,
• Ehliyet,
• İdari davaya konu olacak kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem olup olmadığı,
• Süre aşımı,
• Husumet
• Dilekçenin yazım şartları yönlerinden sırasıyla incelenir.

Dosyanın İncelenmesi

Tarafların dilekçeleri birbirine tebliğ edilir. Açılan iptal ve 44.000 Türk Lirasını aşan tam yargı davaları ile tarh edilen vergi, resim ve harçlarla benzeri mali yükümler ve bunların zam ve cezaları toplamı 44.000 Türk Lirasını aşan vergi davalarında, taraflardan birinin isteği üzerine duruşma yapılır. (2019 yılı idari yargı parasal sınırları esas alınmıştır)”

Karar Verilmesi

Konular aydınlandığında meseleler sırasıyla oya konulur ve karara bağlanır. Dava konusunu ve verilen kararın neticesini, çoğunlukta ve azınlıkta bulunanları gösteren bir tutanak düzenlenir. Kararın mahkeme başkanı ve üyeleri veya hâkimi tarafından imzalı asıllarından biri, karar dosyasına, diğeri de dava dosyasına konur; tasdikli birer örneği de taraara tebliğ edilir.

Karardan Sonra Yapılacak İşlemler

Konusu belli bir miktar paranın ödenmesini gerektiren davalarda hükmedilen miktar ile vekâlet ücreti, yargılama giderleri ilgili hesap numaralarına yatırılır.

İdari Yargı İlk Derece Mahkemelerinde Tutulması Gereken Kayıtlar ve Kartonlar

Tutulması Gereken Kayıtlar

Esas Kaydı

Daireler ve mahkemelerde davaların aşamalarının işlendiği kayıttır.

Talimat Kaydı

Daireler ve mahkemelerde başka yer daireler ve mahkemelerinden gönderilen taleplerin işlendiği kayıttır.

Karar Kaydı

Daireler ve mahkemelerden verilen kararların işlendiği kayıttır.

Uyuşmazlığın Giderilmesi Başvuru Kaydı

Dairelerin benzer olaylarda kesin olarak verdikleri kararlar arasındaki uyuşmazlığın giderilmesi için başkanlar kuruluna ve ilk derece mahkemeleri arasındaki görev ve yetki uyuşmazlıklarının giderilmesi için bölge idare mahkemesi dairelerine yapılan başvuru bilgilerinin işlendiği kayıttır.

Dava Nakil İstekleri Kaydı

Dairelerin yargı çevresi içinde bulunan yetkili ilk derece mahkemesinin bir davaya bakmasına fiili veya hukukî bir engel çıkması hâlinde, o davanın bölge idare mahkemesi yargı çevresi içinde bulunan başka bir mahkemeye nakline dair bilgilerin işlendiği kayıttır.

Yürütmeyi Durdurma İtiraz Kaydı

Mahkemelerce verilen yürütmeyi durdurma istemleri hakkında verilen kararlar aleyhine yapılan itiraz başvurularının işlendiği kayıttır.

İstinaf Kaydı

Mahkemelerce verilen hükümler aleyhine yapılan istinaf başvurularının işlendiği kayıttır.

Temyiz Kaydı

Daireler veya mahkemelerce verilen hükümler aleyhine yapılan temyiz başvurularının işlendiği kayıttır.

Kamu Görevlileri İtiraz Kaydı

Dairelerde 2/12/1999 tarihli ve 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun gereği soruşturma izni verilmesi veya verilmemesi kararları aleyhine yapılan itiraz başvurularının işlendiği kayıttır.

Kamu Görevlileri Karar Kaydı

Dairelerde 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun gereği soruşturma izni verilmesi veya verilmemesi kararları aleyhine yapılan itiraz başvurusu sonuçlarının işlendiği kayıttır.

Nakdi Tazminat Komisyonu İtiraz Kaydı

19/1/2013 tarihli ve 6384 sayılı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Yapılmış Bazı Baş- vuruların Tazminat Ödenmek Suretiyle Çözümüne Dair Kanun gereği İnsan Hakları Tazminat Komisyonunca verilen kararlar aleyhine yapılan itiraz başvurularının işlendiği kayıttır.

Nakdi Tazminat Komisyonu Karar Kaydı

6384 sayılı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Yapılmış Bazı Başvuruların Tazminat Ödenmek Suretiyle Çözümüne Dair Kanun gereği İnsan Hakları Tazminat Komisyonunca verilen kararlar aleyhine yapılan itiraz başvurusu sonuçlarının işlendiği kayıttır.

Duruşma ve Keşif Günleri Kaydı

Daireler ve mahkemelerde duruşma ve keşif yapılacak gün ve saatlerin bir sıra dâhilinde işlendiği kayıttır.

Kasa Kaydı

Daireler ve mahkemelerde tahsilât ve reddiyat makbuzları karşılığında kasaya giren ve çıkan meblağların günü gününe işlendiği kayıttır.

Kasaya giren ve kasadan çıkan paraların, mutlaka tahsilât veya reddiyat makbuzuna dayanması gerekir. Keşif harçları da, diğer paralar gibi kasa kaydına işlenir.

Harç Tahsil Müzekkeresi Zimmet Kaydı

Daireler ve mahkemelerden gönderilen harç tahsil müzekkerelerinin işlendiği kayıttır. Bu kayıt; sıra numarası, evrak numarası, gönderildiği daire, alındığı tarih, evrakı alanın adı ve soyadı ile imzası sütunlarından oluşur.

Kıymetli Evrak ve Eşya Kaydı

Daireler ve mahkemelerce alınan döviz cinsinden para ile diğer kıymetli evrak ve eşyanın işlendiği kayıttır.

Posta Mutemet Kaydı

Daireler ve mahkemelere postayla gelen havale veya kıymetli kolilerin işlendiği kayıttır.

Kitaplık Kaydı

Daireler ve mahkemelere gönderilen kanun, tüzük, yönetmelik ile diğer kitap ve dergilerin ilgili mevzuat hükümlerine göre işlendiği kayıttır.

Tutulması Zorunlu Dosyalar ve Kartonlar

Daireler ve mahkemelerde aşağıda gösterilen dosya ve kartonların UYAP’ta tutulması zorunludur:

Dava Dosyası

Açılacak her dava için UYAP’ta ayrı bir dosya düzenlenir. İdari ve vergi dava dosyaları ikinci fıkrada yazılı olduğu şekilde UYAP’a kaydedilir. Ayrıca ihtiyaç duyulan alanlarda veri ve bilgilerin derlenmesi, değerlendirilmesi ile gerekli adlî istatistiklerin üretilmesi amacıyla davanın tarafları, türü, konusu, varsa değeri gibi bilgiler UYAP ortamına tam ve eksiksiz olarak işlenir.

Karar Kartonu

Daireler ve mahkemelerde görülen davalarda verilen hükümlerin tarih ve sıra numarasına göre konulduğu ve saklandığı kartondur. Elektronik ortamda hazırlanan hüküm, hükme katılan başkan ve üyeler tarafından güvenli elektronik imza ile imzalanarak UYAP veri tabanında saklanır.

Yürütmeyi Durdurma Kararları Kartonu

Yürütmeyi durdurma kararlarının tarih sırasına göre konulduğu ve izlendiği kartondur.

Talimat Karar Kartonu

Talimat kaydına işlenen istemler sonucu verilen kararların tarih ve sıra numarası ile konulduğu kartondur. Bu kartona konulacak karar örneklerinde hâkim imzasının ve mahkeme mührünün bulunması zorunludur.

Harç ve Para Cezası Tahsil Müzekkeresi Kartonu

2/7/1964 tarihli ve 492 sayılı Harçlar Kanunu’nun 28 ve 130 uncu maddeleri uyarınca düzenlenen müzekkerelerin saklandığı kartondur.

Gizli Evrak Kartonu

İlgili kanunlar gereği gizli kalması gereken belgeler ve niteliği itibari ile gizli tutulması gereken evrakın saklandığı kartondur.